اعتیاد چیست؟

اکثر افراد چگونگی اعتیاد پیدا کردن افراد معتاد به مواد مخدر را درک نمی کنند. اغلب به اشتباه فکر می کنند که افراد معتاد فاقد اصول اخلاقی و اراده هستند و با انتخاب مواد مخدر ساده ترین راه زندگی را انتخاب می کنند. در حقیقت اعتیاد به مواد مخدر نوعی بیماری پیچیده محسوب می شود و ترک کردن آن نیز چیزهای بیشتری از اراده قوی و نیت خوب نیاز دارد. مواد مخدر مغز را تغییر می دهند، به همین دلیل ترک آنها نیز دشوار است، حتی برای کسانی که آماده انجام این کار هستند. از طریق پیشرفت های علمی، امروزه در مورد چگونگی تاثیر مواد مخدر برمغز بیشتر می دانیم و همچنین می دانیم که اعتیاد به مواد مخدر با موفقیت قابل درمان است. اعتییاد به مواد مخدر دارای تاثیرات منفی بر روی افراد و جامعه است.

اعتیاد به مواد مخدر چیست؟

اعتیاد نوعی بیماری مزمن، و اغلب نوعی بیماری مغزی است، که باعث می شود فرد، علیرغم تاثیرات مضر این مواد بر روی خود فرد و اطرافیانش، به اجبار در جستجوی مواد مخدر باشد. گرچه تصمیم اولیه مصرف مواد برای همه افراد داوطلبانه است، اما تغییراتی که در مغز به مرور زمان رخ می دهد، کنترل و توانایی فرد را به چالش می کشد.

خوشبختانه روش های درمانی برای کمک به این افراد و مقابله با اثرات سوء مواد وجود دارد. تحقیقات نشان داده اند که ترکیب روش های دارویی با رفتار درمانی بهترین و مطمئن ترین روش برای موفقیت می باشد. روش های درمانی که به بیماران آموزش داده می شوند، به وی کمک می کنند تا با مشکلات پزشکی، روحی و اجتماعی ناشی از مصرف مواد مقابله کند.

مانند دیگر بیماری های مزمن از قبیل آسم، دیابت یا بیماری های قلبی، اعتیاد به مواد مخدر نیز با موفقیت قابل کنترل خواهد بود. روی آوردن مجدد به مواد مخدر نیز نشانه شکست نیست، بلکه حاکی از این است که درمان نیاز به تنظیم و استمرار بیشتری دارد تا به بهبود فرد کمک کند.

در هنگام مصرف مواد مخدر چه اتفاقی برای مغز می افتد؟

مواد مخدر حاوی مواد شیمیایی هستند که وارد سیستم ارتباطی مغز شده و مسیر معمول سلول های عصبی را در ارسال، دریافت و پردازش اطلاعات مختل می کند. حداقل دو عامل در داروها باعث بروز این اختلال می شوند: 1. با تقلید پیام رسان های شیمیایی طبیعی در مغز. 2. با تحریک بیش از اندازه مدار پاداش در مغز.

برخی مواد (مانند ماری جوانا و هروئین) دارای ساختار مشابه پیام رسان های شیمیایی مغز به نام انتقال دهنده های عصبی (دوپامین) می باشند. این شباهت باعث می شود گیرنده های مغز دچار مشکل شوند و سلول های عصبی را فعال کرده تا پیام های غیرطبیعی ارسال کنند.

دیگر مواد مانند کوکائین یا مت آمفتامین، باعث می شوند سلول های عصبی مقادیر خیلی زیادی از انتقال دهنده های عصبی آزاد کنند (عمدتا دوپامین) یا از بازیافت طبیعی این مواد شیمیایی در مغز پیشگیری می کنند که برای از بین بردن سیگنال های بین سلول های عصبی لازم می باشند. این موارد منجر می شوند به غرق شدن مغز در دوپامین. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که در قسمت های کنترل کننده حرکت، احساسات، انگیزه و لذت در مغز وجود دارد. تحریک بیش از سیستم پاداش که به طور معمول به رفتارهای طبیعی مربوط به بقا ( مانند خوردن و گذراندن وقت با عزیزان) پاسخ می دهد، در مقابل داروهای روانگردان اثرات سرخوشی ایجاد می کند.

زمانی که فرد به مصرف مواد ادامه می دهد، مغز با کاهش تولید دوپامین یا کم کردن تعداد گیرنده های دوپامین، با این شرایط سازگار می شود. در نتیجه تاثیر دوپامین بر روی مدار پاداش کمتر می شود و در نتیجه فرد نه تنها از مصرف مواد لذت نمی برد، بلکه اتفاقات خوشایند گذشته دیگر برایش لذت بخش نیست. این امر نیز باعث می شود فرد برای کنار گذاشتن مواد تلاشی نکند تا عملکرد دوپامین به حالت قبل بازگردد. اما در عوض میزان مواد بیشتری لازم است تا تاثیر مورد نظر بر روی فرد حاصل شود – این مشکل مقاومت فرد در مقابل مواد نامیده می شود.

مصرف طولانی مدت سیستم های شیمیایی و مدارهای مغز را تغییر می دهد. گلوتامات یک انتقال دهنده عصبی است که بر روی مدار پاداش و توانایی یادگیری فرد تاثیر می گذارد. زمانی که میزان بهینه گلوتامات تحت تاثیر مواد مخدر قرار می گیرد، مغز برای جبران آن تلاش می کند که می تواند عملکرد شناخت را بهبود بخشد. بررسی تصویری مغز افراد معتاد تغییراتی را در بخش هایی از مغز نشان داده اند که برای تصمیم گیری، قضاوت، یادگیری، حافظه و کنترل رفتار ضروری هستند. تمام این تغییرات باعث می شوند که فرد معتاد علیرغم تاثیرات مضر مواد، به مصرف آنها ادامه دهد.

چرا برخی افراد معتاد می شوند و برخی دیگر خیر؟

هیچ فاکتور واحدی معتاد شدن فرد را به مواد مخدر پیش بینی نمی کند. خطر اعتیاد تحت تاثیر عوامل مختلفی است، از جمله زیست شناسی فردی، محیط اجتماعی، سن و سال و محیط رشد یافتن. هر چه عوامل نامبرده در یک فرد بیشتر باشند، وی بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار دارد.

• بیولوژی. ژن هایی که فرد با آن ها متولد می شود، تا 50 درصد بر روی آسیب پذیری فرد در مقابل اعتیاد تاثیر خواهد گذاشت. به علاوه جنسیت، نژاد و بروز اختلالات روانی بر روی این مسئله تاثیر گذار هستند.
• محیط. محیطی که فرد در آن قرار دارد شامل عوامل زیادی است، از جمله خانواده و دوستان، وضعیت اجتماعی، اقتصادی و کیفیت زندگی. عواملی مانند فشار هم سن و سالان، سو استفاده جنسی و جسمی، اضطراب و والدین تاثیر زیادی بر روی خطر معتاد شدن افراد دارد.
• رشد کردن. عوامل ژنتیکی و محیطی با مراحل بحرانی رشد فرد تعامل پیدا کرده و بر روی میزان آسیب پذیری فرد در مقابل اعتیاد تاثیر مگذارند. گرچه مصرف مواد در هر سنی مشکلاتی را در پی خواهد داشت، اما هر چه سوء مصرف مواد زودتر شروع شود مشکلات بزرگتری را در پی خواهد داشت.

نگارنده: سمیه محمدی

جهت کسب نوبت ویزیت در شعبه کرج اینجا را کلیک کنید

گروه پزشکان جایروس