زیان‌های مغزی آشنا شدن با زیان‌های مزی و علت‌های اساسی زیان به سر صدمه به سر (head injury): به ترومای سر اطلاق میگردد، که شاید دربرگیرنده زیان به پوست سر، شکستگی جمجمه و آسیب مغزی باشد.علت‌های اساسی زیان به سر: تصادفات رانندگی-سقوط، تهاجم فیزیکی و زد و خوردها-حوادث شغلی-حوادث هنگام فعالیت ورزشی-حوادث درون خانه

مغز و لایه‌های حفاظتی آن:

۱-جمجمه استخوان محکمی است که مغز را احاطه کرده است.

۲-پرده‌های مغز یا همان مننژ از تماس مستقیم مغز و استخوان جمجمه جلوگیری میکنند.

این پرده‌ها از خارج به درون شامل سه لایه به نامهای سخت شامه (dura matter)، عنکبوتیه (arachnoid) و نرم شامه (pia matter) میباشند.

۳- میان عنکبوتیه و نرم شامه (فضای زیر عنکبوتیه) را مایع مغزی-نخاعی پر می‌‌کند.

مایع مغزی-نخاعی یک مایع شفاف و بی رنگ بوده که بعنوان ضربه گیر از صدمه وصول به مغز و نخاع جلوگیری بعمل می‌آورد.

هم چنین از اونجایی که مغز در این مایع بطور کامل غوطه ور است، وزن خالص مغز از ۱۴۰۰ گرم به ۵۰ گرم تقلیل می‌یابد، و از این روفشار وارده به قاعده مغز کاهش میابد.

وظایف دیگر این مایع به گردش درآوردن ترکیبات غذایی مغذی شیمیایی فیلتر شده از خون و دور کردن ترکیبات اضافی از مغز میباشد.

۴- در مغز چهار بطن (حفره) وجود دارد که مایع مغزی-نخاعی در آن‌ها نیز جریان دارد.

انواع زیان به سر:

۱- زیان بسته (closed): در این وضعیت استخوان کاسه سر تندرست و سالم باقی میماند.

وقتیکه مغز بر اثر ضربه متورم میشود، از اونجایی که توسط جمجمه احاطه گردیده، ورم مغزبه زیادی فشار درون جمجمه‌ای می‌انجامد.

در این وضعیت بافت مغز گرفتار فشردگی شده که خود منتهی به افزایش ابعاد زیان میگردد.

هم چنین امکان دارد بافت مغز در این وضعیت به درون حفره‌های در دسترس واقع در جمجمه نفوذ کند.

مانند کاسه چشم که در اینصورت با اعمال فشار به اعصاب چشمی می‌تواند باعث ایجاد آشفتگی در کارکرد چشم و یا اتساع مردمک چشم گردد.

۲- باز و یا نافذ (open/penetrating): در این وضعیت شیء جمجمه را سوراخ کرده و به سخت شامه و یا درون مغز نفوذ میکند شکستگی و زیان به کاسه سر احتمال دارد با زیان به مغز همراه نباشد و یا درشکستگی فرو رونده جمجمه احتمال دارد قطعه استخوان شکسته به درون مغز فرو رفته و به مغز صدمه رساند.

ضایعات ترومایی مغز (traumatic brain injury) (tbi):

ضایعات ترومایی مغر می‌تواند ناشی از صدمه بسته ویا نافذ سر باشد زیان می‌تواند بروی نیمکره‌های مغز، مخچه و یا ساقه مغز اثر گذارد.

نکته: مغز از دو نیمکره مخ (cerebrum)، مخچه (cerebellum) و ساقه مغز (brain stem) تشکیل یافته است.

نکته: نیمکره‌های مغز هر کدام به بخشهای کارکردی بنام لوب (lobe) تقسیم بندی میشوند. لوب قدامی (frontal lobe)، لوب گیجگاهی (temporal lobe)، لوب آهیانه‌ای (parietal lobe) و لوب پس سری (occipital lobe)

نکته: هر یک از بخش‌های مغز دارای کارکرد خاصی میباشند:

۱-لوب قدامی: شخصیت، حل مسئله، هیجانات، تمرکز، قضاوت، تکلم، حرکات ارادی

۲-لوب گیجگاهی: حافظه، شنوایی، چشایی، بویایی، درک زبان، سازماندهی

۳- لوب آهیانه‌ای: حس لامسه، ادراک فضایی، ادراک دیداری، افتراق مقدار، رنگ و اشکال از یکدیگر

۴- لوب پس سری: بینایی

۵- مخچه: اعتدال، هماهنگی حرکتی، فعالیت حرکتی ظریف

۶- ساقه مغز: تنفس، تپش قلب، سطح هوشیاری، بلع، حس اعتدال، چرخه خواب و بیداری

نکته: اکنون وابسته به محل تروما نشانه‌های ضربه مغزی و اختلال کارکردی متفاوت میباشد.

نکته: وقتیکه مغز گرفتار زیان میشود، شیوه تفکر، شخصیت و کارکردهای بدنی فرد دستخوش تغییر میگردند.

این تغییرات احتمال دارد گذرا و یا دائمی باشد.

نکته: هم چنین زیان به لوب‌های کارکردی مغزی ی راست و چپ می‌تواند پیامدهای متفاوتی را در بر داشته باشد بطور نمونه زیان به نیمکره راست مغز سبب کاهش کنترل بروی حرکات طرف چپ بدن میگردد، و برعکس

نکته: در زیان‌های مغزی پخش، هر دو طرف چپ و راست مغز گرفتار میشوند.

نکته: پیامد‌های زیان به مغز غیر قابل پیشگویی است.

زیان به مغز می‌تواند بروی هویت، شخصیت، روش تفکر، کارکرد و عواطف ما تاثیر دائمی بجا بگذارد.

ضربه مغزی می‌تواند در مدت چند ثانیه گذرگاه زندگیتان را تغییر بدهد.

هیچ دو زیان مغزی بطور کامل شبیه یکدیگر نیستند.

اثرات زیان مغزی پیچیده بوده و وابسته به فاکتورهایی نظیر دلیل، محل و شدت زیان، متفاوت از یکدیگر است.

علت‌های ایجاد ضربه مغزی:

۱- ضربه مغزی زمانی روی میدهد که یک نیروی خارجی با چنان شدتی به سر برخورد میکند، که مغز در کاسه سر حرکت کرده و یا سبب شکستگی جمجمه و زیان مستقیم به سر میگردد.

۲- ضربه مستقیم به سر می‌تواند تا آن حد بزرگ باشد که به مغز زیان رساند.

مانند سوانح رانندگی، اصابت گلوله، سقوط، ضربه توسط اشیاء و زدو خورد‌های فیزیکی.

۳- افزایش و کاهش سریع و غیرمنتظره سرعت و شتاب حرکت سر، سبب آن میشود که مغز در درون کاسه سر حرکت کند.

اضطراب و نگرانی ناشی از حرکات سریع منتهی به پاره شدن تارهای عصبی و زیان به مغز میگردد.

(بنابراین وقتی که در رانندگی بطور غیرمنتظره بدن و سر متوقف میگردد، حتی چنانچه سر به شیئی برخورد هم نکند احتمال دارد مغز زیان ببیند)

انواع زیان ناشی از ضربه:

۱-ضربه اولیه: دراین حالت زیان در محل ضربه پدید می‌آید.

۲-ضربه ثانویه: دراین حالت زیان به نقطه مخالف مغز (محل اصابت ضربه) وارد میگردد. (معمولا زمانی که سر در حال حرکت به یک شیء پایدار برخورد می‌کند)

انواع زیان‌های مغزی:

۱-له شدگی مغز (contusion): به کوفتگی و له شدگی قشر مخ اطلاق میگردد.

وقتیکه سر به یک شیء محکم برخورد میکند و برعکس.

۲-تکان مغزی (concussion): وول مغزی در جواب به حرکت غیرمنتظره سر (که سبب برخورد شناسایی بیماری کاسه سر می‌شود)، ضربه مستقیم به سر، اصابت گلوله وتکان دادن سریع سر ایجاد میگردد.

وول مغزی متداول‌ترین نوع زیان مغزی میباشد که امکان دارد در پی آن رگ‌های خونی در مغز کشیده شده و اعصاب مغزی زیان ببینند.

وول مغزی احتمال دارد بدون نشانه‌های شکستگی جمجمه، خونریزی و ورم مغز باشد.

نشانه‌های آن شامل:

– وضعیت تهوع و استفراغ

– گیجی

-اختلال در حس بینایی (تاری دید)

– سردرد

– فراموشی وقایع قبل و یا بعد از ضربه مغزی (بطور گذرا و کم‌تر از ده دقیقه)

– از دست رفتن موقت هوشیاری (کمتر از ده دقیقه) (فرد احتمال دارد بیهوش نشود و تنها احساس گیجی کند)

– فقدان اعتدال

– اختلال توجه تمرکز

بطور معمول نشانه‌های بعد از ۷۲ ساعت محو میشوند.

ولی امکان دارد نشانه‌های تا ماهها باقی بمانند.

دیگر نشانه‌های وول مغزی به شرح زیر است:

-حساسیت به اشعه نور و صدا

– مشکلات حافظه و تمرکز پایدار

– افسردگی و اضطراب

– ملال و خستگی

– اختلال در حین خواب

– تغییر در اخلاق و رفتار

– زنگ زدن گوش

درمان وول مغزی شامل استراحت مطلق زیر نظر دکتر میباشد.

نکته خیلی پراهمیت در ارتباط با وول مغزی آن میباشد که تا بهبودی کامل نشانه‌های ناشی از ضربه بایستی از فعالیت هایی که امکان دارد منتج به زیان مجدد گردد، جدا اجتناب کرد.

چراکه چنانچه زیان‌های ناشی از ضربه نخست بطور کامل برطرف نشده باشد، وارد آمدن ترومای سر ولو یک ضربه نه چندان محکم، می‌تواند به زیان جدی و حتی به مرگ منتج گردد.

نکته: اشخاصی که پانزده دقیقه نشانه‌های وول مغزی در آن‌ها باقی میماند، به مدت یک هفته، و آنهایی که در پی وول مغزی هوشیاری خود را از دست میدهند، بایستی دست کم به مدت یک ماه از فعالیت هایی که باعث زیان مجدد میگردد اجتناب نمایند (ویژه ورزشکاران)

۳- زیان پخش آکسونی (diffuse axonal injury): به دلیل وول شدید و یا چرخش شدید سر ایجاد میشود.

وقتیکه سر بطور غیرمنتظره وول میخورد (بصورت شلاقی) بدون این که به شیئی برخورد کند، افزایش و کاهش غیرمنتظره سرعت می‌تواند به مغز صدمه رساند.

پاره شدن بافت اعصاب در پی این زیان می‌تواند کارکرد طبیعی مغز را دچار اختلال میکند و به زیان کلی مغز، کما و حتی مرگ منتج گردد.

نکته: وقتیکه سر در حال حرکت ناگهان از حرکت باز می‌ایستد، مغز کماکان به حرکت خود ادامه میدهد و به دیواره داخلی جمجمه برخورد میکند.

که می‌تواند سبب له شدگی و یا خونریزی مغزی گردد.

نشانگان نوزاد وول داده شده (shaken baby syndrome): وول دادن شدید نوزادان سبب کشیده شدن و زیان سلولهای عصبی ظریف گردیده و می‌تواند به تشنج، کما، ناتوانی‌های دائمی و مرگ منتج گردد.

در پی آن پاره شدن رگ‌های خونی مغز و خونریزی مغزی سبب گردهمایی خون گردیده که خود سبب فشرده شدن بافت مغز و از سویی ورم مغز میشود که باعث صدمه دیدن مغز میشود.

نشانه‌های آن در نوزادان شامل: تحریک پذیری، تغییر در الگوی غذایی، ملال و خستگی، اشکال و دشواری در تنفس، اتساع مردمک چشم، استفراغ و تشنج میباشد.

زیان‌های ثانویه به مغز (در پی زیان مغزی):

۱-ورم مغز (edema): ورم مغز سبب زیادی فشار درون جمجمه‌ای میشود که از ورود خون به کاسه سر (بمنظور رساندن گلوگز و اکسیژن به مغز) جلوگیری میکند.

زیادی فشار درون جمجمه‌ای بایستی توسط دارو و یا ایجاد حفره هایی بروی کاسه سر و تخلیه مایع مغزی-نخاعی برطرف گردد.

۲-هماتوم (hematoma): به گردهمایی خون و لخته خون به دلیل پاره شدن رگ‌های خونی اطلاق میگردد خونریزی احتمال دارد بین سخت شامه و کاسه سر (اپیدورال)، بین سخت شامه و عنکبوتیه (ساب دورال)، بین نرم شامه و غشاء عنکبوتی (ساب آرکنوئید) (که سبب نشت خون به درون مایع مغزی-نخاعی می‌شود) و یا درون خود مغز بوجود بیاید. هماتوم بایستی توسط عمل جراحی برداشته شود.

۳-هیدروسفالوس (hydrocephalus): به گردهمایی مایع در درون و یا اطراف مغز اطلاق میگردد مغز دارای چهار بطن میباشد که مایع مغزی-نخاعی در آن‌ها جریان دارد.

زمانی که خون وارد این بطن‌ها میشود، محل جذب مایع مغزی-نخاعی گرفتار انسداد گردیده و مایع مغزی-نخاعی در مغز گردهمایی می‌یابد.

این گردهمایی سبب زیادی فشار و زیان به مغز میگردد.

برای کاستن از فشار بعمل جراحی نیاز است.

۴-عفونت مغز و پرده‌های آن: در حالتی که زیان از نوع نافذ باشد مغز و پرده‌های آن مستعد عفونت میشوند.

---