آموزش چگونگی ابراز احساسات به کودکان خردسال

کودکان با آگاهی در مورد احساسات متولد نمی شوند.آنها به طور طبیعی نمی دانند که در مورد تجربه های مختلف چگونه احساسات خود را مدیریت و کنترل کنند.

همانطور که به کودک خود آموزش می دهید چگونه قاشق به دست بگیرد چگونه بند کفش ببندد، باید در مورد احساسات در شرایط مختلف ، درک و مقابله با آنها به او راهنمائی های لازم را بدهید.ابتدا باید مطمئن شوید که کودک شما با احساست آشنا شده اند.

1)    آموزش را از سنین خردسالی آغاز کنید، اشتباه است که فکر کنید او هنوز آمادگی یادگیری در مورد احساسات را ندارد،از سنی که او شروع به صحبت کردن می کند  کم کم می توانید آموزش را شروع کنید.

2)    لغات مرتبط با احساس را برای کودک خود بخوانید، و همزمان به شکلی ملموس از طریق حالات چهره ی خودتان یا عکس های مرتبط با هر حس، به او آموزش دهید.این کار کمک می کند تا کودک بین هر حس و مشخصه ی آن ارتباط برقرار کند.آموزش را با احساسات ساده مثل شاد و غمگین شروع کنید.

3)    بخشی از یک قصه را بخوانید:« مثلاً: دوست علی مریض شده بود» و از کودک خود بخواهید تا حدس بزند علی چه احساسی دارد؟

4)    آموزش را بارها و بارها تکرار و تمرین کنید.

5)    احساسات خود را با کودکتان به اشتراک بگذارید، اجازه بدهید تا عمیقاً  احساسات و اینکه هر احساسی چه موقع بروز می کند را یاد بگیرند، اگر ناراحت هستید به او بگویید که ناراحتید و اگر می توانید دلیل آنرا به کودک خود توضیح دهید تا بداند چه چیزهایی ممکن است انسان را غمگین، شاد یا عصبانی کند.

6)    بازهایی انجام دهید که در آن کودکان انواع روش های انتقال احساسات را نشان دهند: مثل نمایش خلاق، پانتومیم و …

راهکارهای بیان احساس در صورت مشکل

چنانچه شما پدر و مادر یا پدربزرگ و مادربزرگ یا معلم کودکی هستید و در زمینه او دلواپسی هایی دارید، ترغیب به صحبت در زمینه عواطف می‌تواند هم برای شما و هم برای کودک یاری دهنده باشد.

چنانچه حس میکنید که کودکتان گرفتار مشکل شده است، شاید آغاز صحبت در زمینه اینکه مشکل چیست و از کجا ایجاد شده برای تان سخت باشد.

زمانیکه در خانه دشواری هایی مانند مشاجرات پدر و مادر، جدایی یا مرگ یکی از عزیزان و نزدیکان وجود دارد، کودکان احتمال دارد غمگین یا آشفته شوند.

صحبت با کسی بغیر از پدر و مادر مانند مشاور و روانشناس کودک گاهی میتواند برای کودکان بسیار بافایده باشد.

پدر بزرگ یا مادر بزرگ، عمه یا خاله، عمو یا دایی یا معلم و ولو در موقعیت‌ها واجب و ضروری یک مشاور احتمال دارد قادر باشد در چنین موقعیتی، از کودک پشتیبانی و به وی یاری کند.

در بازی کودکان بدنبال سرنخ باشید.

کودکان این توانایی و توانایی را ندارند که معضلات و مشکلات خود را برای شما بیان کرده و در زمینه آن‌ها توضیح دهند، بازی کودک مانند گفتار یک بزرگسال و حتی شفاف‌تر از آن میتواند مشکلات را بشما نشان بدهد.

شما با گذراندن زمانی کوتاه برای بازی با کودک تان می‌توانید چیزهای زیادی در زمینه عواطف و حتی نوع تفکر او دریابید.

کودکان مضطرب و پریشان بطور معمول با عروسک‌ها و اسباب بازی‌های شان به شیوه خشنی بازی میکنند.

شما میتوانید در چنین مواقعی به طفل تان چنین بگویید: «انگار اینجا یه عالمه خشم و عصبانی شدن و جنگ داریم» یا اینکه «به نظر میاد عروسک ترسیده».

این‌ها جملاتی هستند که میتوانند سبب آغاز صحبت در زمینه نگرانی‌ها و ناراحتی‌های کودک تان باشد.

چنانچه شما به تنهایی سؤال کننده نباشید و اجازه بدهید که خودِ کودک از احساس‌ها و مشکلاتش برای تان بگوید، این اقدام سبب خواهد شد که فرزندتان با شما حس آسایش و راحتی بیشتری کرده و راهی به منظور نمایش دادن احساساتش به شما باز کند.

چنانچه شما با کودک تان آغاز به صحبت میکنید، باید تلاش نمایید به آهستگی از او بپرسید که به نظرش چالش در کجاست؟ چنانچه دیدید که کودک میلی به صحبت ندارد، تلاش کنید صحبت در زمینه موضوع مورد نظر را به زمان دیگری موکول کنید و بازی را ادامه بدهید و اجازه بدهید، کودک هنگامی که خودش گرایش دارد در زمینه احساس‌ها و دلواپسی هایش با شما صحبت کند.

چنانچه کودک شدیدأ از صحبت می‌ترسد.

چنانچه حس میکنید طفلی که می‌شناسید احتمال دارد مورد سوءاستفاده قرار گرفته باشد، سؤالی شبیه این می‌تواند سودمند باشد، «اگر کسی اذیتت کرده یا تو رو ناراحت کرده می‌تونی راجع به این مطلب با من صحبت کنی»

یک کودک احتمال دارد خود متوجه نشود که مورد سوءاستفاده قرار گرفته است.

یک کودک امکان دارد شخص آزارگر را بعنوان کسیکه عصبانی بوده و او را ناراحت کرده در نگاه بگیرد یا حتی از اینکه موضوع آزار فرد آزارگر را به پدر و مادر یا آشنایان بگوید شدیدأ هراس داشته باشد.

کودکان بطور معمول نگران این موضوع هستند که شما گفته‌ها و صحبت‌های آنها را به فرد دیگری بیان کنید.

هرگز در زمان هایی که کودک مورد سوء استفاده قرار گرفته به او چنین قولی ندهید که به هیچکس نخواهید گفت، بلکه برایش شرح بدهید که چنانچه واجب و ضروری باشد به کسانی که میتوانند به وی یاری کنند خواهید گفت.

اگر فرزندتان خشمگین یا بدرفتار است.

چنانچه یک کودک، پرخاشگر و خشن است، حتماً این نوع رفتار علت یا دلایلی دارد و صحبت در زمینه عواطف میتواند در یافتن علل و دلایل این رفتار به شما یاری میرساند.

می‌توانید صحبت را اینطور با کودک آغاز کنید «این کاریکه انجام می‌دی سبب میشه سایرین اذیت بشن و یا خودت به دردسر بیفتی».

بعد پسندیده‌تر است به وی بگوئید که چنانچه بخواهد میتواند در مورد احساس عصبانی شدن خود با شما صحبت کند.

این شیوه امکان دارد در کوتاه مدت تأثیرگذار نبوده و کودک سریع تغییر رفتار ندهد، همچنین احتمال دارد او براحتی به صحبت‌های شما گوش ندهد.

دلواپس نباشید.

کودکان خودشان متوجه میشوند که چه وقتی رفتارشان نامطلوب و اشتباه بوده و بایستی اگاه باشند چرا رفتارشان نامطلوب و ناپسند است.

چنانچه کودک عزادار و غمگین است.

کودکان خردسال بطور معمول معنا مرگ را درک انجام نمی‌دهند.

بهترین جمله برای چنین موقعیت هایی چیزی شبیه این است: «مامان/بابا مرده، اون دیگه هرگز پیش ما برنمی گرده».

هنگامی که یکی از نزدیکان کودک فوت میکند، مراقبت شما باید خیلی افزونتر باشد.

چنانچه به نظرتان کودک بسیار گریان و منزوی شده، می‌توانید تشویقش کنید تا در زمینه احساساتی که نسبت به فرد مرده دارد با شما صحبت کند.

شما میتوانید جملاتی شبیه این را به طفل بگویید: «این خیلی ناراحت کنندست. که دوستت مرده» یا «منم از اینکه دوست تو مرده خیلی ناراحتم، گاهی واقعاً سخته که بفهمیم چرا آدم‌ها می‌میرن»

منبع       

مریم عبداللهی 

روانشناس و نوروتراپیست

درمانگر تخصصی کودکان