رفتار درمانی کودکان بیش فعال

رفتار درمانی چیست ؟

رفتار درمانی نام مجموعه‌ای از انواع شیوه‌های درمانی است که در درمان اختلالات ذهنی مورد کاربرد قرار میگیرند.

این نوع درمان برای شناسایی و کمک به تغییر رفتارهای ناسالم یا خودتخریبی بالقوه و نهادینه در فرد به کار می‌رود.

رفتار درمانی بر اساس این نظریه عمل میکند که تمامی رفتارها فراگرفته می‌شوند و رفتارهای ناسالم توانایی دارند تغییر بیابند..

تمرکز این نوع درمان بیشتر بر مشکلات جاری و چگونگی تغییر دادن آن‌ها است.

 

رفتار درمانی برای چه افرادی مناسب است؟

اشخاص مبتلا به طیف گسترده‌ای از اختلالات توانایی دارند از روش درمانی رفتار درمانی سود مند شوند.

اشخاص مبتلا به اختلالات زیر باید برای درمان آنها از روش رفتار درمانی استفاده کنند:

– دلمردگی (افسردگی)
– پریشانی (اضطراب) و دلواپسی
– اختلال هراس (اختلال هراس)
– موضوعات در ارتباط با خشم و عصبانی شدن

هم چنین رفتار درمانی میتواند برای درمان این وضعیت‌ها و اختلالات نیز بکار رود:

– اختلال خوردن
– اختلال استرسی بعد از ضایعه روانی
– بیماری (بای پولار) دوقطبی
– اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی
– فوبی و بویژه فوبیای اجتماعی
– اختلال وسواس فکری-عملی
– خودزنی
– سوءمصرف مواد

 

انواع رفتار درمانی

رفتار درمانی انواع متفاوتی دارد:

1 رفتار درمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی شهرت بسیار زیادی دارد.

در این درمان رفتار درمانی و شناخت درمانی با همدیگر ترکیب می‌شوند و درمان بر چگونگی تاثیرگذاری افکار و باورهای فرد بر رفتار و اعمال و اخلاق و رفتار او متمرکز میشود.

رفتاردرمانی شناختی بطور معمول بر مشکلات فرد و چگونگی حل کردن آن‌ها تمرکز میکند.

هدف دراز مدت در این نوع درمان عبارتست از تغییر الگوهای فکری و رفتاری فرد و هدایت آنها به طرف (سمت) الگوهایی سالم‌تر.

 

2 بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی رفتاری

بازی درمانی شناختی رفتاری بطور معمول در اطفال مورد کاربرد قرار میگیرد.

پزشکان با مشاهده اطفال توانایی دارند دریابند که اطفال از ابراز چه چیزی حس ناراحتی میکنند یا از ابراز آن ناتوان هستند.

در این روش اطفال توانمند خواهند بود که اسباب بازی‌های خود را گزینش و انتخاب کنند و آزادانه بازی کنند.

هم چنین امکان دارد از آنها خواسته شود که نقاشی بکشند یا با بکارگیری اسباب بازی‌های خود صحنه هایی را در جعبه شنی بسازند.

درمانگرها در این روش به پدر و مادر آموزش میدهند که چطور از بازی برای التیام و بهبود رابطه با کودکانشان سود مند شوند.

 

3حساسیت زدایی از ساختار و سیستم

حساسیت زدایی از ساختار و سیستم عمدتا به فرایند شرطی شدگی کلاسیک وابسته است.

این روش بیشتر برای درمان انواع فوبی مورد کاربرد قرار میگیرد.

در این روش به اشخاص آموزش داده میشود که جواب هراس خود به یک فوبی را با پاسخ‌های آرام کننده جایگزین کنند.

در اول تکنیک‌های آسودگی (آرامش) بخش و شیوه‌های دم و بازدم آسودگی (آرامش) بخش به فرد آموزش داده میشود.

بعد از آن که فرد در انجام این تکنیک‌ها به توانایی مکفی (کافی) می‌رسد، درمانگر به آهستگی او را در مقابل سطوحی بالاتر از هراس هایش قرار میدهد و در این شرایط این تکنیک‌ها را همراه هم ممارست میکنند.

 

4 بیزاری درمانی

بیزاری درمانی بطور معمول برای درمان دشواری هایی مانند سوء استفاده از مواد و الکل مورد کاربرد قرار میگیرد.

در این روش به اشخاص آموزش داده میشود که یک محرک خوشایند ولی ناسالم را با محرکی بطور کامل ناخوشایند پیوسته سازند.

محرک ناخوشایند میتواند چیزی باشد که حس ناراحتی و بیزاری را در فرد بوجود می‌آورد.

برای نمونه، شاید درمانگر به شما آموزش دهد که رابطه‌ای را میان الکل و خاطره‌ای ناخوشایند در ذهنتان بوجود آورید.

 

آیا رفتار درمانی اثربخش است؟

رفتار درمانی بگونه‌ای موفق در درمان حالات و مشکلات بسیاری مورد کاربرد قرار گرفته است.

این عقیده وجود دارد که رفتار درمانی راهکاری تاثیرگذار و کاربردی است.

درحدود ۷۵ درصد از کسانی که در رفتار درمانی شناختی وارد می‌شوند، برآیند مثبت حاصل از آن را تجربه میکنند.

 

رفتاردرمانی کودکان بیش فعال

البته شاید خیلی از اولیایی که چنین فرزندانی دارند، هنوز نمی‌دانند که در مقابل بیش فعالی فرزند خود چه عکس العملی را باید نشان دهند. راهکارهای زیر امکان دارد در این زمینه به شما کمک کنند:

1 ) کودکتان همان کاری را انجام میدهد که شما می‌کنید بچه‌ها شما برای این که چگونه در جهان بیرون رفتار کنند، از رفتار شما الگو می‌گیرند.

شما باید از رفتار خودتان برای راهنمایی فرزندتان کمک بگیرید.

چنانچه می‌خواهید فرزندتان کلمه «لطفا» را به کار برد، خودتان نباید بکارگیری این کلمه را به فراموشی بسپارید.

چنانچه می‌خواهید فرزندتان با آوای بلند صحبت نکند، باید آوای خود را همواره در حد معقول نگه دارید.

فراموش نکنید آنچه که در عمل پایدار میکنید، بسیار مهم‌تر از آن است که حرفش را می‌زنید.

2) احساستان را به فرزندتان نمایش دهید صادقانه به فرزندتان نمایش دهید که رفتار او چه تاثیری در شما می‌گذارد.

عواطف کودکتان از خود شما اثر می‌پذیرد.

شما برای فرزندتان همانند یک آینه هستید.

او عواطف و رفتار شما را اخذ میکند و بازتاب می‌دهد.

در سن ۳ سالگی بچه (کودک) میتواند عواطف خود را به صورت حقیقی نشان بدهد.

یک نمونه ساده؛ زمانی شما می‌گویید: «من از این زندگی خسته شده‌ام» و با ضمیر «من» جمله را شروع میکنید، به فرزندتان این امکان را می‌دهید که حیات را از منظر شما ببیند.

بنابراین در برگزیدن جملاتتان بسیار دقیق باشید.

3 ) کودکتان را به کار پسندیده تشویق نمایید وقتی کودکتان به گونه‌ای رفتار میکند که شما می‌پسندید، می‌توانید او را با جملاتی مثبت تشویق نمایید.

وقتی فرزندتان تکالیفش را بموقع انجام میدهد، به او بگویید: «من به داشتن پسر یا دختری مانند تو افتخار می‌کنم».

4 ) دوستانه در برابر فرزندتان زانو بزنید زانو زدن سطح زمین بطوری که در برابر فرزندتان قرار بگیرید، یکی از قوی‌ترین مجراهای رابطه مثبت با او است.

وقتی به فرزندتان نزدیک می‌شوید، به او اجازه می‌دهید تا از آهنگ آوای شما آنچه را که فکر میکنید، دریافت نماید و بر آنچه مورد نظر شماست تمرکز کند.

وقتی توجه او را به خود جلب کنید، دیگر ضروری نیست با اجبار او را وادار به این کار کنید.

5) برای فرزندتان یک شنونده پسندیده باشید گوش کردن به عقاید فرزندتان یکی از راههای کنترل کردن آنهاست.

کودکتان برای این که قادر نیست عقاید خود را پسندیده مطرح کند، گرفتار نا امیدی میشود.

شما میتوانید با یک جمله آسان (ساده) از پیدایش این نا امیدی جلوگیری کنید؛ مانند «من می‌دونم تو چه احساسی داری و بطور کامل درکت می‌کنم».

با این جلمه به او کمک میکنید که بر کشمکش‌های درونی خود غلبه کند.

به او پایدار میکنید عقاید او مورد احترام شماست.

6 ) به قولتان عمل نمایید زمانیکه بر اساس قول هایی که داده اید عمل میکنید، چه پسندیده و چه نامطلوب، کودکتان به شما اعتماد خواهد کرد و به شما احترام می‌گذارد.

بنابراین وقتی به او قول می‌دهید بعد از مرتب کردن اتاقش او را به پارک می‌برید، بایست به قولتان عمل نمایید.

یا وقتی قول می‌دهید موقعی که با شما به کتابخانه می‌آید چنانچه آرام باشد او را به شهر بازی می‌برید، ولی او خلاف نظر شما عمل میکند، هرگز ضروری نیست به او اعتراض کنید.

منحصراً به آنچه که قول داده بودید، عمل نکنید.

همواره عمل کردن بسیار مهم‌تر از سخن گفتن در زمینه چیزیست.

7 ) لوازم با بها (ارزش) را از دسترس فرزندتان دور نگه دارید وقتی عینک شما وسیله جالبی برای بازی در نظر فرزندتان است، فراموش نکنید که او نمی‌داند نبایست با خیلی از وسائل لازم بازی نماید.

کفایت میکند. این وسائل را از دسترس فرزندتان دور کنید.

8 ) مرزهای آشکار بین خودتان و فرزندتان بگذارید قبل از اینکه در امور شخصی فرزندتان دخالت کنید، مناسب‌تر است از خود بپرسید آیا این دخالت حقیقتأ واجب و ضروری است؟ مناسب‌تر است درخواست‌ها و دستورالعمل‌ها و پاسخ‌های منفی را به کمترین حد ممکن برسانید تا از پیدایش کشمکش‌های درونی و عواطف نا هنجار ممانعت کنید.

9 ) کودکتان باید بداند که با داد و فریاد کاری از پیش نمی‌برد کودکتان با داد و فریاد چیزی را از شما می‌خواهد ولی با توجه کردن به داد و فریادهایش او را افزونتر به این کار ترغیب میکنید.

در این موقعیتها به وی بگوئید نه! یعنی نه! و تحت هیچ شرایطی این کار را برای او انجام نمی‌دهید.

چنانچه به وی بگوئید نه یعنی نه، ولی آن کار را برای او انجام دهید، او عادت میکند برای درخواست کوچک‌ترین چیزی ناله و شکایت کند و می‌داند در نهایت موفق میشود.

باید از ایجاد این حس در فرزندتان ممانعت کنید و به او یاد دهید که می‌بایست قوی باشد.

10 ) خواسته هایتان را مثبت و آسان با فرزندتان مطرح کنید چنانچه خواسته‌ها یتان را واضح و آسان (ساده) با کودکتان در میان بگذارید، او می‌داند که شما از او چه انتظاراتی دارید و تفکر او را در یک گذرگاه مثبت قرار می‌دهید.

برای نمونه به جای بکارگیری حالت منفی جمله «در را باز نگذار» از حالت مثبت «لطفا در را ببند» بهره جویی کنید.

11 ) به فرزندتان مسئولیت و مهلت تجربه دهید وقتی فرزندتان رو به رشد می‌رود، مسئولیت رفتارش را به خود او واگذار کنید و به او اجازه دهید تا مراحل طبیعی رشد رفتاری را خودش تجربه نماید.

ضروری نیست که همواره شما مسئولیت هایش را به او گوشزد کنید.

با توجه زیاد به فرزندتان حس مسئولیت پذیری را از او سلب میکنید.

شما بایست به فرزندتان مهلت دهید تا خودش به برآیند منطقی برسد.

12 ) هر چیزی را یک بار به فرزندتان بیان کنید و به او مهلت جنبش دهید انتقاد دائم از فرزندتان نه فقط کاری از پیش نمی‌برد بلکه فقط سبب ملال و خستگی خود شما میشود.

چنانچه می‌خواهید فرزندتان با شما همکاری کند، مناسب‌تر است با یک بازی آسان (ساده) از وی بخواهید کاری را که میخواهید، انجام دهد.

در این بازی شما از کودکتان در انجام کاری کمک می‌گیرید، از شماره یک تا شماره ۳ بشمارید، با توجه به کاریکه به او سپرده اید زمان بین شماره یک تا۳ را در نظر بگیرید.

ارزش (اهمیت) بازی را به او یادآوری کنید و آغاز به شمارش کنید.

در این بازه او بایستی آن کارا انجام دهد.

13 ) به فرزندتان بها (ارزش) دهید و به او نمایش دهید که فرد با اهمیتی است کودکتان دوست دارد که در امور خانواده سهیم باشد.

شما میتوانید با واگذار کردن امورات خیلی آسان (ساده) خانه یا فعالیتهایی که فرزندتان میتواند بسادگی از پس آن‌ها بر بیاید، به او مهلت دهید تا نقش خود را به عنوان یک فرد اساسی و مهم در امور خانه بازی نماید.

این سبب میشود که فرزندتان ارزش (اهمیت) نقش خود را در منزل احساس کند.

هر چه امورات بیشتری به او بسپارید، او بیشتر سعی میکند.

سپردن امورات بدون خطر خانه به فرزندتان سبب میشود.

▪ او تبدیل به شخصی (فردی) مسئول شود.

▪ اعتماد بنفس در او به وجود آید.

▪ به خود شما نیز کمک کند.

14 ) به فرزندتان مهلت دهید خودش از حقوقش دفاع کند در زندگی کودکتان موقعیت هایی پیش میاید که او باید قادر باشد از حقوق خود دفاع کند.

شما بایست این موقعیت‌ها را به صورت آسان (ساده) برای او مهیا کنید تا درصورت لزوم خود او قادر باشد از حقوقش بدون کمک شما دفاع کند.

15) لبخند را به چهره فرزندتان هدیه دهید یکی دیگر از راههای کم کردن تنش روانی و کشمکش‌های درونی فرزندتان این است که با او شوخی کنید.

می‌توانید وانمود کنید که یک هیولای سست هستید که او میتواند شما را شکست دهد یا آوای حیوانات را تقلید کنید.

یک شوخی آسان (ساده) لبخند را برای شما و کودکتان به ارمغان می‌آورد.

 

 

 

مریم عبداللهی

روانشناس و درمانگر تخصصی کودک