سروتونین چیست و چه کاری انجام می دهد؟

سروتونین ( 5 هیدروکسی، HT – 5) یک ماده شیمیایی موجود در بدن انسان است. این ماده سیگنال ها را در امتداد و بین عصب ها انتقال می دهد و عمدتا در مغز،  روده ها و پلاکت های خون یافت می شود.

تصور می شود که سروتونین در عضلات صاف و منقبض فعال می باشد، محرک ها را بین سلول های عصبی انتقال می دهد، فرایندهای چرخه ای بدن را انجام می دهد و باعث شادی می شود. برخی محققان معتقدند که سروتونین مسئول برقراری تعادل روحی است و کمبود آن منجر به افسردگی می شود.

حقایقی در مورد سروتونین

در اینجا به چند نکته ی کلیدی در رابطه با سروتونین اشاره می کنیم. جزئیات بیشتر و اطلاعات بیشتر در مقاله ی اصلی ارائه می شود.

• سروتونین یک ماده ی شیمیایی انتقال دهنده ی عصبی در بدن انسان است.

• سروتونین عموما یک ماده ی شیمیایی است که برای برقراری تعادل روحی استفاده می شود.

• سروتونین با یک فرایند تبدیل بیوشیمیایی تولید می شود.

• سروتونین در مغز و روده تولید می شود. حدود 80 تا 90 درصد سروتونین موجود در بدن در دستگاه گوارش یافت می شود.

• سروتونین که در مغز استفاده می شود باید در درون آن تولید شود.

• تصور می شود که سروتونین می تواند بر روی خلق و خو، رفتار اجتماعی، اشتها، گوارش، خواب، حافظه و میل جنسی تاثیر بگذارد.

• نوعی ارتباط بین سروتونین و افسردگی وجود دارد. دانشمندان در رابطه با اینکه آیا کاهش سطح سروتونین باعث بروز افسردگی می شود و یا اینکه بروز افسردگی سطح سروتونین را کاهش می دهد، مطمئن نیستند.

• داروهایی که میزان سطح سروتونین را تغییر می دهند، مصارف پزشکی زیادی دارند، از جمله برای درمان افسردگی، تهوع و میگرن استفاده می شوند.

• تحقیقات پزشکی در مورد تاثیر سروتونین بر روی چاقی و بیماری پارکینسون ادامه دارد.

• روش هایی برای افزایش سطح سروتونین عبارتند از بهبود خلق و خو، ورزش و رژیم غذایی.

سروتونین چیست؟

سروتونین با فرایند تغییر بیوشیمیایی ایجاد می شود که تریپتوفان، یک جز از پروتئین ها، را با تریپتوفان هیدروکسیلاز ترکیب می کند. اینها با هم هیدروکسیل تریپتامین 5 (5 –HT) را تشکیل می دهند که سروتونین نیز نامیده می شود. بیشتر معتقدند که سروتونین یک انتقال دهنده ی عصبی است، گرچه تصور می شود که این ماده ی شیمیایی یک هورمون باشد.

سروتونین از کجا می آید؟

سروتونین در مغز و روده تولید می شود. 80 تا 90 درصد سروتونین موجود در بدن در دستگاه گوارش تولید می شود. این ماده ی شیمیایی به علاوه در پلاکت های خون و سیستم عصبی مرکزی (CNS) یافت می شود.

از آنجایی که سروتونین در سراسر بدن وجود دارد، اعتقاد بر این است که این ماده شیمیایی بر عملکردهای مختلف بدن و مغز تاثیر می گذارد. سروتونین نمی تواند از سد خونی مغز عبور کند، بنابراین سروتونین که در داخل مغز تولید می شود باید در همانجا استفاده شود.

سروتونین چه کاری انجام می دهد؟

سروتونین، به عنوان یک انتقال دهنده ی عصبی، سیگنال ها را بین سلول های عصبی پخش کرده و شدت آنها را تنظیم می کند.

اعتقاد بر این است که در سیستم عصبی مرکزی و عملکردهای عمومی بدن، به ویژه سیستم گوارشی،  سروتونین نقش مهمی بازی می کند. بررسی ها ارتباطاتی بین سروتونین، متابولیزم استخوان و تولید شیر در پستان مادران شیرده و تقسیم سلولی نشان داده اند.

عملکردهای سروتونین

سروتونین، به عنوان یک انتقال دهنده ی عصبی، به طور مستقیم و غیر مستقیم بر روی سلول های مغز تاثیر می گذارد. در زیر لیست مواردی را مشاهده می کنید که تحت تاثیر سروتونین هستند:

1. عملکرد روده: بیشترین میزان سروتونین بدن در سیستم گوارش یافت می شود که عملکرد و جنبش های روده را تنظیم می کند. این ماده ی شیمیایی در زمان خوردن غذا، اشتها را کم می کند.
2. خلق و خو: این ماده به خاطر نقشی که در مغز بازی می کند و تاثیری که بر خلق و خو دارد، حائز اهمیت است. برخی مواد مخدر و داروهای غیرقانونیٍ مانند اکستازی و LSD، باعث افزایش بالای سطح سروتونین و در نتیجه تغییر خلق و خو می شود.
3. لخته شدن: سومین نقش مهم سروتونین تشکیل لخته های خون است. سروتونین در زمان بروز زخم، به وسیله ی پلاکت ها آزاد شده و باعث انقباض عروق می شود (عروق کوچک و سرخرگ ها تنگ می شوند) و در نتیجه جریان خون کند می شود و به این ترتیب لخته های خون تشکیل می شود.
4. تهوع: اگر ماده ی سمی یا تحریک کننده ای خورده باشید، برای افزایش حمل و نقل و اخراج ماده ی محرک از روده، سروتونین بیشتری در روده تولید می شود. این امر باعث افزایش سطح سروتونین در خون و تحریک مغز و بروز تهوع می شود.
5. تراکم استخوان: تحقیقات نشان داده اند که افزایش مکرر سطح سروتونین در استخوان ها منجر به پوکی استخوان می شود.
6. عملکرد جنسی: افرادی که داروهای افزایش دهنده ی سروتونین مصرف می کنند، مشاهده شده که دچار کاهش میل جنسی می شوند.

ارتباط بین سروتونین و افسردگی:

علت افسردگی به طور دقیق مشخص نشده است. تصور می شود که عدم تعادل بین اتقال دهنده های عصبی یا هورمون های بدن منجر به بروز اختلال می شود.

ارتباطی بین افسردگی و سروتونین وجود دارد، گرچه دانشمندان مطمئن نیستند که آیا کاهش سطح سروتونین باعث بروز افسردگی می شود یا افسردگی عامل کاهش سطح سروتونین است.

اندازه گیری سطح سروتونین در خون امکان پذیر است، در عین حال اندازه گیری سطح سروتونین در مغز امکان پذیر نیست. دانشمندان مطمئن نیستند که آیا سطح سروتونین در جریان خون، سطح سروتونین در مغز را منعکس می کند.

اعتقاد بر این است که داروهایی مانند مهارکننده های باز جذب سروتونین (SSRI) که بر روی سطح سروتونین در بدن تاثیر می گذارند، به عنوان داروهای ضدافسردگی استفاده می شوند، اما چگونگی عملکرد آنها مشخص نیست.

در یکی از تحقیقات اخیر، دانشمندان موش هایی را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که علیرغم اینکه در این موش ها سروتونین تولید نمی شود، اما علائمی از افسردگی نیز در آنها مشاهده نمی شود. این محققان به این نتیجه رسیدند که عامل دیگری به جز سروتونین، می تواند بر روی افسردگی تاثیر بگذارد.

نگارنده: سمیه محمدی

[divider]

کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب و روان آلومینا