نوروفیدبک چیست؟ مرکز متخصصی روانشناسی

تاریخچه نوروفیدبک

همه چیز در سالهای دهه ۱۹۶۰ آغاز شد.

پزشک (طبیب) باری استرمان Barry Sterman، محقق دانشگاه UCLA کالیفرنیا، مشغول بانجام تحقیقاتی درباره تکاپو (فعالیت) عصب‌شناختی در ارتباط با خواب بود که در خلال آن کامیاب به کشف امواج ۱۴ هرتز در EEG مغز گربه‌های مورد آزمایش گردید.

این امواج با کاهش تنش ماهیچه‌ای (عضلانی) در گربه‌ها رابطه داشتند و بعدها نام SMR به خود گرفتند.

پزشک (طبیب) استرمان و گروهش به بررسی‌ها (تحقیقات) خود ادامه دادند تا ببینند که آیا گربه‌ها در ازای اخذ پاداش (شیر)، ایجاد امواج SMR در مغز خود را بیشتر می‌کنند یا خیر؟ جواب مثبت و برآیند رضایتبخش بود.

بدنبال آن پزشک (طبیب) استرمان هدایت تحقیقاتی برای NASA را برعهده گرفت که در آن به ارزیابی سمی بودن سوخت موشک پرداخت (افرادی که پیش روی سوخت قرار می‌گرفتند گرفتار حالات استفراغ (هراش)، درد سر (سردرد)، افزایش دم و بازدم (هواگیری)، توهم و تشنج می‌شدند).

پزشک (طبیب) استرمان گربه‌ها را پیش روی میزان زیادی سوخت قرار داد و در آنها حالات استفراغ (هراش)، سر و صدا، افزایش هواگیری، بزاق‌آوری، حملات تشنجی و مرگ را بدنبال هم مشاهده کرد.

ولی ۱ دسته از گربه‌ها بازتاب دیگری نشان دادند که سبب تعجب دسته تحقیق شد.

آن‌ها توانستند وقوع حملات را در دوز افزونتری نسبت به دوز قابل شکیبایی (تحمل) برای گربه‌های دیگر متوقف کنند.

دسته با رجوع به سوابق گربه‌ها متوجه شدند که این دسته از گربه‌ها قبل از این طی مطالعه خواب، تحت آموزش SMR قرار گرفته بودند.

پزشک (طبیب) استرمان بررسی‌ها (تحقیقات) خود را روی آدم و در زمینه افراد گرفتار به صرع ادامه داد.

او تاکنون مقالات زیادی درباره بکارگیری نوروفیدبک نوشته است.

نوروفیدبک چیست؟

در مغز تمام ما انسان‌ها، هزاران فرایند و تکاپو (فعالیت) خودکار و غیر ارادی در حال اتفاق افتادن است.

فرایندهای ناهشیار بی شماری که بطور کامل از حوزه‌ی آگاهی و اختیار ما به دورهستند.

هر لحظه در مغز هریک از ما، امواج مغزی ویژه (خاص) و فرایندهای فیزیولوژیک بی شماری در جریان است بدون آن که ما آگاهی وشناختی نسبت به نحوه‌ی کارکرد آن‌ها داشته باشیم.

فرایندهای فیزیولوژیک نهفته در مغز ما و امواج مغزی موجود در آن مدام و بدون دخالت آگاهانه‌ی ما بر روی رفتار، افکار، کارکرد و وضعیت تندرستی (سلامت) بدنی و روانی ما اثرگذاری (تاثیر) گذارند.
هیچ ۱ از ما انسان‌ها در شرایط عادی (نرمال) و نرمال نمی‌توانیم در زمینه نحوه‌ی کارکرد هر ۱ از این بازخوردهای زیست فیزیولوژیکی غیرارادی و امواج مغزی موجود در مغزمان داده‌های موثق و دقیق و روشنی داشته باشیم.

به شما نگاه کنید! آیا اطلاع دارید هم اکنون امواج مغزی شما در چه وضعیتی قرار دارند؟ طبیعتا در شرایط عادی (نرمال) و بدون بکارگیری ابزارهای ویژه (خاص) قادر نیستید نسبت به هیچ یک از بازخوردهای زیست فیزیولوژیکی جسم خود آگاهی دقیقی داشته باشید.

مضاف بر این وجود هرگونه ناهنجاری و اشکال طی روند عادی (نرمال) کارکرد امواج مغزی و فرایندهای زیست شناختی در بدن آدم، میتواند منتهی به بروز نشانه‌های بیمارگونه شود.

به بیان دیگر به هم میل کردن (خوردن) رویه عادی (نرمال) کارکرد امواج مغزی و واکنش‌های زیست شناختی میتواند به عنوان نشانه و نشانی از وجود ۱ وضعیت بیمارگونه‌ی جسمانی یا روانی مورد عنایت قرار بگیرد.

نوروفیدبک، برای مغز آدم به طور مثال ۱ آینه عمل میکند.

ما روزانه با نگریستن به آینه متوجه نقائص و اشکالات موجود در ظاهر خودمان می‌شویم.

در حقیقت آینه ما را نسبت به وضعیت ظاهری مان و عیب و نقص‌های محتمل موجود در آن آگاه میکند.

این آگاهی و شناخت به ما یاری می‌کند تا در جهت از بین بردن نقص‌های موجود در وضعیت ظاهری خود مبادرت (اقدام) کنیم.

نوروفیدبک عینا برای امواغ مغزی و عملکردهای فیزیولوژیک مغز ما به عنوان ۱ آینه‌ی پیشرفته عمل میکند.

نوروفیدبک با بکارگیری ابزارهای الکترونیک پیشرفته و کامپیوتر به ما یاری می‌کند تا از آنچه در مغز ما در حال رخ دادن است اگاهی یابیم.
نوروفیدبک به ما یاد می‌دهد امواج مغزی خود را در بهترین حالت تنظیم کنیم تا بهترین کارکرد را داشته باشیم.

نوروفیدبک برای افزایش کارکرد شناسایی بیماری کار گرفته میشود افرادی (کسانی) که میخواهند انرژی فکری خود را بالاتر ببرند. توانایی دارند از نوروفیدبک بهره ببرند.

=
نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است، که بازخورد عصبی نیز به آن گفته میشود.

این وسیله جزو پیشرفته‌ترین وسائل پزشکی نوین است که بخش زیادی از این تکنولوژی مدیون تلاشهای ناسا (سازمان فضایی آمریکا) در سالهای تازه است.

در روزگار کنونی حتی ورزشکاران حرفه‌ای فوتبال و شطرنج هم از نوروفیدبک استفاده میکنند تا دقت و سازمان بندی افکارشان را بالاتر ببرند..

این روش، تصمیم گیری، برنامه ریزی و کنترل هیجان را تحکیم میکند.

نوروفیدبک ۱ روش درمانی است زیرا امواج مغزی که در اثر دلمردگی (افسردگی)، پریشانی (اضطراب)، وسواس، میگرن و … به هم ریخته است را به حالت عادی در می‌آورد و این اختلالها را درمان میکند.

نوروفیدبک در درمان اختلال پرتحرکی و اندک تمرکزی، ای دی اچ دی (ADHD) تاثیرگذار است و سبب قوی شدن تمرکز وتنظیم رفتار میشود.

دقت و تمرکز افزایش میابد و سازماندهی افکار و اعمال شکل می‌گیرد.

امورات غیرمنتظره وتکانشی کاهش می‌یابد و جنبش بیشتر از حد، کاهش می‌یابد.

نوروفیدبک در درمان اختلال فراگیری هم تاثیرگذار است.

–
نوروفیدبک چگونه اثر می‌کند؟

طی سالها تحقیق وتجربه محققان دریافته اند هرکاری مرتبط به ۱ قسمت ویژه (خاص) از مغز استمثلاً موقعی که نیاز به اندیشه کردن داریم قسمت خاصی از مغز مشغول به کار میشود و چنانچه این هر یکصد مغز پسندیده کار کند امواج خاصی ایجاد میکند.

در نوروفیدبک به ما آموزش داده میشود که این امواج مغزی را تحکیم کنیم تا خوب‌تر (بهتر) فکر کنیم.

این روش درمانی با بقیه روشهای درمانی حاضر بطور کامل تفاوت دارد، و فرد بیمار در نقش محصل و دانشجو، دکتر در نقش معلم و سیستم نوروفیدبک در نقش ابزار آموزشی و مطب یا کلینیک در نقش کلاس آموزشی است.

فرد بیمار در حین جلسات این کلاس‌های آموزشی یاد میگیرد که چگونه خودش با اصلاح امواج مغز خود بر بیماری اش غلبه کند و تا انتها عمر و بدون استفاده از دارو زندگی سالمی داشته باشد.

لابد از خود می‌پرسید که چگونه این کار امکان پذیرست، مگر میشود که آدم خودش بیاموزد بر بیماری اش مسلط شود؟

–
سیستم نوروفیدبک چگونه کار می‌کند؟

سیستم نوروفیدبک امواج مغز را به کامپیوتر می‌برد و آن را تجزیه وتحلیل میکند.

روی مانیتور کامپیوتر می‌توانیم امواج مغزی را ببینیم.

نوروتراپ (یاکسی که مسئولِ سیستم نوروفیدبک است) سیستم را بشکلی برنامه ریزی میکند که ما بتوانیم امواج مفید مغزمان را برای جنبش دادن تصاویر روی صفحه دورنشان (تلویزیون) به کار گیریم.

بنابراین ما صفحه کامپیوتر را می‌بینیم و با به کار گرفتن امواج مفیدِ مغزمان تصاویر آن را تغییر می‌دهیم.

مثلاً ۱ باید کرم ها را حرکت دهیم .

بتدریج ما یاد می‌گیریم چگونه این کار را سریعتر و مداومتر انجام بدهیم.

در واقع یادگرفته ایم چگونه امواج مفید را در آن هر یکصد مغزمان ایجاد کنیم.

–

سیستم نوروفیدبک چه شکلی است؟

نوروفیدبک ۱ کامپیوتر دارد.

دو یا سه رشته سیم با چسب ویژه روی سر ما گذاشته می‌شودما به صفحه کامپیوتر (مانیتور) نگاه می‌کنیم و در هر جلسه چندبازی کامپیوتری انجام می‌دهیم.

البته نه با دست بلکه با نگریستن به صفحه کامپیوتر یا شنیدن آوای آن.

بتدریج یاد می‌گیریم چگونه امواج مفید مغزی را ایجاد کنیم.

نوروفیدبک، بازخوردهای زیست فیزیولوژیکی نهفته درمغز آدم و امواج مغزی که هر لحظه بر وضعیت رفتاری و عملکردی ما اثر گذارند را ثبت میکند و بعد آنچه که در همون لحظه در مغز آدم در حال اتفاق افتادن است را بطور کامل دقیق، روشن و واضح روی صفحه‌ی نمایشگر به تصویر می‌کشد.

نوروفیدبک به آدم یاری می‌کند تا از وضعیت امواج مغزی خود، از نحوه‌ی کارکرد واکنش‌های زیست شناختی غیرارادی مغز خود در لحظه، آگاهی و شناخت دقیق و فوری کسب کند.

این افزایش آگاهی و شناخت به فرد یاری می‌کند تا قادر باشد در جهت از بین بردن اشکالات و ناهنجاری‌های موجود در امواج مغزی خود مبادرت (اقدام) کند.

افزایش آگاهی نسبت به وضعیت امواج مغزی با عث میشود فرد قادر باشد کنترل بیشتری بر این امواج داشته باشد.

نورووفیدبک راهکاری است برای اینکه یاد بگیریم چگونه امواج مغزی و تکاپو (فعالیت) هایی که در مغز ما بطور طبیعی و خودکار انجام میشود را کنترل کنیم.

در واقع با نوروفیدبک می‌آموزیم به طور ارادی امواج مغزی خود را با بکارگیری بازخوردی که از سیستم اخذ می‌کنیم تغییر بدهیم.

نوروفیدبک ابزاری است برای کنترل، تغییر و اصلاح امواج مغزی در جهت وصول به کاهش نشانه‌های بیماری و افزایش سطح تندرستی (سلامت) جسمانی و روانی.

روش انجام نوروفیدبک؟

در این روش شما در برابر ۱ مانیتور می‌نشینید و الکترودی که روی سر شما قرار دارد امواج مغزی شما را اخذ و به کامپیوتر هدایت میکند حالا شما با دیدن امواج مغزی خود روی صفحه مانیتور میتوانید به تنظیم و کنترل آن‌ها بپردازید و در همه این مراحل درمانگر در مجاور شما نشسته و به شما یاد می‌دهد که چگونه میتوانید این کار را انجام دهید.
درواقع نوروفیدبک شما را توانمند به دیدن جهان درون مغزتان میکند، به عنوان نمونه در صفحه مانیتور شما ۱ شکل همانند سازی شده امواج مغزی را بشکل ۱ بازی می‌بینید و با نگریستن به صفحه مانیتور و بدون بکارگیری دست آغاز به بازی انجام می‌دهید (می کنید)

سیستم الگوهای امواج مغزی شما را پردازش میکند و در صورتیکه این الگوها مناسب باشد شما در بازی به جلو خواهید رفت و در غیر اینصورت شکست می‌خورید، بدین گونه شما یادمیگیرید که به عنوان مثال در شرایط پریشانی (اضطراب) چگونه می‌توانید مغز خود را بشکلی تنظیم نمایید که آسودگی (آرامش) جایگزین پریشانی (اضطراب) شود.

–
آیا این روش دانشورانه (علمی) است؟
مکانیسم این کار و شیوه انجام آن چگونه است؟

درست است که باور کردنش دشوار است اما این روش درمانی یکی از روشهای درمانی اثبات شده در مجامع معتبر دانشورانه (علمی) جهان میباشد که شمار زیادی ازبیماریها بدینگونه تحت درمان قرار میگیرد.

مغز آدم از میلیونها سلول عصبی که ارتباطات تنگاتنگی با همدیگر دارند تشکیل شده که با همدیگر تبادل الکتریکی و کیمیایی (شیمیایی) دارند، علم نوروفیدبک بر اساس دگرگونی (تغییرات) الکتریکی مغز پایه گذاری شده، بدینگونه که تبادلات الکتریکی بین سلولها ایجاد میدانهای الکتریکی میکند که بوسیله سیستم الکتروآنسفالوگرافی ثبت میشود.

در برخی از بیماریهای مرتبط به ساختار عصبی بصورت موقعیتی و در ۱ قسمت بخصوصی از قشر مغز تکاپو (فعالیت) الکتریکی مغز تغییر پیدا میکند که امکان دارد اندک یا زیاد شود برای نمونه در کودکانی که گرفتار بیش فعالی و یا ADHD هستند در قسمت‌های فرونتال مغز امواج بتا با فرکانس والای ۱۴ هرتز کم‌تر شده و در عوض امواج آهسته تتا با فرکانس ۴-۸ هرتز بیشتر میشود.

با روش درمانی نوروفیدبک فرد بیمار یاد میگیرد که چگونه تکاپو (فعالیت) الکتریکی ناحیه‌ای از مغز که گرفتار اختلال شده اصلاح کند و آنرا به حالت عادی در آورد و چون چگونگی کار را طی چند جلسه یاد میگیرد، هرگز آن را فراموش نخواهد کرد و در قیاس با درمان داروئی بهبودی برای مدت تعداد زیاد (خیلی) طولانی‌تری ادامه خواهد داشت و شاید فرد بیمار تا انتها عمر از بیماری درمان شده توسط نوروفیدبک رهایی یابد.
روش نوروفیدبک توسط اداره خوراک و داروی آمریکا (معتبرترین سازمان جهانی پزشکی) جهت درمان پریشانی (اضطراب)، دلهره (استرس)، دلمردگی (افسردگی)، بیش فعالی اندک دقتی، درد سر (سردرد) (میگرن)، دردهای دیرینه (مزمن)، مشکلات خواب، سوء استفاده از مواد، وسواس، صرع (تشنج) و بازتوانی سکته مغزی مورد پذیرش قرار گرفته است.

اثرات ناخواسته این روش چیست؟

نوروفیدبک اثرات ناخواسته دارو درمانی را ندارد و اثرات درمانی پایدارتری نیز دارد، فعالیت‌های کل مغز را کنترل میکند وبهبودی پایدار بیماری را شامل میشود.

چرا به نوروفیدبک دوپینگ اخلاقی می‌گویند ؟

دلیلش این است که هم اکنون بخش زیادی از ورزشکاران در سرزمین‌های پیشرفته و هم چنین بخش زیادی از سازمان‌های معتبر جهانی به مانند ناسا (سازمان دانش‌ها (ی) فضایی آمریکا) جهت ارتقا مهارت‌های ذهنی و شناختی و بهینه سازی تصمیم گیری، افزایش خلاقیت، قویتر کردن حافظه و افزایش هماهنگی جسم و ذهن از این روش استفاده میکنند.

به عنوان نمونه تیم ملی ایتالیا، تیم آث میلان، بخش زیادی از برندگان طلای المپیک مانند ماری پیرس و چاد کاروین رسما اعلام کردند که جهت التیام و بهبود کارکرد ذهنی برای آمادگی مسابقات از نوروفیدبک استفاده میکنند.

آیا در ایالات متحده و سرزمین‌های پیشرفته از این روش استفاده می‌شود؟

در ایالات متحده بیشتر از ۱۰۰۰ کانون نوروفیدبک وجود دارد که این رقم در پنج سال پیش از کم‌تر از ۱۰۰ کانون به این شمار رسیده که این موضوع خود نمایانگر میزان ارزش (اهمیت) و محبوبیت این روش درمانی در سرزمین‌های پیشرفته می‌باشد.

آیا نوروفیدبک در زمینه همه بیماریها کاربرد دارد؟ نه، نوروفیدبک و بیوفیدبک تنها در مورد بعضی اختلالات استفاده می‌شود و بازشناسی (تشخیص) این موضوع نیز بعهده دکتر معالج می‌باشد.

موارد کاربرد نوروفیدبک و بیوفیدبک:

بیش‌فعالی/کمبود دقت (ADHD)، پریشانی (اضطراب) (Anxiety)، درماندگی فراگیری (Learning Disability)، مشکلات خواب، دردهای دیرینه (مزمن) و سردردهای میگرنی، سوءمصرف مواد، دلمردگی (افسردگی)، بعضی انواع زیان و سکته مغزی، نشانگان درد و ملال و خستگی دیرینه (مزمن) و بالا رفتن توان و قدرت تمرکز و توانایی‌های ذهنی در اشخاص تندرست و سالم.

–
بهترین درمانهای سفارش شده در اطفال بیش پویا (فعال) و اندک دقت توسط آکادمی طبیبان متخصص روانپزشکی اطفال آمریکا در سال ۲۰۱۲:

نوروفیدبک و بیوفیدبک (در کلینیک آلومینا در دسترس است) درمانهای رفتاری (در کلینیک آلومینا در دسترس است) آموزش به پدر و مادر (در کلینیک آلومینا در دسترس است) درمانهای دارویی (در کلینیک آلومینا در دسترس است) آموزشهای مهارتهای معاشرتی (اجتماعی) (در کلینیک آلومینا در دسترس است) آموزشهای خاص گفتاری و نوشتاری (در کلینیک آلومینا در دسترس است)

–

مزیتهای درمانی نوروفیدبک در قیاس با درمان داروئی

۱- دارو درمانی را میشود به اصلاح نمره چشم با عینک سنجش کرد تا زمانیکه عینک بر روی چشم است دید خوبست. ولی بمحض اینکه عینک از روی چشم برداشته میشود، فرد بیمار از نظر دید مانند وضعیت پیش از درمان میشود.

یعنی دارو درمانی تنها نشانه‌های را موقتا از میان میبرد، به طور مثال درمان بیماری هایی نظیر ADHD یا بیش فعالی و OCD یا وسواس و … که بمحض قطع دارو مجددا بیماری عود میکند.

در حالتی که در درمان با نوروفیدبک پایدارتر است.

۲- نداشتن اثرات ناخواسته و اثرات سوء بخش زیادی از داروها
۳- تنظیم کل تکاپو (فعالیت) مغز در نوروفیدبک

• مریم عبداللهی
• روانشناس و نوروتراپیست
• عضو انجمن روانشناسی ایران