مقاله ای مخصوص مبتلایان به دیابت

[toggle title=”دیابت چیست؟” state=”close” ]

دیابت به بیماری هایی گفته می شود که بر روی چگونگی استفاده از گلوکز در بدن تاثیر می گذارند. گلوکز یا قند برای ما انسان ها حیاتی است، زیرا یک منبع مهم انرژی برای سلول های عضلات و بافت ها محسوب می شود. به علاوه منبع سوخت مهم برای سلول های مغزی است. اگر به دیابت مبتلا هستید، هر نوع دیابتی، به این معناست که گلوکز زیادی در بدن دارید، گرچه علت بروز دیابت نوع 1 و 2 با یکدیگر متفاوت است. گلوکز زیاد منجر به بروز مشکلات جدی می شود.

این بیماری شامل بروز مشکلاتی با هورمون انسولین می شود. به طور معمول غده پانکراس (غده ای زیر معده) انسولین آزاد می کند و به بدن کمک می کند تا قند و چربی غذایی را که خورده اید، ذخیره کند. دیابت زمانی بروز می کند که پانکراس هیچ یا یا مقدار کمی انسولین آزاد می کند یا زمانی که بدن به انسولین آزاد شده پاسخ درستی نمی دهد. به هرحال درمانی برای این بیماری وجود ندارد. افراد مبتلا به این بیماری، باید علائم آن را کنترل کنند تا سالم بمانند. [/toggle]

[toggle title=”اگر دیابت نوع 1 دارید، حتما این بخش را بخوانید!” state=”close” ] زمانی که به این دیابت نوع 1 مبتلا هستید، غده پانکراس نمی تواند انسولین تولید کند. این هورمون حیاتی به سلول های بدن کمک می کند تا قند را به انرژی تبدیل کنید. بدون این انسولین میزان قند بدن بالا رفته و به سطح خطرناکی خواهد رسید. برای پیشگیری از پیامدهای تهدید کننده این بیماری، افراد مبتلا به دیابت نوع 1 باید در تمام طول عمر انسولین تزریق کنند.

علائم هشدار دهنده دیابت نوع 1

علائم این بیماری به طور ناگهانی بروز کرده و عبارتند از:

• تشنگی غیر معمول
• خشکی دهان
• دستشویی رفتن زیاد
• بویی شبیه بوی میوه در دهان

اگر سطح قند خون بالا بماند، دیابت نوع 1 منجر به بروز مشکلات زیر می شود:

• کاهش وزن
• بالا رفتن اشتها
• کم شدن انرژی و خستگی

بیماری های پوستی

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 1 دچار مشکلات پوستی می شوند که عبارتند از:

• عفونت های باکتریایی
• عفونت های قارچی
• خارش، خشکی پوست و گردش خون

ضعیف خانم های مبتلا به دیابت نوع 1 بیش از دیگران در معرض عفونت های قارچی ژنیتال هستند. کودکان نیز به کاندیدیاز مبتلا می شوند که نوعی عفونت ناشی از پوشک است. اگر سطح قند خون کنترل نشود، دیابت نوع 1 باعث بروز پیامدهای خیلی جدی تری خواهد شد، از جمله:

• بی حسی یا سوزش در پا
• تاری دید
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی)

اگر سطح قند خون شما خیلی خیلی بالا یا خیلی پایین باشد، ممکن است دچار کما شوید. قبل از بروز این مشکل هیچگونه علائمی مشاهده نخواهید کرد و در این شرایط نیاز به درمان های فوری دارید.

کتون ها و کتواسیدوزها

درمان نکردن این بیماری باعث نرسیدن قند به سلول ها و تامین نشدن انرژی مورد نیاز آنها می شود. در نتیجه بدن شروع به سوزاندن چربی ها می کند که باعث ساخت کتون در خون می شود. کتون نوعی اسید است که می تواند بدن را سمی کند. بالا رفتن کتون و دیگر تغییرات به وجود آمده باعث بروز شرایط خیلی خطرناکی به نام کتواسیدوز دیابتی می شود. این شرایط نیاز به درمان اورژانسی دارد.

دیابت نوع 1 در مقابل دیابت نوع 2

در دیابت نوع 1 سیستم ایمنی بدن سلول هایی را که در پانکراس انسولین تولید می کنند، از بین می برد. در دیابت نوع 2 پانکراس مورد حمله قرار نمی گیرد و معمولا انسولین کافی تولید می کند. اما بدن از انسولین تولید شده به درستی استفاده نمی کند. علائم این دو نوع دیابت مشابه هستند، اما علائم مربوط به نوع 1 این بیماری به سرعت بروز می کنند.

عامل بروز دیابت نوع 1

پزشکان علت حمله سیستم ایمنی به پانکراس را نمی دانند. دانشمندان 50 نوع ژن را شناسایی کرده اند که احتمال بروز این بیماری را افزایش می دهند. اما ژنتیک تنها عامل نیست. برخی محققان معتقدند که عوامل محیطی نیز نقش مهمی دارند. این عوامل مربوط به ویروس ها یا دیگر مشکلاتی است که در دوران بارداری در بدن بروز می کنند.

دیابت نوع 1 در هر سنی ممکن است بروز کند. اما اکثر اوقات قبل از سن 19 سالگی تشخیص داده می شود. پسران و دختران به میزان مساوی در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند، اما معمولا در بین سفیدپوستان رایج تر است. برای تشخیص بیماری خون فرد به صورت ناشتا مورد آزمایش قرار می گیرد.

یا ممکن است طی یک آزمایش به طور تصادفی این بیماری نیز تشخیص داده شود. آزمایش های مربوط به دیابت نوع 1 معمولا طی دو روز تکرار می شوند.

مشکلات دراز مدت ناشی دیابت نوع 1

ابتلا به قند خون برای مدت طولانی به بخش های مختلف بدن آسیب می رساند. دیابت نوع 1 خطر ابتلا به بیماری های زیر را نیز افزایش می دهد:

• بیماری قلبی و سکته مغزی
• نارسایی کلیه
• کوری یا دیگر مشکلات بینایی
• بیماری لثه و از دست دادن دندان ها
• آسیب های عصبی در دست ها، پاها و دیگر اندام

اولین اقدام در پیشگیری از بروز پیامدهای ناشی از قند بالا کنترل منظم قند خون است. برای این کار می توانید از دستگاه های خانگی استفاده کنید. نتایج حاصل به شما کمک می کند برنامه درمانی منظم تری داشته باشید. زمانی که سطح قند خون نزدیک به حالت طبیعی خود است، انرژی و وضعیت جسمی شما نیز طبیعی تر خواهد بود، انرژی بیشتری دارید، مشکلات پوستی کمتر و خطر بروز بیماری های قلبی و کلیوی نیز کاهش می یابند.

درمان با تزریق انسولین

افراد مبتلا به نوع 1 مجبور به استفاده از انسولین هستند. اکثر این بیماران این هورمون را تزریق می کنند و دفعات تزریق در روز متعدد خواهد بود. میزان استفاده از انسولین توسط پزشک و براساس نتایج حاصل از آزمایش قند خون تعیین می شود. هدف از تزریق یا استفاده از انسولین تنظیم سطح قند خون و حفظ آن در حالت طبیعی است.

مقابله با واکنش بدن در مقابل انسولین

این مشکل زمانی رخ می دهد که انسولین سطح قند خون را به میزان خطرناکی کاهش می دهد. این واکنش ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. علائم هشدار دهنده کاهش خطرناک قند خون عبارتند از:

• خستگی یا خمیازه کشیدن بیش از حد
• عدم توانایی در صحبت کردن یا فکر کردن
• از دست دادن هماهنگی عضلات
• تشنج
• عدم هوشیاری

درمان واکنش بدن در مقابل انسولین

همیشه حداقل 15 گرم کربوهیدرات همراه خود داشته باشید. کربوهیدرات به سرعت سطح قند خون را بالا می برد و با واکنش خطرناک بدن مقابله می کند. برخی از کربوهیدرات هایی که می توانید همراه داشته باشید، عبارتند از:

• نصف فنجان آب میوه یا نوشابه غیر رژیمی
• یک فنجان شیر بدون چربی
•  سه عدد آبنبات سخت

اگر با مصرف هر یک از این موارد همچنان سطح قند خون شما خیلی پایین است، 15 گرم دیگر از هر یک مصرف کنید.

اگر بیهوش شدید، نیاز به کمک اطرافیان خواهید داشت. بهتر است یک دستبند شناسایی در دست خود داشته باشید که نشان دهنده ابتلای شما به بیماری دیابت باشد و یک بسته گلوکاگون همراه داشته باشید. این دارو در زیر پوست تزریق می شود. چگونگی تزریق این دارو را به اطرافیان خود آموزش دهید.

پزشک احتمالا پیشنهاد می دهد یک آزمایش خون A1c هر 3 تا 6 ماه انجام دهید. این آزمایش چگونگی کنترل قند خون را طی 2 تا 3 ماه آخر نشان می دهد. اگر نتایج خوب نباشند، لازم است میزان مصرف انسولین، وعده های غذایی و یا فعالیت جسمی تان مورد بررسی قرار گیرند.

اگر تزریق انسولین موثر واقع نشود یا به طور مداوم به انسولین واکنش نشان دهید، پزشک پیودن سلول های پانکراس را پیشنهاد می کند. در این فرایند یک جراح سلول های سالم سازنده انسولین را از یک اهدا کننده به پانکراس منتقل می کند. نتیجه حاصل از این جراحی ممکن است فقط چند سال طول بکشد و نیاز به مصرف دارو خواهید داشت. به علاوه عوارض جانبی این روش نیز زیاد است.

ورزش کردن با احتیاط

زمانی که به بیماری دیابت مبتلا هستید، لازم است ورزش کنید و فعالیت های جسمی داشته باشید، اما این کار را با احتیاط انجام دهید. برای جلوگیری از افت ناگهانی قند خون پزشک از شما می خواهد قبل از ورزش این کارها را انجام دهید:

• سطح قند خون را تست کنید.
• میزان انسولین خود را تنظیم کنید.
• کمی میان وعده بخورید.

به علاوه ممکن است سطح کتون خون شما نیز بررسی شود، بالا بودن کتون یکی از علائم بالا بودن قند خون است. زمانی که سطح کتون خون شما بالاست از انجام ورزش های سنگین خودداری کنید.

چه می توانید بخورید؟

اعتقادات درست و نادرست زیادی در مورد غذاهایی که بیماران دیابتی می توانند بخورند، وجود دارد. واقعیت این است که برای این افراد محدودیت سختی وجود ندارد. این افراد هم می توانند شیرینی را بر اساس یک رژیم غذایی متعادل و برنامه غذایی درست بخورند. مهم این است که ابتدا رژیم غذایی خود، میزان تزریق انسولین، وعده های غذایی و همچنین میزان فعالیت های جسمی خود را با پزشک معالج خود هماهنگ کنید.

آیا با وجود دیابت می توانید باردار شوید؟

اگر مبتلا به دیابت هستید و قصد باردار شدن، با پزشک خود در میان بگذارید. اگر دیابت شما به خوبی کنترل نمی شود، ممکن است منجر به بروز پیامدهای مختلفی از جمله نقص در زمان تولد شود. کنترل قند خون قبل از بارداری احتمال بروز مشکلات مخالف و سقط جنین را کاهش می دهد.

دیابت در کودکان

زمانی که کودکی مبتلا به دیابت تشخیص داده می شود، تمام اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد. والدین باید به کودک کمک کنند تا سطح قند خون خود را کنتل کند، برنامه غذایی خاصی برایش انتخاب کنند و میزان انسولین تزریقی وی را تنظیم کنند. این بیماری به مراقبت های 24 ساعته نیاز دارد، بنابراین حتی در مدرسه نیاز به مراقبت از کودک است. معلم کودک باید از شرایط وی آگاه باشد تا در صورت نیاز تزریق انسولین را انجام دهد. [/toggle]

[toggle title=”اگر دیابت نوع 2 دارید، حتما این بخش را بخوانید!” state=”close” ]زمانی که به این بیماری مبتلا هستید، بدن در تبدیل کربوهیدرات به انرژی ضعیف عمل می کند. این مشکل باعث می شود سطح قند خون در بدن بالا برود. به مرور زمان این بیماری خطر ابتلا به بیماری قلبی، نابینایی، آسیب های عصبی به اندام های مختلف و دیگر مشکلات را افزایش می دهد. این بیماری تمام افراد را در سنین مختلف تحت تاثیر قرار می دهد و علائم اولیه آن خفیف هستند. از هر سه نفر مبتلا به دیابت نوع 2 یک نفر از آنها از بیماری خود مطلع نیست.

اولین نشانه های بیماری

افراد مبتلا به دیابت نوع 2 معمولا هیچ نشانه ای مشاهده نمی کنند. به هرحال اولین نشانه مربوط به این بیماری تشنگی زیاد است. دیگر علائم مربوط به آن عبارتند از خشکی دهان، بالا رفتن اشتها و دفع زیاد ادرار و کاهش غیر طبیعی وزن. با بالاتر رفتن سطح قند خون مشکلات دیگری نیز بروز می کنند که عبارتند از سردرد، تاری دید و خستگی.

در بسیاری از موارد دیابت نوع 2 تا بروز مشکلات جدی تشخیص داده نمی شود. برخی از این مشکلات جدی عبارتند از:

• بهبود زخم های به وجود آمده با سرعت خیلی کم بهبود پیدا می کنند.
• دستگاه ادرار دچار عفونت های مکرر می شود.
• فرد بیمار دچار خارش پوست به ویژه در ناحیه کشاله ران می شود.

تاثیر دیابت بر زندگی جنسی

این بیماری می تواند به عروق خونی و اعصاب مربوط به اندام تناسلی آسیب برساند. این آسیب منجر به کاهش حساسیت این بخش شده و ارگاسم را دچار مشکل می کند. به علاوه خانم ها در معرض خشکی واژن هستند. از هر سه نفر مبتلا به دیابت یک نفر از آنها دچار مشکلات جنسی است. بین 35 تا 70 درصد مردان مبتلا به این بیماری نیز دچار ناتوانی جنسی می شوند.

عوامل تشدید کننده قابل کنترل

برخی عادت ها و شرایط جسمی شما که ناشی از سبک زندگی تان هستند، شانس ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهند. این شرایط عبارتند از:

• چاقی، به ویژه در ناحیه کمر
• کم تحرکی
• خوردن زیاد گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و شیرینی
• سطح بالای کلسترول مضر و تری گلیسرید

عوامل تشدید کننده غیر قابل کنترل

برخی عوامل تشدید کننده دیگر خارج از کنترل شما هستند. این عوامل عبارتند از:

• نژاد و قومیت: نژاد اسپانیایی، افریقایی – امریکایی، بومی های امریکا و آسیایی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده تان، پدر، مادر، خواهر یا برادر، به دیابت مبتلا باشد، احتمال بروز این بیماری در شما نیز بیشتر خواهد بود.
• سن و سال: افزایش سن خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را بالا می برد، به ویژه بیشتر از 45 سال.

هر چه تعداد عوامل تشدید کننده بیشتر باشند، احتمال بروز بیماری در شما نیز بیشتر خواهد بود.

عوامل تشدید کننده بیماری در خانم ها

در خانم ها اگر هر یک از شرایط زیر را داشته باشند، احتمال بروز دیابت نوع 2 در سنین بالا افزایش می یابد:

• ابتلا به دیابت دوران بارداری
• به دنیا آوردن فرزندی که بیشتر از 4 کیلوگرم باشد.
• ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک

کار انسولین چیست؟

در یک شخص سالم انسولین غذا را به انرژی تبدیل می کند. معده کربوهیدرات را به گلوکز تبدیل می کند. گلوکز وارد جریان خون شده و پانکراس را به آزادسازی هورمون انسولین ترغیب می کند. همان طور که می دانید این هورمون به سلول ها کمک می کند قند را به عنوان سوخت خود مورد استفاده قرار دهند.

در دیابت نوع 2 سلول های نمی توانند از قند یا گلوکز به درستی استفاده کنند. این امر باعث می شود گلوکز در خون افزایش یابد. اگر مبتلا به شرایطی به نام مقاومت به انسولین باشید، بدن انسولین را تولید می کند اما سلول ها از آن استفاده نمی کنند یا آنطور که باید به آن واکنش نشان نمی دهند. اگر به این بیماری مبتلا باشید و آن را درمان نکنید، پانکراس به تدریج انسولین کمتری تولید خواهد کرد.

تشخیص دیابت نوع 2

پزشک خون شما را مورد آزمایش قرار می دهد و آزمایش A1c نیز انجام خواهد داد. این آزمایش میزان قند خون شما را طی 2 تا 3 ماه گذشته نشان می دهد. اگر همچنان علائم را مشاهده کنید، قند خون شما را به صورت تصادفی مورد آزمایش قرار خواهد داد.

تاثیر رژیم غذایی

شما می توانید با تغییر رژیم غذایی خود و کاهش وزن سطح قند خون خود را کنترل کنید. این اقدامات خطر بروز پیامدهای مختلف را نیز کاهش می دهد. مراقب کربوهیدرات های موجود در رژیم غذایی خود باشید. میزان مصرف چربی و پروتئین خود را در سطحی متعادل نگه دارید و غذاهای پرکالری را از رژیم غذایی خود حذف کنید. برای انتخاب رژیم غذایی سالم و متعادل می توانید به متخصص تغذیه مراجعه کنید.

اهمیت ورزش

ورزش منظم، مانند تمرینات قدرتی یا پیاده روی، میزان استفاده بدن از انسولین را بهبود می بخشد و سطح قند خون را کاهش می دهد. به علاوه فعالیت و ورزش باعث کاهش چربی و فشار خون شده و از بدن در مقابل بیماری های قلبی محافظت می کند. سعی کنید در اکثر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید.

اهمیت آرامش

اضطراب باعث بالا رفتن فشار خون و سطح قند خون می شود. برخی افراد برای این اضطراب خود هیچ کاری انجام نمی دهند. برخی دیگر برای مقابله با اضطراب به خوردن غذا روی می آورند. اما تمرین تکنیک های ریلکسیشن مانند تنفس عمیق و مدیتیشن به کاهش استرس کمک می کنند. با یک دوست، یکی از اعضای خانواده یا یک مشاور صحبت کنید تا به شما کمک کند به اضطراب خود غلبه کنید.

تاثیر داروهای خوراکی

اگر رژیم غذایی و ورزش نتوانستند سطح قند خون شما را تحت کنترل قرار دهند، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. داروهای زیادی برای دیابت وجود دارد. این داروها معمولا به صورت ترکیبی استفاده می شوند. برخی از این داروها بر روی پانکراس تاثیر گذاشته و تولید انسولین را افزایش می دهند. برخی دیگر به بدن کمک می کنند تا از این هورمون به شکل بهتری استفاده کند. برخی دیگر شکست انسولین را آهسته می کنند.

تزریق انسولین

تزریق انسولین فقط برای دیابت نوع 1 تجویز نمی شود. در مراحل اولیه درمان پزشک تجویز انسولین را با مصرف قرص ترکیب می کند. تزریق انسولین برای افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند و دچار شکست سلول های بتا می شوند، موثر است. در این شرایط با بالا رفتن قند خون، غده پانکراس انسولینی تولید نمی کند. اگر این اتفاق بیفتد، انسولین بخشی از مصرف روزانه فرد بیمار خواهد شد.

در این دیابت نیز کنترل مرتب سطح قند خون بسیار مهم است. می توانید از دستگاه های خانگی به این منظور استفاده کنید. بهترین زمان برای کنترل سطح قند خون پس از بیدار شدن، قبل و بعد از غذا و ورزش و هنگام خواب است.

مشکلات قلب و عروق

اگر دیابت را با یک رژیم غذایی سالم و ورزش درمان نکنید، بیشتر در معرض تشکیل پلاکت در خون خود خواهید بود. قند جریان خون را آهسته می کند و احتمال بروز پلاکت های خون را افزایش می دهد و باعث سفت شدن عروق می شود که خطر حملات قلبی یا سکته مغزی را افزایش می دهد. از هر سه فرد مبتلا به دیابت، دو نفر از آنها بر اثر بیماری قلبی از دنیا می روند.

عوارض کلیوی

هر چه مدت بیشتری به بیماری دیابت مبتلا باشید، خطر ابتلا به بیماری های مزمن کلیوی بیشتر خواهد بود. دیابت مهم ترین عامل نارسایی کلیه است. کنترل قند خون، فشار خون و کلسترول خطر بروز این پیامدها را کاهش می دهد. آزمایش های سالانه و مصرف دارو پیشروی بیماری را کند کرده و کلیه ها را از بروز خطرها حفظ می کند.

مشکلات بینایی

قند خون بالا می تواند به مویرگ هایی که اکسیژن و مواد مغذی را به شبکیه چشم می رسانند، آسیب برساند. شبکیه بخش مهمی از چشم است. این مشکل رتینوپاتی دیابتی نامیده می شود و ممکن است منجر به نابینایی شود. دیابت یکی از دلایل نابینایی در افراد در سنین 20 تا 74 سالگی است.

دردهای عصبی دیابت

دیابت کنترل نشده و قند خون بالا به مرور زمان به عصب ها آسیب می رسانند. علائم این آسیب ها عبارتند از خارش، بی حسی، خارش، بی حسی، درد و سوزن سوزن شدن، اغلب در انگشتان دست ها و پاها. این آسیب قابل برگشت نیست، اما راه هایی برای درمان وجود دارد. کنترل دیابت از بروز آسیب های بیشتر پیشگیری می کند.

آسیب های عصبی ناشی از دیابت باعث می شود به سختی پاهای خود را حس کنید و متوجه زخم های وارد شده به پاها نشوید. همزمان با این مشکل سفت شدن عروق باعث کاهش جریان خون به این بخش می شود. حتی یک زخم کوچک ممکن است باعث آسیب جدی برای پا شود.

قند خون بالا باعث تقویت باکتری های سازنده پلاک در دهان می شود. ایجاد این پلاک ها باعث بروز حفره و پوسیدگی دندان ها و بیماری لثه می شود. بیماری های شدید لثه نیز باعث ریختن دندان ها می شود. سطح بالای قند خون باعث ضعیف شدن لثه ها، بافت ها و استخوان هایی می شود که دندان ها را در جای خود نگه می دارند. به علاوه خطر بروز عفونت را نیز افزایش می دهد.

یکی از جالب ترین واقعیت ها در مورد دیابت نوع 2 این است که این بیماری قابل پیشگیری است. برای کاهش خطر بروز این بیماری به توصیه های زیر عمل کنید (این توصیه ها برای پیشگیری از بیماری های قلبی نیز صدق می کنند):

• یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید.
• 5 روز در هفته را به اندازه 30 دقیقه ورزش کنید.
• وزن خود را متعادل نگه دارید.
• تست پیش از دیابت بدهید.[/toggle]

[toggle title=”اگر هنوز سوالی در مورد دیابت دارید، این فیلم را ببینید!” state=”close” ][/toggle]

منابع این مقاله عبارتند از:

Mayoclinic

Webmd

Webmd

نگارنده: سمیه محمدی

گروه پزشکان جایروس