آیا ممکن است ما هم معتاد باشیم؟

چقدر پتانسیل اعتیاد در خودتان می بینید؟

چقدر احتمال دارد در آینده معتاد شوید؟

رفتارهای اعتیاد گونه

هر زمان صحبت از اعتیاد می اید، به سرعت مصرف یک ماده به ذهن انسان متبادر می شود، ولی واقعیت این است که مفهوم اصلی اعتیاد، اشتغال ذهنی با اثرات حاصل از مصرف یک یا چند ماده است که در نهایت با پدیده ی تحمل و تاثیرات آزار دهنده ی قطع تماس با ماده ادامه می یابد و با تداوم رفتار مصرف با وجود تمام نتایج منفی، تکمیل می گردد.

اگر از دیدگاه نوروپاتولوژی بخواهیم به مسآله ی اعتیاد نگاه کنیم ( اعتیاد بیماری اولیه و مزمن سیستم پاداش، انگیزش، حافظه و سایر مدارهای مرتبط است.) حال این سوال مطرح می شود که چه مواردی می توانند در تلفیق با این سیستم مشکل دار مغزی، مشکلاتی را به وجود بیاورند؟

در اعتیاد دارویی، این مواد اعتیاد آور هستند که بعد از عبور از سد مغزی، مستقیما به سیستم پاداش مغز می رسند و باعث تغییرات سیستم نوروترانسمیتری می شوند.

در رفتار نیز این حس های محیطی هستند که به صورت غیر مستقیم، روی سیستم انتفال عصبی مغز، تاثیراتی مشابه اثر مواد پدید می آورند، به بیان دیگر، رفتارها هم مانند مصرف مواد می توانند باعث تجربه ی پاداشی کوتاه مدت شوند و در نهایت رفتار پایداری را (با وجود دردسرهای آن) به وجود آورد و در عمل مانند مصرف مواد، این کنترل فرد است که بر مدیریت رفتار خاص کاهش می یابد.

در واقع مغز یک معتاد رفتاری، نسبت به آزاد سازی غیر معمول نوروترانسمیترهای مغزی، در پی انجام یک رفتار خاص (قمار،خرید و…)، واکنش اعتیادی نشان می دهد. در اینجا لازم است تفاوت بین واژه ی اعتیاد رفتاری با اصطلاح رفتار اعتیادی مشخص شود.

رفتار اعتیادی همانگونه که از نامش پیداست، حاصل تعامل بین معتاد و محیط اطراف اوست.

این گونه رفتارها شامل وسوسه، رفتارهای ضد اجتماعی، کاهش مسئولیت پذیری و …است. این گروه از رفتارها میتوانند هم در اعتیادهای رفتاری و هم در اعتیادهای دارویی وجود داشته باشند.

اینکه چرا گروهی گرفتار این رفتارهای اعتیادی می شوند ولی برای گروهی دیگر هیچ مشکلی بوجود نمی آید، بحث پیچیده ای است که بسیاری از جوانب آن هنوز ناشناخته است، ولی می توان به عملکرد نامطلوب سیستم پاداش مغزی و تجربیات رشدی اشاره کرد.

به طور قطع ، بسیاری از رفتارها برای کنار آمدن با استرس ظاهر می شوند و با گذشت زمان و به تدریج شکل می گیرند و ثبات می یابند. در ابتدا شخص کشف می کند که یک رفتار یا فعالیت خاص مثل قمار، نوشیدن، خوردن، خرید کردن باعث ایجاد احساس خوب و لذت بخشی در او می شود. این اثرات به فرار شخص از مشکلات یا موقعیت هایی که باعث ایجاد احساس خوب و لذت بخشی در او می شود.

این اثرات به فرار شخص از مشکلات یا موقعیت هایی که باعث درد و اضطراب می شود، کمک می کند. این رفتارها در ابتدا اثر یا عوارض بدنی ندارند و شخص هیچ حس تهدیدی از طرف آن ها دریافت نمی کند.

در نتیجه این رفتارها ادامه پیدا می کنند و تکرار می شوند. به این مرحله، مرحله یادگیری گفته می شود. به تدریج اثرات مناسب این رفتارها کاهش پیدا می کند و شخص وارد مرحله دوم می شود.

این مرحله زمانی آغاز می شود که شخص احساس می کند رفتارهای او در عین حال که احساسات خوبی مانند رهایی به وجود می آورند، ولی کم کم به مشکل تبدیل می شوند. شخص به دلیل ناتوانی در کنترل رفتا خود دچار نگرانی می شود.

این ناتوانی در کنترل رفتار، باعث کاهش هر بیشتر اعتماد به نفس فرد شده و رفتارهای وسواسی او تشدید می شود. در مرحله مزمن (مرحله نهایی)، رفتارها به شدت تکراری و وسواس گونه می شوند و شیوع این رفتارها به اندازه ای افزایش می یابد که زندگی شخص را تحت کنترل می گیرد و نسبت به تمام رفتارها و ارتباطات معمول زندگی شخص از جمله دوستان، خانواده و حتی خود فرد، اولویت بیشتری را پیدا می کند.

حال سوال اینجاست که چگونه رفتارهایی پتانسیل ایجاد اعتیاد را دارند؟

هر رفتاری که توانایی ایجاد احساس لذت در انسان را داشته باشد و یا به کنار آمدن با استرس فرد کمک کند و در نهایت احساس خوبی را به شخص منتقل نماید، توانایی ایجاد اعتیاد را دارد. به بیان ساده تر، ریشه ی اعتیاد رفتاری شامل میل تمام انسان ها به داشتن بیشتر لذت و کمترین درد و زجر در طول زندگی است و ریشه ی رفتار اعتیادی در تمام انسان ها وجود دارد.

در واقع بسیاری از محققان معتقدند که تقریبا هر فعالیتی پتانسیل آن دارد که شکل اعتیادی به خود بگیرد، هر چند در بعضی از رفتارها این توانایی بیشتر است.

در مطالب بعدی عنوان خواهد شد کدام رفتارها پتانسیل اعتیادی بیشتری دارند؟        

درمانهای دارویی و روانشناختی ترک اعتیاد در کلینیک آلومینا انجام می شود.

[divider]

مرضیه آقا محمدی ، روانشناس بالینی و رواندرمانگر اعتیاد

کلینیک تخصصی ترک اعتیاد آلومینا زیر نظر متخصصین ترک اعتیاد (روانپزشک و روانشناس)