احیای طبیعت و درختکاری

کتاب «کاشت بذر در صحرا» توسط ماسانوبو فوکوئوکا و لری کورن بینش‌های ارزشمندی را برای احیای جنگل‌ها و شیوه‌های کاشت درخت، به‌ویژه در زمینه بازسازی محیط زیست تخریب‌شده و ایجاد اکوسیستم‌های پایدار به کار رود. مطالعه این کتاب و یادگیری شیوه های موثر در بازگرداندن تنوع زیستی به کره زمین و کشور عزیزمان، برای همه کمک کننده خواهد بود.

در ادامه چند مفهوم کلیدی از کتاب آمده است :

کشاورزی طبیعی

1. فلسفه کشاورزی طبیعی: رویکرد فوکوکا بر کار با طبیعت به جای مخالفت با آن تاکید دارد. این فلسفه را می توان برای احیای جنگل ها، حمایت از حداقل تداخل و اجازه دادن به طبیعت برای هدایت فرآیند احیاء به کار برد. در فلسفه کشاورزی طبیعی از سموم و روش های کشاورزی صنعتی استفاده نمی شود و علاوه بر این ها کار کشاورزی هم نیاز به استفاده از نیروی بدنی و تلاش های طاقت فرسا ندارد بلکه با حداقل کار و کمترین تداخل با اکوسیستم، کشاورزی طبیعی انجام می شود. 

گلوله های امید بخش

2. تکنیک توپ های دانه : یکی از روش های قابل توجه فوکوکا استفاده از توپ های دانه سفالی است. این بذرها در مخلوطی از خاک رس و کمپوست محصور شده اند که تا زمانی که شرایط مناسب برای جوانه زنی فراهم شود از آنها در برابر شکارچیان بذرها (مانند پرندگان و مورچه ها) محافظت می کند. این روش می تواند به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک موثر باشد و با حداقل مداخله انسان باعث رشد پوشش گیاهی شود.

تنوع گیاهی

3. تنوع گونه های گیاهی: فوکوکا بر اهمیت تنوع زیستی در کشاورزی و احیای اکولوژیکی تاکید می کند. در زمینه احیای جنگل، این به معنای کاشت طیف متنوعی از گونه‌های درختان بومی برای ایجاد یک اکوسیستم انعطاف‌پذیر و خود پایدار است. حتی فوکوکا معتقد است حضور یک گیاه یا درخت از یک منطقه جغرافیایی دیگر باز هم از نبودن گیاهان بهتر است. او برای توجیه گیاهان غیر بومی، به این مورد اشاره می کند که دیر یا زود همه گیاهان کره زمین توسط انسان بصورت عمدی یا غیرعمدی در مناطق مختلف زمین منتشر خواهند شد و همچنین اگر گیاهی با منطقه ای سازگار نباشد خودبخود توسط گیاهان بومی حذف می شود ولی اگر گیاهی بتواند در طی یک یا چندین نسل خودش را با منطقه جدید سازگار کند ممکن است در آینده تکامل یافته و حتی بومی آن منطقه خاص شود.

مدیریت آب

4. حفاظت و مدیریت آب : این کتاب تکنیک های ابتکاری برای صرفه جویی در آب و افزایش رطوبت خاک را که در پروژه های احیای جنگل های دیم حیاتی است،  را برجسته می کند. این تکنیک ها شامل روش هایی مانند مالچ پاشی (ریختن قطعات کوچک چوب روی زمین) و ایجاد چاله های کم عمق برای جذب و نگهداری آب باران است.

کشاورزی در جنگل

5. یکپارچه سازی کشاورزی و جنگلداری:  فوکوئوکا از رویکردی جامع برای استفاده از زمین حمایت می کند، جایی که کشاورزی و جنگلداری به طور هماهنگ همزیستی دارند. این روش با شیوه‌های آگروفارستری هماهنگ است، که می‌تواند یک استراتژی موثر برای احیای جنگل ها باشد، به ویژه در مناطقی که از زمین برای اهداف متعدد استفاده می‌شود. در این شیوه، کشاورزی نقطه مقابل جنگلداری نیست و هردو اینها در کنار هم انجام میشوند و مکمل و تقویت کننده همدیگرند.

درک اکوسیستم ها

6. درک اکوسیستم های محلی : فوکوکا بر اهمیت درک و احترام به اکوسیستم های محلی و بومی تاکید دارد. در احیای جنگل، این به معنای انتخاب گونه‌های درختی است که بومی منطقه هستند و برای آن شرایط آب و هوایی و خاک محلی مناسب تر هستند و پایداری جنگل‌های جدید را تضمین می‌کنند. این موضوع در مناطق خشک و نیمه خشک که فقط درختان محدودی میتوانند رشد کنند اهمیت بیشتری پیدا می کند.

مبارزه با گرمایش زمین

7. تاثیر بر تغییرات آب و هوا و احیای محیط زیست: این کتاب همچنین به این موضوع می پردازد که کشاورزی طبیعی و احیای جنگل ها، چطور می توانند با تغییرات آب و هوایی مبارزه کنند و محیط های تخریب شده را احیا کنند. این امر از طریق بهبود سلامت خاک و بازیابی مسیرهای طبیعی آب و تجزیه کربن اضافی در هوا به دست می آید.

کتاب پراهمیت “کاشت بذر در صحرا” می تواند دیدگاهی منحصر به فرد و جامع برای احیای جنگل ها و درختکاری ارائه دهد و بر اهمیت کار در هماهنگی با طبیعت برای بازسازی و حفظ اکوسیستم تأکید کند.

در ادامه :

راهنمای قدم به قدم درست کردن توپ بذر برای احیای جنگل

دستورالعمل جامع گام به گام در مورد احیای جنگل با استفاده از گلوله های بذر در مناطق خشک یا نیمه خشک

مرحله 1: جمع آوری مواد

– بذرها: انواعی از بذر درختان و گیاهان بومی را جمع آوری و خشک کنید یا خرید کنید که برای آب و هوای خشک یا نیمه خشک مناسب باشند. با یک پیاده روی کوتاه در طبیعت و حتی در مناطق شهری در فصل پاییز یا تابستان در بیشتر مناطق ایران میتوانید هزاران بذر درخت جمع آوری کنید.

– رس : خاک رس طبیعی به محافظت از دانه ها و حفظ رطوبت کمک می کند.

– کمپوست: مواد مغذی را برای دانه ها فراهم می کند.میتوانید از کمپوست های خانگی که خودتان از مواد دور ریختنی تهیه کرده اید استفاده کنید یا خاک کمپوست را از مراکز فروش گل و گیاه تهیه کنید.

– آب: به اندازه ای که مخلوط مواد فوق قابل قالب گیری باشد (بتوان آنها را بصورت توپی شکل درست کرد).

مرحله 2: مخلوط گلوله دانه را آماده کنید

– دانه ها را با نسبت متعادلی از خاک رس و کمپوست مخلوط کنید. به دنبال  قوامی باشید که در کنار هم بماند اما خیلی هم خشک یا زیادی چسبنده نباشد. اگر مخلوط خیلی خشک است، کمی آب به آن اضافه کنید.

– نسبت به طور کلی 3 قسمت خاک رس، 1 قسمت کمپوست و 1 قسمت بذر است، اما این نسبت می تواند بر اساس نوع خاک رس و اندازه بذر متفاوت باشد.

مرحله 3: توپ های حاوی بذر را درست کنید

– مخلوط را به صورت گلوله های کوچک به اندازه یک تیله بزرگ بغلتانید. هر توپ باید حاوی چندین دانه متنوع باشد.

– اطمینان حاصل کنید که گلوله ها فشرده و یکنواخت هستند تا شرایط جوانه زنی مناسبی و یکدستی را فراهم کنند.

مرحله 4: گلوله های دانه را خشک کنید

– گلوله های دانه را در سینی بچینید و بگذارید یکی دو روز در آفتاب خشک شوند تا سفت شوند. این کار از شکستن گلوله ها در هنگام پخش کردن جلوگیری می کند.

مرحله 5: توپ های حاوی دانه را پخش کنید

– توپ های بذر را در سراسر منطقه هدف توزیع کنید. این کار را می توان با دست یا با استفاده از تیرکمان یا حتی با استفاده از دوچرخه، تیرکمان دستی و وسایل دیگر هم  انجام داد.

– نیازی به دفن کردن دانه ها در زیر خاک نیست. فقط دانه ها را روی سطح خاک پخش کنید.

– بهترین زمان برای پخش کردن گلوله های بذر دقیقا قبل از شروع فصل بارندگی است، زیرا رطوبت به جوانه زنی کمک می کند. در بیشتر مناطق ایران، بهترین زمان پخش کردن دانه ها، انتهای زمستان و یا ابتدای بهار است.

مرحله 6: اجازه دهید طبیعت بقیه کار را انجام دهد

– بذرها زمانی جوانه می زنند که شرایط مناسب باشد. خاک رس تا آن زمان از دانه ها در برابر شکارچیانی مانند مورچه ها و پرندگان و تغییرات ناگهانی دما محافظت می کند.

– با جوانه زدن و رشد بذرها، روند احیای جنگل در منطقه آغاز خواهد شد.

نکات تکمیلی:

– انتخاب محل: منطقه ای را انتخاب کنید که نیاز به احیای جنگل دارد و در آن مجوز پراکندگی توپ های بذر را دارید.

– تنوع بذر: انواع مختلف دانه ها را مخلوط کنید تا از تنوع زیستی و انعطاف پذیری پوشش گیاهی اطمینان حاصل کنید. حتما بذرهای درختان متنوع و گیاهان دیگر مانند گلها و گیاهان کوتاه را هم در مجموعه بذر هایتان بگنجانید.

– نظارت و نگهداری: در حالی که توپ های بذر به گونه ای طراحی شده اند که نیاز به حداقل مراقبت و نگهداری را داشته باشند، بررسی های دوره ای منطقه مورد نظر می تواند به ارزیابی موفقیت پروژه و شناسایی زودهنگام نیاز به هرگونه مداخله اضافی مورد نیاز کمک کند.

این راهنمای عملی روشی ساده برای شروع احیای جنگل در مناطق خشک یا نیمه خشک با استفاده از تکنیک توپ های دانه، با استفاده از اصول Masanobu Fukuoka برای احیای اکولوژیکی ارائه می دهد.