نظم برای کودکان مبتلا به بیش فعالی (ADHD)

اگر کودک شما به بیش فعالی یا ADHD مبتلاست آیا باید برای برقراری نظم در زندگی وی از روش متفاوتی استفاده کنید؟ پاسخ به این سوال ممکن است کمی باعث تعجب شما شود.

استیون پاستیراک دکتر بیمارستان میشیگان در این باره می گوید:” بیش فعالی یک چالش است نه لزوما برای کودک.” لازم است در انتظارات خود از این کودکان کمی انعطاف پذیرتر باشید. لازم است از چگونگی تاثیر اختلال ADHD بر روی توانایی کودک برای گوش دادن، دنبال کردن دستورالعمل ها و کنترل محرک ها آگاهی بیشتری داشته باشیم. با این حال ابتلا به ADHD به معنای نادیده گرفتن برخی انتظارات از کودک نیست.

بنابراین لازم است نظم و انظباط خاصی را برای کودکان مبتلا به این اختلال ترتیب دهید یا به روشی متفاوت کارهای آنها را نظم دهی کنید. اما لازم است نظم دهی برای این کودکان به طور منظم اتفاق بیفتد و در این مسیر صبر بیشتری داشته باشید. آموزش یک درس به این کودکان زمان بیشتری می برد.

چگونگی استفاده از وقفه های زمانی

در مورد وقفه های زمانی پیش آمده برای  این کودکان متخصصان نکاتی را بیان می کنند که عبارتند از:

• زمان وقفه را در مقابل زمان مفید کودک قرار دهید. بدین معنا که اگر کودک شما به خواهر خود آسیب رسانده و به همین دلیل برای مدت کوتاهی وی را از انجام فعالیت ها محروم کرده اید (وقفه در زمان)، پیش از این باید وی را به خاطر بازی کردن با خواهرش تشویق کرده باشید و پس از اتمام زمان محرومیت نیز کودک را به دلیل صبر و همکاری تشویق کنید. اگر تفاوت زیادی بین زمان مفید و زمان وقفه وجود نداشته باشد، کودک متوجه نتایج کار خود نخواهد شد.
• زمان وقفه کوتاه و مربوط به مشکل ایجاد شده باشد. طولانی بودن زمان وقفه باعث بروز مشکلات بیشتر می شود. برای کودکان کم سن و سال 1 تا 2 دقیقه زمان خیلی زیادی است. به ازای هر سال سن کودک 1 دقیقه وقفه زمان نسبتا مناسبی محسوب می شود. اما برای کودکان پیش از دبستان، اگر قرار باشد ساکت و بی حرکت باشند، گاهی 30 ثانیه یا 1 دقیقه زمان خیلی زیادی است.
• خونسردی خود را حفظ کنید. اگر از کودک خواستید مدتی فعالیتی را انجام ندهد و ساکت بماند و او قبول نکرد، 1 دقیقه به مدت محرومیت وی بیفزایید. اگر باز هم کودک خواسته شما را اطاعت نکرد، به هیچ عنوان به زور متوسل نشوید زیرا این کار فقط شرایط را بدتر می سازد.

در عوض عواقب این کار را به وی گوشزد کنید، به عنوان مثال اینکه کل روز را اجازه استفاده از بازی های کامپیوتری ندارد. این عواقب را خیلی آرام و با خونسردی بیان کنید و زیاد در مورد آن صحبت نکنید. پس از این حتی اگر کودک خواسته شما را انجام داد و زمان وقفه را آغاز کرد، اما شما تصمیم خود را تغییر ندهید و محرومیت وی از بازی های کامپیوتری اعمال شود.

استفاده از یک زمان سنج برای اعلام زمان شروع و پایان محرومیت کودک مفید خواهد بود. اگر کودک با شما همکاری نکرد به او بگویید زمان سنج وقتی فعال می شود که او به کارهای خود ادامه ندهد.

• زمان وقفه را تمرین کنید. از کودک خود بخواهید طوری رفتار کند انگار که کار اشتباهی انجام داده و شما او را از انجام برخی فعالیت ها محروم کرده اید. به این ترتیب بدون هیچ مشکل و جر و بحثی این کار را تمرین کرده اید.

در موفقیت به کودک خود کمک کنید

یکی دیگر از استراتژی های نظم و انضباط برای کودک مبتلا به ADHD آموزش مهارت های مورد نیاز به آنها قبل از بروز مشکل می باشد.

به عنوان مثال همه کودکان برای انجام وظایف خود در خانه، تکالیف مدرسه و دیگر انتظارات نیاز به برنامه و راهنمایی دارند. راهنمایی های کلامی و صحبت کردن تنها برای کودکان مبتلا به ADHD کافی نیست. این کودکان به برنامه ریزی ها و راهنمایی های تصویری بهتر پاسخ می دهند و دنبال کردن آنها برایشان راحت تر است.

به علاوه انتظار خود از این کودکان را به طور واضح و مستقیم بیان کنید. به عنوان مثال به جای بیان جمله “اتاقت رو مرتب کن” بهتر است بگویید ” لباس ها را در کمد بگذار، کتابهایت را توی قفسه بچین و غیره. “

پاداش بر روی کودکان مبتلا به ADHD تاثیر مثبتی می گذارد، اما بهتر است این پاداش دادن به شکل بهینه و عاقلانه ای انجام شود. به عنوان مثال ممکن است انتظار داشته باشید که کودک با خواهر خود به خوبی بازی کنید، اما این انتظار نباید مربوط به تمام روز باشد. یعنی اگر کودک بعد از ظهر با خواهرش دچار مشکل شود، تمام روز را از دست داده باشد.

در عوض می توانید روز را به سه قسمت صبح، ظهر و شب تقسیم کنید و رفتار خوب کودک در هر بخش از روز به طور مجزا ثبت شود. برخی کودکان به طور مکرر نیاز به پاداش دارند. این کودکان ممکن ااست پس از انتظار زیاد برای پاداش خود علاقه و انگیزه شان را از دست بدهند.

انتظارات خود را مشخص کنید.

شما در مقابل کودک مبتلا به ADHD نمی توانید هر زمان که خواستید در هر چیزی تغییری ایجاد کنید. ابتدا اتفاقات مورد نظر خود را مشخص کنید و موارد دیگر را کنار بگذارید. بر روی مسائلی که هنوز مد نظرتان نیست خیلی تمرکز نکنید. لازم است که انتظارات خود را مشخص کنید، اما زمانی که این کار را کردید روی آن ثابت بمانید.

• مواردی را که باعث حواس پرتی یا رفتار بد در کودک می شود مشخص کنید.
• به کودک اجازه دهید که یک فعالیت را انتخاب کند.
• زمانی که اوضاع مرتب نیست، بهتر است به سمت یک فعالیت مناسب تر تغییر مسیر دهید. برای کودک کارهایی که می تواند انجام دهد را نیز بیان کنید و از تکرار فعالیت های ممنوع اجتناب کنید. به عنوان مثال به جای اینکه بگویید “نباید خواهرت رو اذیت کنی” بهتر است بگویید ” می توانی با خواهرت خیلی مهربون باشی”.
• زمانی که کنترل امور از دستتان خارج شده و می دانید که کاری به جز جر و بحث با کودک نمی توانید انجام دهید، بهتر است از خانه خارج شوید و به پارک یا محیطی دیگر بروید، اما با کودک خود مبارزه نکنید.

جشوا دارای کودک مبتلا به ADHD است و در این زمینه می گوید: ” من به عنوان یک پدر بر روی رفتارهای مثبت تمرکز کردم. اگر کودک بداند که والدینش همیشه طرفدار او هستند، در صورت بروز مشکل و ادامه یافتن بحث کودک متوجه می شود که حتما مشکلی وجود دارد.”

برنامه ریزی کرده و طبق برنامه خود عمل کنید.

کودک لازم است بداند انتظارات، عواقب و پاداش های او چگونه هستند؟ اما با افزایش سن، کودک می تواند در تصمیم گیری در مورد این امور به شما کمک کند. به این ترتیب قوانینی را که وضع کرده به خاطر سپرده و دنبال خواهد کرد.

قوانین تعیین شده را تقویت کنید. زمانی که کودک طبق انتظار رفتار نمی کند، او را با مقایسه کردن با دیگران و تنظیم قوانین دیگر آزار ندهید. به کودک کمک کنید تا احساس قدرت داشته باشد. کودکان در سنین بالاتر نیز به تشویق و اطمینان نیاز دارند.

منبع:

http://www.webmd.com/add-adhd/childhood-adhd/features/adhd-child-discipline?page=3

نگارنده: سمیه محمدی

[divider]

   فاطمه امیری –  روانشناس بالینی 

گروه پزشکان جایروس