چطور خوداگاهی مان را افزایش دهیم؟

چطور خوداگاهیمان را افزایش دهیم؟ خود آگاهی یکی از مهارت های تفکر است که بر توانایی کودک به قضاوت درست در مورد رفتار، عملکرد و پاسخ های مناسب به موقعیت های مختلف اجتماعی تمرکز دارد.

خود آگاهی کمک می کند تا افراد با احساسات خود و به خصوص رفتارها و احساسات دیگران بیشترین هماهنگی را داشته باشند.برای مثال: یک کودک اگر در خود آگاهی موفق باشد،زمانی که در کتابخانه بلند بلند حرف می زند درحالی که دیگران مشغول مطالعه هستند، خودش را به جای آنها می گذارد( احساس آنها را درک می کند) و با ملاحظه تر رفتار می کند.

خود آگاهی هم برای موفقیت تحصیلی و هم برای رشد اجتماعی- عاطفی بسیار حیاتی می باشد.این مهارت فکری، توانایی کودک برای واکنش مناسب در موقعیت های مختلف اجتماعی را تسهیل می کند.

_ کودکانی که از مهارت خودآگاهی کافی بر خوردارند:

●  نیاز بچه های کوچکتر از خود را بهتر درک می کنند. مانند: وقتی از خیابان رد می شوند دست برادر یا خواهر کوچکتر خود را هنگامی که از خیابان رد می شوند می گیرند.

● خود را ارزیابی می کنند.

● از چگونگی تأثیر رفتارشان بر در دیگران آگاهی دارند.

● توانایی درک و بیان احساسات خود را دارد.

● خود تنظیمی دارد. اول اینکار…. را نجام دهم.کار دوم من این…. خواهد بود.

● توانایی این را دارند تا مواردی را که به موفقیت آنها کمک می کند، شناسایی کنند.

● نقاط ضعف و قوت خود را به خوبی می شناسند.

_ کودکان و نوجوانانی که خودآگاهی ضعیفی دارند:

● در فهم رفتار غیر کلامی و علائم چهره مشکل دارد.

● قادر به درک دیدگاه های دیگران نمی باشد.

●  اغلب اوقات به دلیل سوءتفاهم با دیگران درگیر می شوند.

●  رفتارهایی نامناسبی را در پیش می گیرند بدون اینکه درک کنند چه تأثیری بر دیگران دارد.

● در توصیف عملکرد تحصیلی و ورزشی خود مشکل دارند و نمی توانند عملکرد خود را ارزیابی کنند.

● بعید است که کارهای خود را چک کنند و موارد اشتباه را درست کنند بلکه اشتباهات آنها کم نمی شود که بیشتر هم می شود.

بهبود خود آگاهی در کودکان

_ برخی از ایده ها و راهکارها برای کمک به رشد خود آگاهی در کودکان :

● استفاده از چک لیست:  قبل از اینکه کودک کارهای روزمره و وظایف خود را شروع کند.با هم یک چک لیست تهیه کنید که چگونه به شکلی موثر و کامل کارها را می توان انجام داد.

● پیش بینی: به کودک یاد دهید که در مورد عوامل و موانعی که ممکن است در اتمام موفقیت آمیز کارها اختلال ایجاد کند فکر کنند.پیش بینی های کودک خود را نگه دارید و بعد از آنجام کار با او بشینید و آنها را مطالعه کنید و در مورد موارد درست و اشتباه و دلایل آنها، صحبت کنید.

● خودتان را برای کودکتان توصیف کنید.نمونه ای برای مهارتهای خود توصیفی باشید. به وسیله ی شرح افکارتان و راهکارهای حل مسئله خودتان می توانید به کودک یاد دهید تا بتواند در مورد خودش و تجاربش صحبت کند. به عنوان مثال: با چنین جمله هایی شروع کنید، مثل: « این موضوع مرا یاد موقعی می اندازد که خودم هم اینکار را انجام دادم» یا « من باید فکر کنم ببینم موقعی که این موقعیت برایم پیش آمد چه کارهایی انجام دادم و چه کارهایی را انجام ندادم».کودکان خود را به استفاده از  استراتژی های خود تنظیمی تشویق کنید. این امر کمک می کنند تا در کارها مهارتهای حل مسئله ی خودشان را بکار بگیرند.

● به کودک خود کمک کنید تا برای بازی با دوستان خود یک روزی را تعیین کند. با او بررسی کنید که همه چیز برای اینکه دوستانش می آیند آماده است؟ برای کارهایی که آن روز می خواهند انجام دهند همه چیز فراهم و مرتب است؟ علاوه بر این از کودک خود بخواهید موقعیت های مشابه مثل دعوت پدربزرگ و مادر بزرگ یا دوستان خانوادگی را در ذهن تصور کند. به این طریق به او کمک می کنید تا خودش و خانه را برای چنین موقعیتهایی آماده کند.

خود آگاهی وعملکرد تحصیلی

خود آگاهی مهارت مهمی در ارزیابی عملکرد تحصیلی می باشد.

_  خواندن

● مهارت های خود آگاهی، بخش مهمی است که توانایی استنباط و برقراری ارتباط بین بخش های مختلف محتوای مورد مطالعه ، را فراهم می کند.

● خود آگاهی کمک می کند تا کودکان بر مکالمات و چیزی که می خوانند نظارت و ارزیابی داشته باشند.

_ نوشتن

● خود آگاهی یکی از جنبه های مهم برای فهم مخاطب و برداشت آنها از مطلبی که می نویسد، می باشد.

● خود آگاهی کمک می کند تا کودکان کار خود را برای تأثیر بیشتر و کسب رضایت دیگران ارزیابی کنند.

_  ریاضی

● خود آگاهی کمک می کند تا کودکان استدلال های ریاضی خودشان را در قالب کلمات بیان کنند.

● خود آگاهی یک جنبه ی حیاتی برای خود ارزیابی و بررسی اشتباهات می باشد.

۵ روش برای بالا بردن خودآگاهی

۱فضایی برای خودتان خلق کنید.

زمانیکه در یک اتاق تاریک ‌بدون پنجره هستید، بسیار سخت است که چیزها را به وضوح ببینید.

فضایی کهبرای خودتانخلق میکنید به منزله ایجاد یک شکاف روی دیوار است، جایی که شما اجازه می‌دهید نور درون بیاید.

گاهی وقتها خودتان را رها کنید و روزانه فضایی برای خودتان در نظر داشته باشید..

شاید در اول بامداد یا نیم ساعت پیش از خواب هنگامی که از وسائل دیجیتال بازه گرفته‌اید و وقتی را به خود اختصاص می‌دهید از مسیر خواندن، نوشتن، مراقبه کردن و وصل شدن با خود از مسیر نیایش.

2توجه آگاهی را تمرین نمایید.

توجه آگاهی برای خودآگاهی کلیدی است توجه آگاهی ترجمه‌ای از واژه mindfulnessاست؛ mind به معنای ذهن و mindful به معنای پر شدن ذهن از فکر و اندیشه و متوجه بودن است و mindfulness در انتها (ی) بر آگاهی از فکر و اندیشه و اشراف داشتن بر آنچه در لحظه در ذهن ما می‌گذرد، دلالت دارد توجه آگاهی از عرفان‌های شرقی (ذن، بودیسم) گرفته شده است.

«جان کابات زین» _از نظریه پردازان توجه آگاهی، آن را اینگونه تعریف می‌کند: «توجه کردن به شیوه‌ای ویژه (خاص)، روی یک هدف، ‌در لحظه جاری و بدون قضاوت».

بنابراین آنچه توجه آگاهی را از دیگر شیوه‌های درون نگری متمایز میکند، قضاوت نکردن و پذیرا بودن نسبت به آنچه در ذهنمان می‌گذرد است.

از مسیر ممارست توجه آگاهی، شمابیشتر در لحظه حال خواهید بود.

بنابراین شما میتوانید آنچه را که در درون و اطرافتان می‌گذردمشاهده کنید.

توجه آگاهی صرفا به معنی مراقبه به حالت نشستن چلیپاوار و با متوقف کردن هرنوع کار نیست.

بلکه به معنای توجه کردن به حالت‌های درونی خود در زمانیست که در وجودتان سر بر می‌آورند.

شما میتوانید توجه آگاهی را در هر هنگامی که بخواهید تمرین نمایید، به عنوان مثال تمرین نمایید تا گوش کردن، خوراک خوردن و راه رفتن تان همراه با نگاهی دقیق آگاهی باشد.

3 تهیه کن یک دفتر وقایع روزانه

نوشتن نه فقط کمک میکند تا افکارتان را پردازش کنید بلکه احساس رابطه داشتن و در صلح بودن با خودتان را بشما می‌دهد.

نوشتن هم چنین باآوردن افکارتان روی کاغذ به شما یاری می‌نماید تا ذهنتان را شفاف کنید.

پژوهش‌ها روشن می‌نماید که روی کاغذ آوردن چیزهایی که به خاطرشان شکرگزاریم و حتی چیز‌هایی که با آنها چالش داریم می‌تواند احساس رضایت و شادکامی را بالاتر ببرد.

شما ضمنا میتوانید از دفتر وقایع هر روزه برای ثبت کردن حالت درونی‌تان کمک بگیرید.

این کار را در منزل انجام دهید.

گزینش کنید. نصف روز را در یک هفته، توجهتان را به جهان درونی‌تان معطوف کنید.

چه احساسی دارید، به خود چه چیزهایی می‌گویید، یک یادداشت از آنچه مشاهده کردید در هرساعت بنویسید.

شما امکان دارد در زمینه آنچه نوشته‌اید سوپرایز شوید.

چهارتمرین نمایید شنونده خوبی باشید.

گوش کردن با شنیدن یکی نیست.

گوش کردن به معنای بودن در لحظه حال و توجه کردن به هیجانات (عواطف)، حرکات جسمی و زبان بدن فرد دیگرست.

زمانی شما یک شنونده پسندیده می‌شوید که شما در شنیدن آوای درونی خودتان مناسب‌تر شوید و بهترین دوست خودتان شوید.

5چشم انداز جدیدی (متفاوتی) کسب کنید.

در زمینه امورات تان از دیگرانبازخورد بخواهید گاهی وقتها ما از اینکه سایرین در مورد ما چه فکری میکنند می‌ترسیم.

بله گاهی وقتها نظرات دیگران امکان دارد سوگیری شده و حتی اشتباه باشد.

امابه مرور که شمابیشتر در زمینه خودتان و دیگران یاد می‌گیرید، شما قادر خواهید بودکه بین این اظهارات اشتباه و بازخوردهای واقع بینانه، متعادل و خالصتمایز قائل شوید.

بررسی‌ها مشخص کرده است که بازخوردهای ۳۶۰ درجه در محیط‌های کار مفیدترین ابزار به منظور بهترشدن خود آگاهی مدیران است.

ما همه نقطه‌های کوری داریم بنابراین مفید خواهد بود که دید متفاوتی به دست بیاوریم تا تصویر کامل‌تری از خودمان داشته باشیم.

خودآگاهی به طور یقیناز ریشه ای‌ترین موضوعات در روان‌شناسی (به خاص روانشناسی رشدی و تکاملی است) و همینطور یک مفهوم پیچیده و پرمایه است. به عنوان موجودات انسانی، امکان دارد هیچ‌گاه کاملاَ خودمان را درک نکنیم علی الخصوص چنانچه خودآگاهی برایمان یک هدف و مقصد باشد.

ولی شاید قادر باشد برای کشف کردن، فهمیدن و تحقق بخشیدن به خودمان طوری که ارزشمندتر زندگی کنیم یک سفر جالب باشد.

ارائه خدمات نوروفیدبک و بیوفیدبک برای افزایش خودآگاهی 

مریم عبداللهی 

روانشناس و نوروتراپیست

عضو انجمن روانشناسان ایران