لخته خون و انواع آن | ترومبوز وریدی مغزی و درمان آن

لخته خون چیست؟

لخته خون توده ای از خون است که از حالت مایع به حالت ژل مانند یا نیمه جامد در آمده است. لختگی خون فرایندی ضروری است که می تواند در موارد خاصی مانع این شود که مقدار زیادی خون را از دست بدهید؛ مانند زمانی که زخمی شده اید یا جایی از بدنتان دچار بریدگی شده است.

هنگامی که در یکی از رگ های شما لخته خون شکل می گیرد، این لخته خون همیشه خود به خود در خون حل نمی شود. لختگی خون در این شرایط می تواند بسیار خطرناک باشد و حتی زندگی شما را در خطر قرار دهد.

عموما یک لخته خون بدون حرکت آسیبی به شما نمی رساند، اما احتمال این وجود دارد که این لخته حرکت کند و خطر آفرین باشد. اگر یک لخته خون در رگ آزاد شود و در رگ های شما حرکت کند و به قلب و ریه های شما برسد، ممکن است در آنجا گیر کند و از جریان یافتن خون جلوگیری کند. این شرایط یکی از موقعیت های اورژانسی پزشکی است.

چنانچه فکر می کنید که احتمالا لخته خونی در بدن شما وجود دارد، بایستی هر چه سریعتر با یک پزشک ویزیت کنید.

انواع لخته خون

سیستم گردش خون شما از عروق تشکیل شده است. این عروق نیز به دو دسته رگ ها و شریان ها تقسیم می شوند. این عروق، خون را در تمام نقاط بدن شما جابجا می کنند. لخته خون ممکن است در رگ ها و یا در شریان ها شکل بگیرد.

هنگامی که لخته خون در شریان اتفاق می افتد، «لخته شریانی» نامیده می شود. این نوع از لخته خون بلافاصله علائمی را در بدن ایجاد می کند و نیازمند درمان فوری و اورژانسی است. علائم لخته خون شریانی عبارتست از درد شدید، فلجی بخش هایی از بدن، و یا هر دو. این وضعیت ممکن است منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود.

لخته خونی که در رگ رخ می دهد، «لخته خون وریدی» نام دارد. این نوع از لخته خون ممکن است آرام تر و در طول زمان شکل بگیرد. با اینحال، آنها نیز ممکن است زندگی فرد را تهدید کنند. جدی ترین و خطرناک ترین نوع لخته خون وریدی، «ترومبوز سیاهرگی عمقی» نام دارد.

ترومبوز سیاهرگی عمقی

ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT)، نامی است برای شرایطی که لخته خون در یکی از رگ های اصلی در عمق بدن شما شکل می گیرد. احتمال رخداد این شرایط در یک پا بیشتر است، اما این عارضه ممکن است در دست ها، لگن، ریه ها، و یا حتی در مغز نیز به وجود بیاید.

«مرکز کنترل و پیشگیری بیماری» (CDC)، برآورد کرده است که سالانه نزدیک به 900.000 نفر از مردم آمریکا، مبتلا به «ترومبوز سیاهرگی عمقی» (DVT) و «آمبولیسم ریه» (نوعی از لخته خون وریدی که به ریه ها آسیب می زند) می شوند. این نوع از لخته خون سالانه جان نزدیک به 100.000 آمریکایی را می گیرد.

نمی توان بدون راهنمایی و نسخه های پزشکی فهمید که آیا لخته خون در بدن شما وجود دارد یا نه. چنانچه شایع ترین علائم و عوامل خطرزا را بدانید، می توانید بهترین عملکرد را برای تشخیص زمان مراجعه به پزشک داشته باشید.

ممکن است لخته خونی در رگ شما وجود داشته باشد، بدون اینکه علائم واضحی بروز کند. همچنین، هنگامی که علائم آن بروز می کند، برخی از آنها شبیه علائم دیگر بیماری ها هستند. در اینجا نشانه ها و علائم هشدار دهنده ابتدایی وجود لخته خون در پا یا دست، قلب، شکم، مغز و ریه ها مورد اشاره قرار می گیرد.

به گفته اکرم العشری، جراح تروما و جراح مراقبت های ویژه در «مرکز پزشکی منطقه ای گرند استرند»، لخته خون در پا یا دست، شایع ترین نوع بروز لخته خون در بدن است.

لخته خون در پا یا دست شما می تواند علائم مختلفی داشته باشد.

این علائم عبارتند از:

• ورم
• درد
• حساسیت
• احساس گرما
• تغییر رنگ شبیه به قرمز

علائم این بیماری در شما، بستگی به اندازه لخته خون دارد. به همین دلیل، ممکن است اصلا علائمی بروز نکند و یا ماهیچه ساق پای شما مقداری ورم کند و درد زیادی نیز احساس نشود. اگر لخته خون بزرگ باشد، ممکن است همه پای شما ورم کند و درد شدیدی نیز احساس شود.

غالبا مشاهده نمی شود که لخته خون در هر دو پا و یا در هر دو دست به طور همزمان به وجود بیاید. چنانچه علائم یاد شده صرفا در یک پا یا دست مشاهده شود، احتمال وجود لخته خون بیشتر است.

لخته خون در قلب، یا حمله قلبی

وجود یک لخته خون در قلب باعث حمله قلبی می شود. معمولا لخته خون در قلب شکل نمی گیرد، با اینحال احتمال شکل گیری آن وجود دارد. وجود یک لخته خون در قلب ممکن است سبب آسیب دیدگی سینه شما شود و یا باعث شود که در این ناحیه احساس سنگینی کنید. سرگیجه و تنگی نفس، از دیگر علائم بالقوه شکل گیری لخته خون در قلب هستند.

لخته خون در لگن

درد و ورم شدید در لگن می تواند از علائم وجود لخته خون در قسمتی از لگن شما باشد. همچنین این نشانه ها ممکن است از علائم ویروس معده یا مسمومیت غذایی باشد.

لخته خون در مغز، یا سکته مغزی

لخته خون در مغز، با نام «سکته مغزی» نیز شناخته می شود. وجود یک لخته خون در مغز می تواند باعث سردرد ناگهانی و شدید شود. برخی دیگر از علائم آن عبارتند از دشواری ناگهانی در تکلم و یا بینایی.

لخته خون در ریه ها، یا آمبولیسم ریه

به شرایطی که لخته خون به ریه های شما وارد می شود، «آمبولیسم ریه»(PE) گفته می شود. علائمی که ممکن است نشانه ای بر وجود PE باشند عبارتند از:

• تنگی ناگهانی نفس که ناشی از ورزش و تمرین بدنی نمی باشد.
• درد سینه
• تپش قلب، یا ضربان سریع قلب
• مشکلات تنفسی
• سرفه کردن خون

عوامل افزایش دهنده خطر شکل گیری لخته خون

برخی از عوامل خطر زا، احتمال به وجود آمدن لخته خون در بدن شما را افزایش می دهند. چنانچه اخیرا در بیمارستان بستری شده باشید، مخصوصا اگر طول دوره بستری شدن طولانی بوده باشد و یا به سبب جراحی جدی بوده باشد، احتمال به وجود آمدن لخته خون در شما افزایش می یابد.

عوامل شایعی که ممکن است شما را تا حد متوسطی در خطر لخته خون قرار دهد عبارتند از:

• سن، مخصوصا اگر بیش از 65 سال سن داشته باشید.
• سفر طولانی مدت، مانند سفری که باعث می شود که برای بیش از 4 ساعت بدون وقفه در یک مکان بنشینید.
• استراحت در تخت خواب یا کم تحرکی برای دوره ای طولانی
• چاقی
• بارداری
• سابقه خانوادگی لختگی خون
• سیگار کشیدن
• سرطان
• برخی از قرص های جلوگیری از بارداری

چه زمانی با یک پزشک ملاقات کنیم؟

تشخیص وجود لخته خون صرفا با مشاهده علائم آن کار دشواری است. با استناد به CDC، نزدیک به 50 درصد از کسانی که مبتلا به DVT (ترومبوز سیاهرگی عمقی) هستند، علائمی در آنها مشاهده نمی شود. به همین سبب، بهترین کار این است که چنانچه فکر می کنید لخته خونی در شما وجود دارد، با یک پزشک ویزیت کنید.

علائمی که به شکل ناگهانی و غیرمنتظره ای بروز می کنند نیز بسیار نگران کننده هستند. چنانچه هر یک از این علائم را در خود مشاهده می کنید، فورا با خدمات اورژانسی محلی تماس بگیرید:

• تنگی نفس ناگهانی
• فشار سینه
• دشواری در تنفس، بینایی، یا تکلم

پزشک شما یا دیگر متخصصان مراقبت های بهداشتی می توانند شما را از وجود یا عدم وجود نگرانی در اینباره آگاه سازند و شما را برای انجام تست هایی جهت تعیین دقیق علت عارضه به مراکز مخصوص ارجاع دهند. در موارد زیادی، نخستین قدم، «فراصوت غیر تهاجمی» خواهد بود. این تست تصویری از رگ ها و شریان های شما ارائه می دهد و می تواند به پزشک شما برای تشخیص بیماری کمک کند.

تا به اینجا درباره لخته خون و انواع آن در بدن توضیحاتی داده شد. در اینجا می خواهیم به طور خاص درباره لخته خون در مغز مطالبی را ارائه دهیم.

ترومبوز وریدی مغزی چیست؟

ترومبوز وریدی مغزی (CVT)، لخته خونی است از یک رگ خونی در مغز. این رگ مسئول تخلیه خون از مغز می باشد. اگر خون در رگ جمع شود، این خون به بافت های مغزی نشت می کند و سبب خونریزی یا ورم شدید سر می شود.

اگر این بیماری زود تشخیص داده شود، می توان آن را بدون بروز عوارض خطرناک درمان کرد.

عوامل خطرزا ابتلا به CVT چیست؟

هنگامی که در بدن شما وقفه ای در گردش خون به وجود بیاید، احتمال شکل گیری لخته خون نیز افزایش می یابد. با وجود اینکه CVT وضعیت پزشکی شایعی نیست، احتمال ابتلا به آن به واسطه وجود برخی از عوامل افزایش می یابد:

برخی از شایع ترین عوامل خطرزا عبارتند از:

• جلوگیری از بارداری یا استفاده بیش از اندازه از استروژن
• کم آب شدن بدن
• عفونت گوش، صورت یا گردن
• کمبود پروتئین
• زخم یا آسیب به سر
• چاقی
• سرطان
• تومور

برخی از عوامل خطرزای کمتر شایع برای CVT عبارتند از بارداری و دیگر اختلالات لختگی خون. هر دوی این وضعیت ها، فرایند شکل گیری لخته خون را تسریع می کنند، که این شرایط، گردش خون مناسب در بدن و مغز را تحت تاثیر قرار می دهد.

در نوزدان، شایع ترین عامل CVT عفونت است. به خصوص اگر این عفونت در گوش به وجود بیاید.

در برخی از موارد ابتلا به CVT، علت بیماری ناشناخته می ماند.

چنانچه این بیماری درمان نشود، می تواند نتایج بسیار خطرناکی برای بیمار به همراه داشته باشد.

علائم ترومبوز وریدی مغزی

وجود یک لخته خون در رگ مغزی می تواند فشاری را ایجاد کند که منجر به ورم مغز می شود. این فشار می تواند سردردهایی را ایجاد کند و در موارد خیلی شدید، به بافت های مغزی آسیب بزند.

علائم این بیماری، بسته به اینکه لخته خون در کجای مغز قرار دارد، متفاوت است. با اینحال، شایع ترین علائم CVT را می توان اینگونه لیست کرد:

• سردردهای شدید
• تار شدن بینایی
• حالت تهوع
• استفراغ کردن

چنانچه مبتلا به شکل شدیدتر ترومبوز وریدی مغزی شوید، ممکن است علائم شبیه به بروز سکته مغزی را تجربه کنید.

این علائم عبارتند از:

• اختلال در تکلم
• بی حسی در یک طرف بدن
• ضعف
• کاهش هشیاری

چنانچه هر یک از این علائم را در خود تجربه کردید، با اورژانس تماس بگیرید و یا کسی را خبر کنید که شما به مرکز اورژانس انتقال دهد.

علائم دیگر CVT عبارتند از:

• ضعف کردن
• امکان پایین تحرک در برخی از اعضای بدن
• تشنج
• کما
• مرگ

تشخیص CVT

هنگام تشخیص ترومبوز وریدی مغزی، پزشکان علائمی را که شما تجربه کرده اید می سنجند و پیشینه پزشکی و خانوادگی شما را نیز در اتخاذ این تشخیص لحاظ می کنند. با اینحال، تشخیص نهایی بستگی به چک کردن گردش خون در مغز شما دارد. برای چک کردن جریان خون، پزشکان از تست های تصویربرداری برای شناسایی لخته های خون و ورم استفاده می کنند.

چنانچه پزشکی از تست اشتباهی استفاده کند، ممکن است تشخیص آنها غلط باشد. با وجود اینکه می توان از تست های متعدد تصویر برداری استفاده کرد، برخی از آنها در تشخیص این بیماری موثر نیستند. مثالی در این زمینه تصویر برداری ساده اشعه X از جمجمه است.

دو مورد از بهترین تست های تصویر برداری برای شناسایی CVT عبارتند از:

• عکس رادیوگرافی MRI.

  عکس رادیوگرافی MRI که از آن به MRV نیز یاد می شود، تست تصویربرداری است که از تصاویری از رگ های خونی در ناحیه سر و گردن به دست می دهد. این تصویربرداری برای سنجش گردش خون، اختلالات بدنی، سکته های مغزی، یا خونریزی های مغزی نیز مفید است. در طول این نوع از MRI، پزشکان به منظور تشخیص ترومبوز رنگ مخصوصی را به درون جریان خون تزریق می کنند تا جریان خون نمودار شود و بتوان وجود یا عدم وجود لختگی خون را تعیین کرد. این تست معمولا به منظور واضح تر کردن تصاویر حاصل از CT اسکن مورد استفاده قرار می گیرد.

• عکس رادیوگرافی CT .

  CT اسکن ها از تصویر برداری اشعهX استفاده می کنند تا استخوان ها و رگ های شریانی شما را برای پزشک به تصویر بکشند. هنگامی که این تصویربرداری با رادیوگرافی ترکیب می شود، پزشکان رنگی را درون رگ ها تزریق می کنند تا عکس هایی را از گردش خون ایجاد کنند و از این طریق به تشخیص لختگی خون کمک کنند.

راه های درمان ترومبوز وریدی مغزی

راه های درمان CVT بستگی به شدت بیماری دارد. توصیه های اولیه درمان بر پیش گیری یا حل کردن لخته های خون در درون مغز تمرکز دارد.

داروها

پزشکان ممکن است به منظور جلوگیری از انعقاد خون و هرگونه رشد بیشتر لخته خون، «ضدانعقادها» یا «رقیق کننده های خون» را تجویز کنند. دارویی که بیش از همه تجویز می شود “هپارین” نام دارد. این دارو مستقیما به رگ ها یا زیر پوست تزریق می شود.

به محض اینکه پزشک شما تشخیص دهد که در شرایط پایداری قرار دارید، ممکن است یک رقیق کننده خون دهانی، مانند «وارفارین» را به عنوان یک درمان دوره ای توصیه کنند. به خصوص اگر تشخیص داده شود که مبتلا به اختلال انعقاد خون هستید، این داروها می تواند به جلوگیری از لختگی خون مکرر کمک کند.

به جز کمک به جلوگیری از شکل گیری لخته های خون، پزشکان سعی می کنند علائم CVT را نیز درمان کنند. چنانچه در اثر این بیماری دچار تشنج شده باشید، پزشکان داروهای ضد تشنج را به منظور کنترل دوره های تشنج، تجویز می کنند. به طور مشابه، اگر علائمی مانند علائم سکته مغزی در شما مشاهده شود، پزشک معالج، شما را به واحد سکته مغزی یا مراقبت های ویژه ارجاع می دهد.

نظارت کردن

در تمامی موارد ابتلا به  CVT، پزشکان بر فعالیت مغز نظارت می کنند. تست های رادیوگرافی و تصویربرداری تکمیلی برای سنجش ترومبوز و اطمینان از نبودن لخته های خون در رگ ها توصیه می شوند. تست های تکمیلی برای اطمینان از اینکه به واسطه ترومبوز وریدی مغزی دچار اختلالات لخته خون، تومورها، یا دیگر عوارض نمی شوید، ضروری است. پزشکان احتمالا تست های خون تکمیلی را نیز انجام می دهند تا از وجود هر گونه اختلال لختگی خون که ممکن است خطر ابتلا به CVT را افزایش دهد، آگاه شوند.

جراحی

در موارد شدید ترومبوز وریدی مغزی، احتمال دارد که پزشکان برای خارج کردن لخته خون، یا ترومبو، و ترمیم رگ خونی، جراحی را توصیه کنند. این روش به نام «ترومبکتومی» شناخته می شود. در برخی روش های ترومبکتومی، ممکن است پزشکان یک بالون یا دستگاهی شبیه آن را وارد می کنند تا از بسته شدن رگ های خونی جلوگیری کنند.

چشم انداز ابتلا به CVT

در مواردی معدودی، چنانچه ترومبوز وریدی مغزی درمان نشود، ممکن است زندگی فرد دچار تهدید شود. با تشخیص به موقع، می توان CVT را بدون اینکه در بدن شیوع یابد، با استفاده از داروها درمان کرد.

چنانچه سردردها یا علائم مرتبط را احساس می کنید، بلافاصله پزشک خود را مطلع کنید.

چنانچه در صورت مشاهده علائمی که ذکر شد، نیاز به ویزیت پزشکی متخصص در این حوزه داشتید، جایروس کلینیک امکان ویزیت با بهترین متخصصان حوزه جراحی لخته خون در مغز را برای شما فراهم کرده است. برای دریافت نوبت اینجا کلیک کنید.