تعامل درمانی والد کودک (قسمت اول)

تعامل درمانی والد کودک بر اساس رفتار درمانی و خانواده درمانی طراحی شده است تا از طریق تعامل و تاثیر متقابل رابطه بین والدین و فرزند را بهبود بخشد. در این روش تعامل کودک محور می تواند به توسعه تکنیک های موثر فرزند پروری و کاهش مسائل و مشکلات رفتاری کمک کند و یک رابطه خانوادگی قوی و مستحکم تر را به ارمغان آورد.

این روش اغلب برای کودکانی که در معرض خطر هستند، کسانی که مورد سوء استفاده قرار گرفته اند و کودکانی که دچار مشکلات رفتاری هستند موثر می باشد. والدینی که به دنبال روش های درمانی برای کودک خود هستند یا در صدد برطرف کردن چنین مشکلاتی می باشند، این روش بسیار موثر می باشد.

این رویکرد که اولین بار توسط شیلا ایبرگ در اوایل دهه 1970 معرفی شد، ریشه در نظریه یادگیری اجتماعی دارد. علاوه بر خانم ایبرگ، پزشکان و متخصصان دیگری نیز در توسعه این رویکرد نقش موثری داشتند.

در طول توسعه اولیه این روش، ایبرگ از روش بازی درمانی و رفتار درمانی استفاده کرد. او خیلی زود متوجه یک نظریه منسجم و ساختار جدید شد که مفاهیمی را به طور موثر از هر دو روش بازی درمانی و رفتار درمانی می گیرد. پس از آن وی به نظریه مناسبی در مورد روش های فرزند پروری مقتدرانه دست یافت. به علاوه ایبرگ یک برنامه رفتاری دو مرحله ای طراحی کرد تا مادران را آموزش دهد و از روش PCIT منسجم استفاده کند. امروزه PCIT به عنوان یک روش درمانی موثر و تحت حمایت در جهان مطرح می باشد.

روش PCIT چگونه کار می کند؟

در روش PCIT والدین این فرصت را دارند که مهارت های جدید فرا بگیرند تا بتوانند مراقبت های موثرتر، محیطی بهتر و پرورش مفیدتر به کودک خود ارائه بدهند. هدف نهایی این روش این است که رفتارهای منفی را با الگوهای رفتاری مثبت منطبق سازد.

برنامه PCIT شامل دو مرحله است: بهبود ارتباط و نظم و انظباط. در ابتدای برنامه درمانگر با والدین در مورد اصول و تکنیک های اصلی در هر مرحله صحبت خواهد کرد. سپس درمانگر والدین را در حال بازی با فرزند خود مشاهده خواهد کرد، در حالیکه والدین از تکنیک های جدید که یاد گرفته اند استفاده می کنند. در حین بازی نیز درمانگر با استفاده از دستگاه های شنود به طور زنده به آموزش والدین می پردازد. رفتارهای مورد نظر ردیابی می شوند و به مرور زمان برجسته می شوند تا پیشرفت پدر و مادر ارزیابی شود.

در مرحله افزایش ارتباط از طریق PCIT، والدین فرا می گیرند که چگونه هر گونه رفتار منفی را در ارتباط به حداقل برسند. به علاوه راهنمایی می شوند تا رفتارها و مهارت های ارتباطی جدید را بیشتر مورد استفاده قرار دهند که باعث حمایت و تشویق کودک می شود.

در مرحله نظم و ترتیب تکنیک های انظباطی موثر و بی خطر مورد تاکید قرار می گیرند که به علائم و مشکلاتی در رفتار کودک می پردازد که منجر به بروز رفتار منفی می شود. والدین تشویق می شوند تا این مهارت ها را تمرین کنند تا اینکه بتوانند از این مهارت ها به راحتی استفاده کنند. کودکانی که برای برقراری ارتباط با آنها از روش PCIT استفاده می شود، اغلب یاد می گیرند رفتارهای خود را انطباق دهند و در بهبود رفتار کودک و همچنین بهبود ارتباط بین والدین و کودک پس از استفاده از روش PCIT معمولا مشاهده می شود.

تکنیک های PCIT

مراحل PCIT به طور ویژه ای طراحی شده اند تا به بزرگسالان کمک کنند تا نقش خود به عنوان پدر و مادر و مهارت های زبانی خود را بهبود بخشند و به کودکان نیز کمک کنند تا بتوانند احساسات خود را کنترل کنند.

در مرحله افزایش ارتباط که تعامل کودک محور نیز نامیده می شود، هدف این است که پیوند بین والدین و کودک تقویت شود. کودک در مورد فعالیت ها و اسباب بازی های خود تصمیم می گیرد و با راهنمایی درمانگر، والدین با کودک بازی می کنند در حالیکه از مهارت های تقویت مثبت که قبلا از درمانگر فرا گرفته اند، استفاده می کنند.

این مهارت ها عبارتند از:

• تمجید: کودک به خاطر رفتارهای خوب و مناسب مورد تعریف و تمجید قرار می گیرد.
• انعکاس: کلمات کودک توسط پدر و مادر تکرار شده و گسترش داده می شوند که این کار برقراری ارتباط را تشویق می کند.
• تقلید: والدین از طریق تقلید فعالیت های کودک خود، به او آموزش داده و وی را تایید می کنند.
• توصیف: والدین آنچه را که کودک در حال انجام است، توصیف می کنند تا به کودک خود کمک کنند دایره لغات خود را بسلزد و همچنین نشان دهند که به فعالیت های کودک توجه می کنند.
• لذت بردن: والدین نسبت به فعالیت های کودک شور و اشتیاق نشان می دهند.

به عنوان بخشی از آموزش والدین تشویق می شوند تا رفتارهای منفی که خیلی جدی و مضر نیستند را نادیده بگیرند. به علاوه از والدین خواسته می شود که از استفاده از لغات منفی، مانند نکن، دست نزن، نمی تونی، نه و غیره، انتقاد کردن و طعنه زدن خودداری کنند.  زمانی که والدین این مهارت ها را به طور کامل فرا گرفتند مرحله دوم برنامه اجرا می شود.

در مرحله نظم و انظباط والدین رهبری را به دست می گیرند. به عنوان بخشی از فرایند آموزش والدین فرا می گیرند تا کودک را راهنمایی کنند و از جملات و دستورات آسان و قابل درک استفاده کنند. اگر کودک سازگار است، والدین از جملات تشویقی مانند “متشکرم از مرت کردن اتاقت” استفاده کنند. اگر کودک ناسازگاری می کند، والدین می توانند به کودک هشدار دهند که در صورت مرتب نکردن اتاق خود برای مدتی اجازه بازی ندارد (که این مدت باید کوتاه باشد).

منبع:

http://www.goodtherapy.org/learn-about-therapy/types/parent-child-interaction-therapy

نگارنده: سمیه محمدی

گروه پزشکان جایروس