بیوفیدبک و درمان سردرد

آگاهی دادن به بدن با استفاده از بیوفیدبک

بیوفیدبک از ابزاری استفاده می کند که زمانی که فرد سعی در تغییر واکنش بدن دارد، می تواند این واکنش را کنترل می کند، واکنشی مانند تنش عضلانی یا دمای پوست. روش دیگر از یک صفحه نمایش بصری استفاده می کند که با افزایش یا کاهش دمای بدن فرد، رنگ صفحه نمایش تغییر می کند.

افزایش تنش عضلانی و تغییر دمای بدن دو واکنشی هستند که بدن در مقابل اضطراب نشان می دهد. با ارائه فوری و مداوم اطلاعات در مورد این فرایندهای غیر ارادی و ناخودآگاه در بدن، می توانید واکنش بدن خود را به اضطراب مشاهده کرده و آن را تغییر دهید. پس از اینکه از بیوفیدبک برای توانایی تشخیص و کاهش تنش در بدن خود استفاده کردید، قادر خواهید بود از این توانایی در هر جایی و بدون نیاز به تجهیزات استفاده کنید. این مهارت ها به پیشگیری، کاهش و یا توقف سردرد کمک می کند. اگر مهارت بیوفیدبک را از یک متخصص آموزش دیده فرا بگیرید، بهترین تاثیر را خواهد داشت. یک روانشناس یا روانپزشک آموزش دیده واجد شرایط آموزش این روش می باشد.

معمولا بیوفیدبک الکتروکاردیوگرام (EMG) به عنوان راهی برای پیشگیری از سردردهای تنشی استفاده می شود. با بیوفیدبک EMG یک دستگاه EMG تنش عضلانی اسکلتی را کنترل می کند. تقریبا هر عضله ای قابل کنترل و نظارت می باشد، اما سه عضله ای که بیشترین کنترل را دریافت می کنند، عبارتند از:

• عضله پیشانی (Frontalis): عضله ای در پیشانی است که با اخم کردن درگیر شده و زمانی که نگران یا مضطرب هستید، سفت می شود.
• عضله ماستر (Masseter): این عضله فک را سفت می کند و اغلب در زمان عصبانیت و خشم گره خورده باقی می ماند.
• عضله ذوذنقه ای (Trapezius): این عضله مربوط به شانه می شود و در زمان خطر یا اضطراب یا در پاسخ به عوامل فشارهای محیط، مانند نشستن طولانی مدت پشت کامپیوتر، سفت می شود.

این عضلات معمولا در بیوفیدبک EMG استفاده می شوند، زیرا به استرس واکنش نشان می دهند و به راحتی می توان میزان استرس را اندازه گیری کرد. آموزش EMG از طریق قرار دادن دو الکترود در یک فاصله مشخص از یکدیگر بر روی پوست انجام می شود. الکترود سوم نیز در یک نقطه خنثی قرار داده می شود و به عنوان یک نقطه مرجع الکتریکی استفاده می شود. این الکترودها هیچ ناراحتی ایجاد نمی کنند و به سادگی پاسخ بدن را ثبت می کنند.

بیوفیدبک حرارتی یا گرم شدن دست اولین بار در کلینیکی در کانزاس مورد استفاده قرار گرفت. محققان دریافتند که بیماران مبتلا به سردرد که یاد گرفته اند با استفاده از بیوفیدبک دمای دست خود را افزایش دهند، با تمرین منظم این مهارت به سردردهای کمتر و خفیف تری مبتلا می شوند.

روش گرم شدن دست به این طریق کار می کند: زمانی که یک شخص مضطرب است عروق خونی در انگشتان دست تنگ شده و دست ها خنک می شوند. به همین دلیل در زمان بروز اضطراب دستانی سرد و مرطوب داریم. از سوی دیگر زمانی که احساس آرامش می کنید، عروق خونی دست گشاد می شوند و دست ها گرم می شوند. بنابراین با اندازه گیری دمای دست می توانید میزان استرس خود را نیز تعیین کنید. با استفاده از آموزش بیوفیدبک درجه حرارت می توانید سطح تحریک شدگی را کاهش داده و از استرس خود بکاهید. سپس هر زمانی که دستان شما سرد می شود یا دچار استترس می شوید، از مهارت های گرم کردن دست استفاده کرده و میزان استرس خود را کاهش می دهید.

گرچه پذیرفته شده که در این تکنیک سردردهای تنشی به کنترل تنش عضلانی بهتر پاسخ می دهند، اما محققان دریافته اند که بیماران مبتلا به میگرن با استفاده از بیوفیدبک EMG بهبود بهتری خواهند داشت تا با بیوفیدبک حرارتی. بنابراین مکانیسم عمل بیوفیدبک و آموزش ریلکسیشن پیچیده تر از آن است که به چشم می آید. می دانیم که مبتلایان به سردرد که به طور منظم این روش ها را تمرین می کنند، مشکلات کمتری را گزارش کرده و بهتر می توانند سردرد خود را کنترل کنند. این تغییرات در چشم انداز ذهنی و رفتار می تواند توانایی برای کاهش درد را افزایش دهد.

منبع:

http://www.achenet.org/resources/biofeedback_and_relaxation_training_for_headaches/

نگارنده: سمیه محمدی

• مریم عبداللهی 
• روانشناس و نوروتراپیست

انجام روش غیردارویی بیوفیدبک سردرد در شعبه شریعتی و کرج 

گروه پزشکان جایروس