وسواس به ورزش چیست؟

ملیسا از 12 سالگی یک دونده فوق العاده بوده است. او دوندگی را در دبیرستان و بعد از دبیرستان نیز ادامه داده است و برنده چندین مدال نیز شده است. بهتر از همه اینکه ملیسا واقعا این روزش را دوست دارد.

با این حال والدین ملیسا به تازگی متوجه تغییراتی در رفتار دختر خود شده اند. او قبلا وقتی از تمرین برمی گشت خسته اما خوشحال بود و زمانی را با خانواده سپری می کرد، اما اکنون ملیسا فقط 15 دقیقه در خانه است و پس از آن تمرین های بعدی را به تنهایی آغاز می کند. خیلی روزها نیز ملیسا تا مدرسه می دود. زمانی که او قادر به دویدن بیشتر نیست، مضطرب و عصبی می شود و دیگر در مورد سرگرمی ها و اتفاقات زمان تمرین صحبتی نمی کند.

رفتار ملیسا نشان می دهد گرچه ورزش کردن موایای بسیاری دارد، اما ورزش بیش از حد نیز مضر می باشد. نوجوانانی که به اجبار ورزش می کنند، در معرض خطر مشکلات جسمی و روحی هستند.

در مورد وسواس ورزش:

وسواس ورزش به بهترین شکل در قالب اعتیاد ذهنی به ورزش تعریف شده است: چنین فردی دیگر تمایلی به ورزش کردن ندارد، اما به نوعی احساس اجبار می کند و در صورت ورزش نکردن احساس گناه کرده و مضطرب می شود. مصدومیت، بیماری، تفریح با دوستان، بد شدن شرایط آب و هوا – هیچ یک از این شرایط مانع افراد مبتلا به وسواس ورزش نخواهند بود.

البته ایجاد تمایز بین ورزش کردن به مقدار مناسب و سالم و ورزش کردن بیش از حد کمی دشوار است. تحقیقات انجام شده در این زمینه حداقل 60 دقیقه فعالیت های جسمی را برای نوجوانان و کودکان در تمام روزهای هفته توصیه می کنند.

متخصصان می گویند ورزش بیش از حد نیاز نوعی وسواس ورزش محسوب می شود، اما از آنجایی که میزان ورزش برای افراد متفاوت خواهد بود، این تعریف شامل طیف وسیعی از فعالیت های مختلف می باشد. با این حال چند بار تمرین در روز و تداوم هر روز آن برای هرکسی زیاد است. درست مانند اختلال خوردن، افراد مبتلا به ورزش اجباری نیز کنترل خود برای میزان ورزش کردن ها را از دست می دهند و اکثر مبتلایان نیز خانم ها هستند.

گرچه وسواس ورزش لزوما باعث بروز اختلالات خوردن نمی شود، اما این دو مشکل معمولا در کنار هم رخ می دهند. در بی اشتهایی عصبی، تمرینات بیش از حد معمولا به عنوان ابزاری برای کنترل وزن شروع می شوند و به تدریج شدیدتر خواهند شد. با افزایش میزان تمرین ها، میزان خوردن فرد نیز کاهش می یابد. فرد مبتلا به پرخوری نیز از ورزش کردن به عنوان راهی برای جبران پرخوری استفاده می کند. فشارهای خارجی (از طرف مربیان، هم سن و سال ها و والین) و داخلی ورزشکار را برای ارائه بهترین کار خود به سمت تمرین بیش از حد می کشاند. در این شرایط فرد تصور می کند با بیشتر ورزش کردن حتما می تواند مقام نخست را به دست آورد.

در نهایت اینکه وسواس ورزش، دیگر رفتارهای اجباری، مانند رژیم غذایی سخت و وسواس های فکری را در پی خواهد داشت. متاسفانه این رفتارها باعث بروز افکار منفی در فرد و پایین آمدن اعتماد به نفس می شود.

چرا بیش از حد ورزش کردن خوب نیست؟

همه ما می دانیم که ورزش منظم بخش مهمی از زندگی سالم می باشد. اما تعداد کمی ضررهای ورزش بیش از حد را درک می کنند:

• ورزش بیش از حد باعث آسیب رسیدن به تاندون ها، رباط ها، استخوان ها، غضروف ها و مفاصل می شود و به علاوه بهبود صدمات خفیف نیز دشوار می شود. ورزش بیش از حد به جای ساختن عضلات در واقع توده های عضلانی را از بین می برد، به ویژه اگر فرد تغذیه و انرژی کافی نداشته باشد.
• ورزش بیش از حد در خانم ها باعث مشکلات و عدم تعادل هورمونی می شود. این امر پریود ماهانه خانم ها را مختل خواهد کرد ( برخی خانم ها ممکن است پریود نشوند که این شرایط آمنوره نامیده می شود.) و خطر پوکی استخوان زود هنگام را افزایش می دهد. البته از آنجایی که کار بدن زیاد است، این افراد دچار خستگی مفرط و مداوم خواهند شد.
• خطر جدی تر ورزش بیش از حد فشارهایی است که به قلب وارد می کند، به ویژه اگر فرد درگیر استفاده از روش های اشتباه کاهش وزن، مانند کم غذا خوردن، استفراغ ارادی و استفاده از قرص ها و مکمل های رژیمی، باشد. در موارد شدید ترکیب بی اشتهایی و ورزش بیش از حد کشنده خواهد بود.
• از لحاظ روانشناسی نیز اعتیاد به ورزش با اضطراب و افسردگی همراه است. وقتی این افراد برای تمرکز بر روی ورزش از خانواده و دوستان خود فاصله می گیرند، زندگی اجتماعی و آموزشی آنها دچار مشکل خواهد شد. حتی اگر بخواهند در مدرسه و در روابط خود موفق باشند، ورزش برای آنها در اولویت خواهد بود.

علائم هشدار دهنده

علائم مربوط به فردی که بیش از حد ورزش می کند، عبارتند از:

• هیچ تمرینی را نادیده نمی گیرد، حتی اگر خسته، مریض یا مصدوم باشد.
• از جلسات ورزشی خود لذت نمی برد، اما برای انجام آنها احساس اجبار می کند.
• در صورت از دست دادن حتی یک جلسه تمرین احساس گناه و اضطراب می کند.
• در صورت از دست دادن یک جلسه تمرین در صدد جبران برآمده و جلسه بعدی را دوبرابر خواهد کرد.
• اغلب اوقات درگیر وزن و برنامه ورزشی خود است.
• تمایلی به استراحت ندارد، زیرا نگران نسوزاندن کالری در صورت استراحت می باشد.
• وزن وی به میزان زیادی کاهش می یابد.
• تمایلی به دیدن دوستان و انجام فعالیت های عادی ندارد و مسئولیت های خود را برای ورزش کردن بیشتر محدود می کند.
• به نظر می رسد ارزش گذاری را طبق تعداد جلسات تمرین و فعالیت انجام می دهد.
• هرگز نسبت به دستاوردهای ورزشی خود خرسند نیست.

شناسایی افرادی که در معرض ابتلا به وسواس ورزش هستند، بسیار مهم است زیرا ورزش کردن آنها تاکید زیادی بر روی لاغر شدن دارد. اسکیت بازان روی یخ، کشتی گیران و رقصندگان در مورد حفظ وزن خود نسبت به دیگر ورزشکاران فشار بیشتری را تحمل می کنند. دوندگان هم گاهی در معرض چنین وسواسی قرار می گیرند.

روش هایی برای کمک به این افراد در خانه

والدین برای کمک به فرزندان خود که در معرض ابتلا به ورزش اجباری هستند، کارهای زیادی می توانند انجام دهند، از جمله:

• کودک را برای غذاهای مغذی آماده کنید.
• تمرین ورزشی را با فعالیت های سرگرم کننده ترکیب کنید، به عنوان مثال دوچرخه سواری و پیاده روی با اعضای خانواده.
• مدل جسمانی خوبی برای فرزند خود باشید. به عبارت دیگر بر روی معایب جسمی خود تمرکز نکنید، به این طریق به کودک خود آموزش می دهید که از قسمت های مختلف بدن خود ناراضی باشد.
• هرگز وزن و اندام دیگر اعضای خانواده را مورد تمسخر و انتقاد قرار ندهید، حتی به صورت شوخی. این بیانات بی ضرر به نظر می رسند، اما تاثیرات مخربی بر روی کودکان و نوجوانان برای پذیرش اندام خود می گذارد.
• دقت کنید که آیا بر روی فرزند خود برای تمرین و ورزش کردن فشار زیادی تحمیل می کنید یا خیر.

از همه مهمتر پشتیبانی ثابت از کودک می باشد. به تمام نقاط مثبت کودک خود اشاره کنید و خاطر نشان کنید که نیازی به ورزش کردن ندارد. به علاوه کودک را تشویق کنید تا به خاطر چالش ها و رقابت های ورزش این کار را انجام دهد و نه صرفا برای رسیدن به مقام نخست.

نگارنده: سمیه محمدی

گروه پزشکان جایروس