خودآزاری در بین وجوانان را درمان کنید!

طبق تعریف خودآزاری عبارت است از صدمه رساندن به خود برای رهایی از دردها و ناراحتی های عاطفی. رایج ترین شکل خودآزاری سوزاندن یا بریدن اندام است. دیگر اشکال آن نیز عبارتند از کندن موها، مشت کوبیدن به دیوار و خوردن مواد سمی یا اجسام تیز.

بسیاری از نوجوانان در سن بلوغ در مدرسه، خانواده و در روابط با دوستان خود با اضطراب های فراوانی مقابله می کنند. برخی از آنها با حجم زیادی از کار و تکالیف از طرف دوستان و والدین روبه رو می شوند و تحت فشار زیادی هستند. امروز اکثر نوجوانان بیشتر از 6 ساعت از وقت خود را در روز جلوی تلویزیون یا کامپیوتر سپری می کنند و زمان کمتری را با خانواده می گذرانند. از طرف دیگر دختران نوجوان در اینترنت و رسانه ها در معرض تصاویر زیادی از زنان و دختران دیگر قرار می گیرند و در نتیجه اعتماد به نفس خود نسبت به اندامشان را از دست می دهند. معمولا مشاهده این تصاویر باعث بروز اختلالات خوردن ویا خود آزاری (نوعی رفتار برای تنبیه خود) در بین دختران می شود.

خودآزاری معمولا به آزارها و آسیب های جسمی خلاصه نمی شود و منجر به بروز مشکلات جدی تر از جمله افسردگی، اضطراب، انزواری اجتماعی و تلاش برای خودکشی می شود.

توصیه می کنیم قبل از خواندن ادامه مقاله، ویدئوی زیر را تماشا کنید. در این ویدئو فرایند رشد مغز نوجوانان و تغییرات هورمونی در بدن آنها توضیح داده می شود که علت بروز برخی بدخلقی ها در نوجوانان مشخص می شود:

چه عواملی باعث بروز رفتارهای خودآزارانه در بین نوجوانان می شود؟

مانند سوء مصرف مواد، خودآزاری در نوجوانان هم یک علت خاص و مشخص ندارد. این مسئله مربوط به بخش های مختلف فرهنگی و اقتصادی است. همه ما می دانیم که بیشتر دختران نوجوان درگیر مشکل خودآزاری می شوند و این خودآزاری ها به ندرت منجر به خودکشی می شود. اکثر این نوجوانان به دنبال یک آرامش عاطفی سریع هستند.

یکی از مهم ترین علل روی آوردن نوجوانان به آسیب رساندن به خودشان تاثیرات اندورفین است. زمانی که نوجوان به خود آسیبی وارد می کند، اندورفین به سرعت وارد جریان خون می شود و در نتیجه فرد نوعی بی حسی یا احساس خوشایند را تجربه می کند. برای برخی از این نوجوانان بریدن یا سوزاندن بدن افکار ناخوشایند را دور کرده و از تجربه به دست آمده نوعی احساس خوشایند و لذت بخش به دست می آورند. مانند اعتیاد به مواد مخدر، اندروفین هم به سرعت باعث آرامش نوجوان شده و اضطراب های وی را کاهش می دهد.

دیگر علل مهم خودآزاری در بین نوجوانان عبارتند از:

• زمانی که نوجوان ارتباط عاطفی خوبی با والدین خود ندارد و یا احساس می کند برای آنها ارزشی ندارد.
• برقراری ارتباط با دوستانی که خودآزاری را تشویق می کنند.
• حس دیده نشدن از طرف دیگران، خودآزاری و آسیب رساندن به خود به نوجوان این احساس را می دهد که زنده است و توسط دیگران دیده می شود.
• در دختران نوجوان خودآزاری نوعی مقابله با انتظارات والدین محسوب می شود، به ویژه در شرایطی که پدر در خانواده تحکم می کند و تصمیم گیرنده است و انتظار نظم و مقرارت زیادی هم از فرزندان خود دارد.

چه زمانی باید به نوجوان کمک کرد؟

نوجوانان معمولا در تنهایی و یا در جمع دوستان اقداماتی را برای صدمه رساندن به خود انجام می دهند، بنابراین ممکن است والدین از وجود چنین مشکلی اطلاع نداشته باشند. به علاوه بهتر است والدین تفاوت بین خودآزاری را با دیگر رفتارهایی که نوجوان برای زیبا کردن خود انجام می دهد، بدانند. به عنوان مثال سوراخ کردن بعضی اندام یا خالکوبی خودآزاری محسوب نمی شوند. نوجوانانی که اقدام به خودآزاری می کنند، نوعی آرامش عاطفی و روحی به دست می آورند.

نشانه های خود آزاری

• جای بریدگی یا سوختگی بر روی دست ها، پاها و یا شکم
• یافتن چاقو، تیغ و یا دیگر اجسام تیز و برنده در اتاق خواب نوجوان
• زندانی کردن یا پنهان کردن مداوم خود در اتاق خواب یا حمام، به ویژه بعد از سپری کردن یک روز بد یا بروز درگیری و مشکل با دوستان یا خانواده
• مشاهده بریدن و سوزاندن اعضای بدن یا کندن موها
• مشاهده این رفتارها در بین دوستان نوجوان
• مشاهده خون بر روی وسایل نوجوان یا در هر جایی از خانه

درمان خودآزاری

تاکنون موثرترین روش درمان برای خودآزاری نوجوانان، خانواده درمانی بوده است. یک درمانگر با مهارت قادر است ارتباطات بین اعضای خانواده را تقویت کند، مشکلات و تضادهای بین آنها را حل کند و مهارت های حل مشکل را نیز تقویت کند.

گروه های سازنده نیز در حل کردن این مشکلات موثر هستند. در این گروه ها به نوجوان روش ها و ابزار مناسبی برای مدیریت خلق و خو معرفی می شود.

چطور می توان از خودآزاری در بین نوجوانان پیشگیری کرد؟

والدین در پیشگیری از بروز این رفتار نقشی اساسی دارند. به علاوه والدین می توانند با رفتار درست وانع از پیوستن نوجوان خود به گروه های ناسالم شوند. والدین در خانه زمانی را به نوجوان و دیگر اعضای خانواده خود اختصاص دهند. در هفته برنامه ریزی تفریح و گردش داشته باشند. حس و حال خانواده باید برای نوجوان گرم و آرامش بخش باشد. نوجوانان نیاز دارند که بدانند برای دیگران و به ویژه برای والدین خود ارزشمند هستند. یکی از مهم ترین مسئولیت های والدین تعیین مرز بین کار و خانواده است.

یکی از موثرترین راه ها برای بهبود ارتباطات خانوادگی به اشتراک گذاشتن وقایع و خاطرات روز است. گاهی لازم است والدین درگیری ها و همچنین خوشی های روز خود را با نوجوان درمیان بگذارند.

خودآزاری ممکن است خیلی خطرناک باشد، به ویژه اگر فرد الکل و مواد مخدر استفاده می کند. والدین لازم است در این موارد جدی و عاقلانه برخورد کنند و محدودیت های را برای نوجوان تعیین کنند. لازم است والدین دوستان فرزند خود و همچنین خانواده آنها را ملاقات کنند.

نکاتی در مورد نوجوانان

نوجوانی یک دوره بحرانی در زندگی همه انسان ها محسوب می شود که خودآزاری نیز یکی از مشکلات و بحران های همین دوره است.

در دوره نوجوانی نه تنها برخی روابط فردی و مهم انسان در حال شکل گرفتن هستند، بلکه در مغز و بدن نیز تغییرات مهمی در حال رخ دادن است.

در اوایل نوجوانی بخشی از مغز که دزگیر عواطف می شود، آمیگدال، و بخشی از مغز که درگیر تفکر است، قشر مغز، به طور کامل به هم متصل نیستند و در نتیجه در این دوره به خوبی با هم ارتباط برقرار نمی کنند.

زمانی که مغز بچه ها به طور کامل رشد کرد، می توانند روش های دیگری برای مقابله با برخی احساسات خود را یاد بگیرند، مانند صحبت کردن با دوستان، قدم زدن و یا مدیتیشن. اما نوجوانان برای این منظور از خودآزاری استفاده می کنند. در حقیقت این عملکرد یک روش آسان و قابل دسترسی است.

تفاوت های جنسیتی

بررسی های پیش از این نشان دادند که خودآزاری یک رفتار رایج در بین دختران است، اما به هرحال پسران هم به نحوی با آن درگیر هستند. دخترها و پسرها از روش های مختلفی برای آسیب رساندن به خود استفاده می کنند.

بررسی هایی که در این زمینه انجام شد نشان دادند که دخترها بیشتر به بریدن بدن خود اقدام می کنند و اجسام تیز بیشتر استفاده می کنند، در حالیکه پسرها بیشتر خود را می سوزانند. علت این تفاوت ها برای محققان و متخصصان هم کاملا مشخص نیست، اما تصور می کنند برخی از این روش ها بیشتر مردانه و برخی دیگر زنانه محسوب می شوند.

[button color=”blue” size=”medium” link=” http://www.livescience.com/11043-teens-hurt-science-injury.html” target=”blank” ]منبع شماره 1[/button]  [button color=”blue” size=”medium” link=” http://www.aamft.org/iMIS15/AAMFT/Content/consumer_updates/adolescent_self_harm.aspx” target=”blank” ]منبع شماره 2[/button]

نگارنده سمیه محمدی

• زهرا کاشفی
• روانشناس بالینی و رواندرمانگر

جهت کسب نوبت ویزیت با ایشان در شعبه شریعتی و کرج اینجا تماس بگیرید