درمان تخصصی ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا

ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا، هراس از موقعیت‌های اجتماعی را شامل میشود.

بعضی از این موقعیت‌ها شامل: سخنرانی در جمع، بکارگیری دستشویی‌های همگانی، خوردن یا نوشتن در حضور بقیه افراد، ملاقات با اشخاص ناآشنا، رفتن به میهمانی، استراحت و توقف در مکان‌های عمومی و نشان دادن فقدان موافقت با بقیه و دیگر موقعیت‌هایی که بنوعی حاضرشدن شخص در میان جمع و عملکرد اجتماعی را می‌طلبد.

مبتلایان به ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا به خاطر ترس‌های خود از این موقعیت‌ها دوری میکنند و در صورتیکه ناچار شوند در این موقعیت‌ها قرار بگیرند، با رنجش زیاد آن را تحمل میکنند و بشدت گرفتار احساس خجالت و اضطراب می‌شوند و بنابراین کارکرد مطلوبی نخواهند داشت، به عنوان مثال ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا در فرد مبتلا، احتمال دارد سبب افت تحصیلی یا افت کارکرد شغلی او شود.

• احساس بد در موقعیت های اجتماعی با علائمی مانند خجالت شدید
• سرعت ضربان قلب بالا و تپش قلب
• حس سرگیجه در جمع
• داشتن ترس مداوم، شدید و مزمن از تماشا و قضاوت دیگران
• احساس خجالت و ناراحتی هنگام سخنرانی، صحبت کردن در یک گروه، انجام دادن یک کار مانند نواختن پیانو یا رقص در جمع
• احساس ترس در صحبت با همکلاسی ها یا همکلاسی های خود (ترس از تماس چشمی و صحبت در گروه و…)
• احساس اضطراب (خارش، دلتنگی ، تهوع ، و تعریق  ، احساس خجالت یا تحقیر)

فردی که دارای این دشواری است، از غیرمنطقی و نامعقول بودن هراس خود از این موقعیت‌ها آگاه است، ولی قادر به تغییر افکار و کنترل اضطراب خود در این موقعیت‌ها نیست، البته کودکان شاید از این دشواری خود، آگاهی نداشته باشند.

این هراس از موقعیت‌های اجتماعی، گاهی فقط محدود به یک حیطه خاص است، مانند صحبت در جمع همکاران (در صورتی که در جمع رفیقان و جمع‌های فامیلی امکان دارد فرد، کارکرد مطلوبی داشته باشد) و گاهی چند حیطه مختلف زندگی فرد را در بر می‌گیرد یا فرد از بیشتر موقعیت‌های اجتماعی هراس شدیدی دارد (مانند شرح حال فردی که در بالا به آن اشاره شد) که در این وضعیت به آن ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا فراگیر می‌گویند.

مبتلایان به ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا امکان دارد مهارت‌های اجتماعی پایین (مانند تماس چشمی ضعیف) داشته باشند و تقریبا همواره نشانه‌های اضطراب (مانند ضربان قلب، رعشه، عرق کردن، ناراحتی‌های معده‌ای، اسهال، تنش عضلانی و سرخ شدن) را در موقعیت‌های اجتماعی ترس‌آور احساس کنند.

در بعضی افراد، این هراس و اضطراب امکان دارد چنان اوج بگیرد که به بروز ضربان قلب شدید، سختی نفس، فکر هراس از مردن و دیوانه شدن یا این فکر که ذهنش تعطیل خواهد شد، منتج شود که به مجموع این حالت‌ها حمله وحشت‌زدگی (پانیک) اطلاق میشود.

البته این مشکل دائما با حمله وحشت‌زدگی همراه نیست و به تنهایی نیز میتواند اتفاق بیوفتد.

تشخیص این مشکل در اطفال در صورتی است که در پیوندهای با اشخاص آشنا و همسالانشان کمرویی زیادی نشان دهند؛ برای مثال در کنار اشخاص آشنا باقی بمانند و از شرکت در بازی‌های گروهی اجتناب و از فعالیتهای جمعی کناره‌گیری کنند و در حاشیه باقی بمانند.

در اشخاص زیر هجده سال در حالتی تشخیص این مشکل مطرح میگردد که نشانه‌های آن به مدت ۶ ماه وجود داشته باشد و به افت کارکرد اجتماعی و تحصیلی منتج شود.

سن آغاز ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا

بررسی‌ها نشان میدهد ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا سومین اختلال روانی رایج در کل دنیاست.

ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا بطور معمول در مرحله نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع میشود.

بررسی‌ها نشان میدهد گسترش این مشکل در خانم‌ها افزون‌تر از آقایان است.

آغاز این مشکل بطور رایج در اواسط نوجوانی و گاهی باسابقه کمرویی در دوره طفولیت همگام است.

گهگاه امکان دارد آغاز آن بدنبال تغییری در زندگی فرد به طور غیرمنتظره اتفاق بیوفتد (مثلا ظهور آن می‌تواند مصادف با ارتقای شغلی یا مقامی که مستلزم صحبت کردن در جمع است، نمود پیدا کند) یا ممکن است به صورت تدریجی اتفاق بیوفتد.

دیگر مشکلات همراه سوشیال فوبیا

بطور معمول حدود نصفی از مبتلایان به ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا، ۱ یا چند اختلال اضطرابی دیگر و هم چنین اختلال افسردگی را نیز در دوره‌ای از زندگی خود تجربه کرده‌اند.

بعضی افراد مبتلا به این مشکل برای سرکوب هراس و اضطراب خود از موقعیت‌های اجتماعی و برای بالا بردن اعتماد بنفس خود شاید از مواد روانگردان و روانگردان یا الکل بهره ببرند تا با کسب این اعتماد بنفس کاذب از مسیر استفاده از مواد، اعتماد بنفس پایین خود را تلافی کنند، طوری که بررسی‌ها نشان میدهد حدود یک‌سوم افراد گرفتار به منظور کاستن اضطراب خود از الکل استفاده میکنند.

مبتلایان به ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا، بیشتر بر مدرسه بر اثر اضطراب آزمون یا پرهیز از حضور در کلاس، پیشرفت انجام نمی‌دهند و شاید از مدرسه اخراج شوند.

آن‌ها به دلیل هراس از صحبت کردن در گروه‌ها و در ملأعام در محل کارشان نیز پیشرفت انجام نمی‌دهند و بهمین دلیل، بیشتر امکان دارد بیکار بمانند یا در مصاحبه‌های شغلی مردود شوند این اشخاص بطور معمول رفیقان پایین‌تر دارند و کم‌تر ازدواج میکنند زیرا از صحبت با غیر همجنس خود نیز واهمه دارند.

بروز این مشکل با افکار خودکشی و پرخوری عصبی نیز در مبتلایان ارتباط دارد.

شیوه‌های درمانی متعدد فوبیای اجتماعی، امید به بهتر شدن بالا

بخش زیادی از اشخاص در دوره رشد خود به مرور و با یاری کتاب‌ها و توصیه‌های سایرین به روش‌هایی به منظور بهترشدن خود می‌رسند و ضمنا در بخش زیادی با بالارفتن سن شاید از شدت اختلال کاسته شود، ولی در سطح کلی، پزشکان از طیفی از درمانهای دارویی و روان‌درمانی یا ترکیبی از اونها برای یاری به این اشخاص استفاده میکنند.

در روان‌درمانی، فرد با یاری درمانگر با علت‌های و ریشه‌های مشکل خود آشنا میشود و با حضور درمانگر توانمندی‌ها و اعتماد بنفس خود را افزایش میدهد.

در شرایطی که شدت اختلال چندان زیاد نیست میلیون فرد کوتاه مداوا برای فرد خیلی کمک‌کننده است.

درمان‌شناختی رفتاری، از روشهای اثربخش و نسبتا کوتاه‌مدت برای ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا است.

در این شیوه درمانی، درمانگر تلاش میکند به درمانجوی مبتلا به ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا یاری رساند افکار منفی خود را مشخص کند و میزان درستی و انطباق آن‌ها با حقیقت را بسنجد و در صورت غیرمنطقی بودن، این افکار و عقاید درونی را به یاری فنونی که درمانگر به درمانجو در جلسه بهبود آموزش می‌دهد، تغییر بدهد.

براساس این نوع بهبود بعضی سبک‌های اندیشه کردن ما بنوعی ناکارآمد و اضطراب‌زاست.

نمونه‌هایی از این نوع افکار عبارت اند از این ‌که:

فرد یا باید کاری را انجام ندهد یا چنانچه داد، بی‌نقص انجام دهد (تفکر همه یا هیچ)

چنانچه هنگام سخنرانی اشتباهی داشته باشم، فاجعه میشود (فاجعه‌سازی)

مطمئن هستم باز همه چیز خراب میشود (پیش‌بینی منفی)

این شیوه درمانی به درمانجو یاری می‌کند با آغاز از موقعیت‌های ساده‌تر بتدریج با موقعیتی روبه‌رو شود که در گذشته از آن هراس داشته است و در این موقعیت جدید کشف میکند آنچه از آن می‌ترسید، بطور معمول اتفاق نمی‌افتد و بنابراین اندک‌تر از سابق از این موقعیت‌ها می‌ترسد.

بعلاوه، در جلسات بهبود، درمانجو مهارت‌های اجتماعی را نیز می‌آموزد و این سبب میشود کارکرد نیکوتری در موقعیت‌های اجتماعی داشته باشد.

در یکی از مدل‌های بسیار مؤثر این بهبود، درمانجو به یاری بازخوردی که از نوار ویدئویی ضبط شده از خود می‌گیرد، برداشت‌های منفی‌اش را در زمینه خویش تغییر می‌دهد.

برای مبتلایان به ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا، در حد اندک تا میانه بطور معمول ۲۰ جلسه‌درمانی کمک‌کننده است.

بهبود افرادی که منحصرا در یک موقعیت خاص مانند صحبت کردن در جمع رنج میبرند، شاید حتی اندک‌تر از این نیز زمان ببرد و مبتلایان به ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا شدید، شاید به جلسات زیادتری نیاز داشته باشند.

عوامل اثر گذار بر هراس از حضور در جمع

عوامل ژنتیکی

تحقیق درخصوص دوقلوها نشان میدهد عوامل ژنتیک، مشارکت جزئی در ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا دارند و بروز این مشکل در آنهایی که یکی از بستگان درجه اولشان به آن گرفتار است، مشاهده شده است.

با وجود این بررسی‌ها نشان میدهد علل محیطی نقش پررنگی در پیدایش این مشکل دارند.

خلق و خو:

بررسی‌ها مشخص کرده است کودکانی که هنگام نوپایی، کمرو تشخیص داده شده بودند، وقتیکه به سنین نوجوانی می‌رسند، میزان بالاتری از این مشکل را نشان میدهند.

در نهایت میان صفت کمرویی، اخلاق و رفتار و بروز این مشکل ارتباط وجود دارد.

استرس‌های زندگی و نقش والدین: یکی از علل محیطی که در شکل‌گیری این مشکل تاثیر گذار است، تجربه مستقیم برخی موقعیت‌های ناخوشایند در گذشته فرد است.

برخی تجربه‌های آسیب‌زا مانند دست انداخته شدن در دوران کودکی، مسخره شدن به خاطر سرخ شدن در جمع یا باقی نشانه‌های اضطراب و بی‌عرضه و کودن نامیده شدن توسط اطرافیان، از طرف مبتلایان به این مشکل بیشتر گزارش شده است.

از دیگر علل محیطی اثربخش در این مشکل، الگوبرداری از رفتار پدر و مادر است.

بررسی‌ها نشان میدهد مبتلایان به این مشکل با احتمال فراوان والدینی داشته‌اند که منزوی بوده و کم‌تر برای رفتارهایی مانند مردم‌آمیزی و معاشرت با بقیه ارزش قائل بود‌ه‌اند و بچه‌ها این پدر و مادر همچین این رفتارها را از آنها الگوبرداری کرده‌اند.

بنظر میرسد پدر و مادر مضطرب هراس بیشتری را از موقعیت‌های اجتماعی به کودکان خود جابه‌جا‌ میکنند.

بخش زیادی از مبتلایان به ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا، مهارت‌های اجتماعی را نیاموخته‌اند؛ شاید آلوورا هرگز شانس آموختن آن را نداشته‌اند. به عنوان نمونه در فرهنگ ما مشاهده میشود در جمع‌های فامیلی همواره از دوره کودکی که در جمع ساکت نشسته است و صحبت نمی‌کند، با لقب بچه پسندیده یاد میشود و این رفتار پدر و مادر سبب قوی شدن رفتار کودک و صحبت نکردن یکسره او در جمع میشود و این صفت کمرویی و ساکت بودن جزئی از شخصیت کودک میشود و کودک هرگز مهلت فراگیری مهارت‌های اجتماعی را نمی‌یابد.

در نهایت وقتیکه کودک رشد میکند و به مرحله بزرگسالی می‌رسد، از صحبت کردن در جمع و بروز عواطف و ابراز وجود در موقعیت‌های شغلی و اجتماعی گرفتار اضطراب میشود.

براساس پژوهش‌ها، اولیایی که از کودکان خود بیشتر از اندازه پشتیبانی میکنند نیز آن‌ها را پیش روی ترس از جمع یا همان سوشیال فوبیا قرار میدهند.

چون بدون این‌که بخواهند با پشتیبانی بیشتر از اندازه از کودکان خود، اجازه ابراز وجود و توانمندی را به آن‌ها نمی‌دهند.