افسردگي فصلي چيست؟ (SAD)

شاید شما هم از جمله افرادی باشید که در روزهای آخر پاییز تا اول بهار احساس افسردگی و غم دارید و شاید به همین علت از دو فصل پاییز و زمستان متنفر هستید. چنانچه جزو این گروه از افراد به شمار می‌روید، این مطلب را بخوانید.

‌روان‌شناسان به احساس رقیق‌تر غمگینی در روزهای کم‌نور می‌گویند «غمگینی زمستانی» و به احساس شدیدتر غمگینی و ناامیدی که چند نشانه بدنی مثل خواب‌آلودگی هم همراهش باشد، می‌گویند «افسردگی زمستانی».

علائم افسردگی زمستانی

1ـ اندوه: همه انواع افسردگی، یک نشانه مهم و مرکزی دارند؛ احساس غمگینی و پوچی در بیشتر ساعات روز.
2ـ اشتهای زیاد: در خیلی از افسردگی‌ها اشتهای آدم کم می‌شود، اما در افسردگی زمستانی اشتها زیاد می‌شود؛ بخصوص به چیزهای شیرین پر از کربوهیدرات.
3ـ افزایش وزن: وقتی آدم بی‌اندازه شیرینی می‌خورد، معلوم است که چاق می‌شود.
4ـ احساس خستگی و کاهش میزان انرژی: احساس کوفتگی بی‌دلیل هم سراغ افسردگان زمستانی می‌آید.
5 ـ احساس خواب‌آلودگی: درست مثل موجوداتی که به خواب زمستانی می‌روند، افسرده‌های زمستانی هم دلشان نمی‌خواهد رختخواب را ترک کنند.
6 ـ نداشتن تمرکز: افسرده‌های زمستانی فقط جسم به‌هم‌ریخته‌ای ندارند، آنها نمی‌توانند ذهن‌شان را مثل گذشته مرتب و روی موضوعی تمرکز کنند.
7ـ تحریک‌پذیری عصبی: افسردگان زمستانی زودتر می‌رنجند و زودتر هم از کوره در می‌روند.
8 ـ تمایل به تنهایی: این افراد در اغلب مواقع دوست دارند تنها باشند و کسی مزاحم‌شان نشود.
این نشانه‌ها اگر در فصل‌های کم‌نور سال به مدت دو هفته متوالی شما را رها نکرد، یعنی شما افسردگی وابسته به فصل دارید.

میزان شیوع افسردگی فصلی

امکان ابتلا به افسردگی فصلی در تمام سنین وجود دارد، اما این بیماری بیشتر در دهه سوم و چهارم زندگی رخ می دهد، یعنی افراد جوان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی در پاییز و زمستان قرار دارند.

افسردگی فصلی در خانم‌ها تا حدودی از آقایان بیشتر است. زنان 60 تا 90 درصد مبتلایان به افسردگی فصلی را تشکیل می دهند.

جغرافیا

در عرض‌های بالای جغرافیایی‌(مثلا کشورهای شمال اروپا) ‌که زمستان‌های بلندتر و کم‌نورتری دارد، این افسردگی بیشتر رخ می‌دهد. مثلا معلوم شده است تنها یک درصد افسرده‌های ژاپنی براساس فصل‌ها افسرده می‌شوند، درصورتی که در آلاسکا این میزان به 9.2 درصد هم رسیده است. یا در فنلاند 75 درصد زنان در گروه سنی 20 تا 45 سال دچار افسردگی زمستانی هستند.

علل افسردگی زمستانی

دلیل قطعی بیماری تا به امروز به‌صورت دقیق مشخص نشده است‌ اما به دلیل شیوع بالای آن در مناطق خاص، تصور دانشمندان بر این اصل استوار است که بیماری به دلیل تغییر در میزان نور خورشید ایجاد می‌شود. تئوری آنها از این قرار است که چون در زمستان و پاییز میزان قرار گرفتن در معرض آفتاب کاهش پیدا می‌کند، ساعت بیولوژیک بدن که خواب، حالات درونی‌ و هورمون‌ها را تنظیم می‌کند به تاخیر افتاده و معمولا در زمستان روند کندی را دنبال می‌کند. یکی دیگر از نظریه‌ها این است که مواد شیمیایی مغزی که وظیفه انتقال اطلاعات میان نرون‌ها ‌(اعصاب) را به عهده دارند و به انتقال‌دهنده عصبی مشهورند ‌(به‌عنوان نمونه: سروتین) در افراد مختلف متفاوت است. محققان براین باورند که قرار‌گرفتن در معرض نور می‌تواند چنین ناهماهنگی‌هایی را از نو متعادل سازد.

پیشگیری

اگر احساس می‌کنید دارای برخی علائم این بیماری هستید، به پزشک متخصص مراجعه کرده و مورد آزمایش قرار بگیرید. اگر تشخیص داده شد که شما مبتلا به این نوع افسردگی هستید، می‌توانید از نکات زیر استفاده و کاری کنید که این بیماری مجدد در شما بروز نکند:

* سعی کنید تا آنجا که می‌توانید در طول روز، وقت خود را در بیرون از خانه ‌صرف کنید. حتی اگر آسمان ابری است باز هم این کار را انجام دهید؛ چراکه نور خورشید باز هم در آسمان وجود دارد و می‌توانید از فواید آن بهره‌مند شوید.

* یک رژیم غذایی متعادل، سرشار از ویتامین و مواد معدنی استفاده کنید. این کار انرژی بیشتری به شما می‌دهد و همچنین تمایل شما به غذاهای شیرین و نشاسته‌دار را کاهش می‌دهد.

*اگر در خانه هستید، پرده‌ها را کنار بزنید تا نور طبیعی وارد منزل شود.

* سعی کنید حداقل سه روز در هفته به مدت 30‌دقیقه ورزش کنید.

* ‌در فعالیت‌های گروهی شرکت کرده و ارتباط خود را با جمع قطع نکنید. در طول زمستان، این امر کمک چشمگیری به شما می‌کند.

طیبه گیلانی

کارشناس ارشد روانشناسی (مدیرارشد دپارتمان تحقیقات روان درمانی)