آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)

گاهی اوقات در هنگام خواب شبانه، تنفس برخی افراد برای مدت خیلی کوتاه متوقف می شود، این شرایط آپنه خواب نامیده میشود که با عوارض دیگری، از جمله خواب آلودگی روزانه، خروپف شدید، سردردهی صبحگاهی و افزایش وزن، همراه است.

این بیماری یک بیماری مزمن است که اغلب تشخیص داده نمی شود و میتواند منجر به ریسک بسیار بالای بیماری های قلبی عروقی و حتی مرگ زودرس و ناگهانی شود.

انواع آپنه خواب

دو نوع آپنه ی خواب وجود دارد

آپنه ی خواب انسدادی (OSA) و آپنه ی خواب مرکزی. وقتی که این دو نوع آپنه با هم اتفاق بیفتند، آپنه ی خواب پیچیده یا ترکیبی به وجود می آید.

آپنه ی خواب انسدادی

این نوع آپنه ی خواب بسیار رایج است و دارای یک مبنای مکانیکی میباشد. در OSA  راه تنفسی – بینی، دهان یا گلو – در طول خواب مسدود می شود، گاهی به وسیله ی بافت های نرم مسدود میشود. این انسداد منجر به تنفس سطحی و یا توقف در تنفس میشود.

در طول شب دیافراگم و عضلات قفسه ی سینه سخت کار میکنند تا هوا را از گذرگاه تنگ با تنفس سطحی و وقفه بین آن دریافت کنند. زمانی که هوا با فشار وارد گذرگاه باریک میشود، فرد شروع به خروپف می کند – معمولا با صدای بلند. تمام اتفاقات پی در پی باعث خراب شدن یک خواب راحت و خوب در طول شب و کاهش جریان خون  همه اندامها میشود، به علاوه بر روی ضربان قلب نیز تاثیر می گذارد. به مرورتنگی نفس خواب انسدادی میتواند باعث لخته خون در رگ ها و فشار خون بالا و بهم ریختن تعادل هورمونی بدن شود.

آپنه ی خواب مرکزی

در آپنه ی خواب مرکزی، مسیر هوا مسدود نمیشود. ولی به هرحال، به خاطر اینکه مغز عضلات را برای تنفس طبیعی تحریک نمی کند، توقف های مشابهی در تنفس وجود دارد.

این مسئله گاهی به دلیل مشکلات مرکز تنفسی در مغز یا نارسایی قلبی یا مصرف مواد مخدر ایجاد می شود. در آپنه ی خواب مرکزی نیز معمولا فرد خروپف میکند. دقت داشته باشید که آپنه ی خواب مرکزی میتواند همزمان با آپنه ی خواب انسدادی اتفاق بیفتد.

دلایل آپنه خواب

حدود 25 درصد آقایان و 10 درصد خانم ها دچار آپنه ی خواب هستند. افراد در هر سنی ممکن است دچار این مشکل شوند، اما به ویژه در افراد بالای 40 سال و همچنین کسانی که دارای اضافه وزن هستند، رایج میباشد. هر نوع آپنه ی خواب دارای دلایل مجزا است.

دلایل آپنه ی خواب انسدادی

یکی از دلایل مهم مربوط به آپنه انسدادی خواب، چاقی است. افراد چاق معمولا در ناحیه ی گردن خود دارای چربی های اضافه هستند که باعث فشرده شدن بافت های اطراف راه های هوایی می شوند. حدود نیمی از افرادی که دچار مشکل آپنه ی خواب هستند، دارای اضافه وزن هستند.

دلایل دیگر مربوط به آپنه ی انسدادی به مسائل مکانیکی فیزیکی ارتباط دارد. برخی از نمونه ها عبارتند از:

• شکل خاص استخوان های صورت و فک
• بافت های بزرگ موجود در بینی، دهان و یا گلو
• فک پایینی کوچک یا عقب قرار گرفته
• گردن قطور (حتی در افراد لاغر)

دلایل آپنه ی خواب مرکزی

علت آپنه ی مرکزی یک بیماری بسیار جدی است، به ویژه اگر بیماری سطح پایین تر ساقه ی مغز را تحت تاثیر قرار دهد، چرا که این بخش کنترل کننده ی تنفس است.

شرایط زیر در این نوع آپنه نقش مهمی ایفا می کنند

• صدمه دیدن ساقه ی مغز به دلیل سکته، آسیب و یا انسفالیت
• بیماری های عصبی ( به عنوان مثال پارکینسون، آلزایمر و بیماری لوگرینگ)
• انحطاط و یا صدمه دیدن ستون فقرات گردنی و یا قاعده ی جمجمه
• اختلالات قلبی، مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا نارسایی احتقانی قلب

علائم آپنه خواب

علائم آپنه ی انسدادی خواب و آپنه ی مرکزی مشابه یکدیگر هستند، بنابراین تشخیص نوع آنها کمی سخت می شود.

علائم متداول عبارتند از

• خواب آلودگی زیاد در طول روز
• دوره های توقف در تنفس شبانه
• بیداری ناگهانی شبانه مکرر
• سردرد در هنگام صبح
• خر و پف کردن نیز یکی از علائم رایج است
• دفعات ادرار کردن زیاد شبانه

درمان آپنه خواب

گزینه های درمانی مختلفی برای آپنه ی خواب وجود دارد. برای موارد خفیف، کاهش وزن می تواند علائم را کم کند. اگر این راه حل موثر نبود یا مشکل جدی تر بود، درمان های دیگری وجود دارند، از جمله استفاده از تجهیزات دهانی و فشار مداوم راه هوایی.

به هرحال اگر هیچ کدام از راه حل ها موثر نبود، عمل جراحی نیز گزینه ی دیگری است. برای افرادی که دچار اختلال ساختاری هستند، عمل جراحی اولین راه حل توصیه شده می باشد. برای افرادی که دچار آپنه ی مرکزی هستند، مدیریت سلامت شرایط ذکر شده، مانند مشکلات قلبی یا فیبریلاسیون دهلیزی، در بهبود آپنه ی خواب موثر هستند.

خطرات عدم درمان آپنه خواب

حدود 18 میلیون نفر دچار این مشکل هستند، اما اگر خبری از مشکلات تنفسی و یا خر و پف نباشد، تشخیص آن سخت می شود. تشخیص و درمان این شرایط بسیار مهم است، زیرا آپنه ی خواب اگر تشخیص داده نشود، مشکلات بسیار جدی به دنبال خواهد داشت. از جمله این مشکلات عبارتند از فشار خون بالا، افزایش احتمال حمله ی قلبی در نیمه شب، افزایش وزن، افزایش احتمال دیابت و افزایش میزان تصادف.

برای پی بردن به علت احتمالی آپنه ی خواب، شناخت نوع آن بسیار مهم است. اگر فرد دچار اضافه وزن باشد و نوع OSA در وی تشخیص داده شده باشد، مطمئنا با کاهش وزن علائم بهبود خواهند یافت. استفاده از گزینه های درمانی دیگر نیز موثر خواهند بود. به هرحال هدف داشتن یک خواب آرام در طول شب و جلوگیری از اثرات مضر مربوط به آپنه ی خواب می باشد.

 برای درمان آپنه خواب باید برای ارزیابی اولیه به یک متخصص اختلالات خواب مراجعه نمایید.

♦  دکتر مصطفی امیری متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات – دارای بورد تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی تهران

♦  فلوشیپ اختلالات خواب از دانشگاه بارسلونا

تماس با ما