اضطراب و تمام پیامدها و علائم مربوط به آن!

اضطراب لغتی است که برای توصیف احساساتی مانند ناراحتی، ترس و نگرانی استفاده می کنیم. این حالت روحیات و جسم را درگیر می کند. اضطراب معمولا ناخوشایند است، اما یک واکنش بیولوژیکی طبیعی است که در صورت تهدید شدن یا در معرض خطر بودن، در ما بروز می کند.

به هرحال همه ما گاهی دچار اضطراب می شویم. طبیعی است که برای تصمیم گیری های مهم و حیاتی زندگی مضطرب و عصبی شویم – به ویزه اگر تاثیر مهمی روی زندگی ما داشته باشند. برخی از این تصمیم ها عبارتند از:

• آمادگی برای امتحان
• رفتن به بیمارستان
• حضور یافتن در یک مصاحبه
• شروع یک کار جدید
• دور شدن از خانه
• تولد یک نوزاد
• ابتلا به یک بیماری
• تصمیم به ازدواج کردن یا جدا شدن

در موقعیت هایی مشابه موارد ذکر شده طبیعتا برای چگونگی عملکردو نتیجه حاصل نگرانی هایی خواهید داشت. حتی گاهی خوابیدن، غذا خوردن و یا تمرکز برایتان دشوار می شود. سپس معمولا پس از مدت کوتاهی یا زمانی که به ثبات موقعیتی برسید، نگرانی تان برطرف می شود.

هورمون های مربوط به نگرانی و اضطراب

مانند تمام موجودات دیگر، در بدن انسان هم موارد مختلفی وجود دارد که در موقعیت های خطرناک و یا تهدید کننده از ما محافظت می کنند. زمانی که احساس خطر می کنید، بدن شما هورمون هایی آزاد می کند، مانند آدرنالین و کورتیزول که از لحاظ جسمی بدن را برای مقابله با موقعیت یا فرار از آن آماده می کنند. این هورمون ها می توانند:

• آگاهی شما را افزایش دهند، بنابراین می توانید سریعتر عمل کنید.
• ضربان قلب را افزایش می دهند، بنابراین خون بیشتری به بخش هایی از بدن که نیاز دارد، می رسند.

پس از برطرف شدن خطر بدن هورمون های دیگری آزاد می کند که به شل شدن عضلات کمک می کنند و می توانید حرکت کنید.

چه زمانی اضطراب تبدیل به یک مشکل روحی می شود؟

اضطراب یک تجربه طبیعی در انسان است، بنابراین تشخیص آن به عنوان یک مشکل روحی کمی سخت است. اما اگر اضطراب شما خیلی شدید باشد یا مدت طولانی باعث آزارتان شود، در این شرایط باید به فکر دارو و درمان باشید.

به عنوان مثال:

• ممکن است احساس کنید همیشه نگرانید، حتی برای مسائلی که بخشی از زندگی عادی و روزمره محسوب می شوند.
• ممکن است به طور مداوم اثرات نامطلوب جسمی و روحی اضطراب را تجربه کنید و دچار حمله هراس شوید.
• بسته به نوع مشکلی که تجربه می کنید، ممکن است اختلال اضطراب خاصی در شما تشخیص داده شود.

گاهی نگرانی و اضطراب مفید است. نگرانی ها به ما کمک می کنند کار خود را بهتر انجام دهیم، سر وقت در محل قرار حاضر شویم، برنامه ریزی های درستی و انتخاب های مناسبی داشته باشیم و در بسیاری از موارد دیگر نگرانی ها موثر هستند.

اما گاهی نگرانی و اضطراب برایمان تبدیل به یک مشکل می شود. بسیاری از مردم در مورد آینده نگران هستند و معمولا بدترین افکار را در ذهن خود می پرورانند.

متاسفانه اضطراب قابل پیشگیری نیست. به علاوه اضطراب و نگرانی ما نمی تواند نتیجه را تغییر دهد و حتی گاهی این مشکل کار را سخت کرده و نتیجه ناخوشایندی در پی خواهد داشت. اضطراب دارای عوارض منفی نیز است.

اضطراب معمولا با بروز برخی علائم جسمی همراه است، از جمله بالا رفتن ضربان قلب، تنفس سریع، تنش های عضلانی، اختلال در خواب و ناراحتی دستگاه گوارش. اضطراب مزمن ممکن است یک چرخه معیوب ایجاد کند و باعث می شود اکثر اوقات عصبی باشید. این عصبی بودن اضطراب را تشدید می کند. زمانی که خیلی نگران باشیم و از لحاظ جسمی هم حس خوبی نداشته باشیم، نمی توانیم به طور موثر با اضطراب مقابله کنیم .

به هرحال بسیار مهم است مشکل ساز شده اضطراب را تشخیص دهید، زیرا این شرایط قابل درمان است. اگر اضطراب روی بخش های مختلف زندگی تان تاثیر می گذارد یا بهبود پیدا نمی کند، زمان کمک های تخصصی فرا رسیده است.

در صورتی که اضطرابتان مشکلات زیر را در پی دارد، به پزشک مراجعه کنید:

• باعث تغییر در خواب و اشتهای شما شده
• تمرکز کردن برایتان سخت شده
• به خاطر اضطراب به الکل و مواد مخدر رو آورده اید
• مدیریت نگرانی ها برایتان سخت شده
• بر روی روابط شما تاثیر گذاشته
• باعث حمله هراس شده یا زیاد به گذشته و حوادث مربوط به گذشته فکر می کنید
• به دلیل اضطراب از موقعیت های اجتماعی کناره می گیرید
• باعث بیقراری، خستگی، تحریک پذیری یا تنش عضلانی شده است.

روش های زیادی برای مقابله با استرس وجود دارد که برخی از آنها در خانه قابل تمرین خواهند بود. این روش ها عبارتند از ورزش کردن، تنفس عمیق، شل کردن پیشرونده عضلات و تمرینات تمرکز ذهن مانند مدیتیشن و مصرف دارو. همچنین می توانید از روش های ترکیبی مانند مصرف دارو و روان درمانی استفاده کنید.

انواع اختلالات اضطراب

گاهی اضطرابهای شدید منجر به بروز اختلالات روحی و روانی می شوند که در ادامه برخی از شایع ترین اختلالات ناشی از اضطراب را معرفی می کنیم:

• اختلال اضطراب اجتماعی. یک ترس شدید و ناتوان کننده از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی و قضاوت شدن توسط دیگران است. این فوبیای شدید اجتماعی باعث خجالت و تنهایی فرد می شود. سن بروز این اختلال معمولا 13 سالگی است. بیش از 30 درصد مبتلایان به این اختلال مدت ها به دنبال درمان آن نیستند.
• اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD). این اختلال پس از مشاهده یا تجربه یک رویداد ناخوشایند بروز می کند. علائم مربوط به آن ممکن است بلافاصله بروز کنند یا مدت ها پس از سانحه مشاهده می شوند. علل شایع بروز این اختلال عبارتند از جنگ، بلایای طبیعی یا حملات جسمی.
• اختلال وسواس اجباری (OCD). این مشکل نیز نوعی اختلال اضطراب است. افراد مبتلا به OCD به خاطر تمایلی که برای انجام برخی عملکردها دارند، منزوی می شوند. به عنوان مثال به طور مداوم دست های خود را می شویند، موارد اطراف خود را می شمارند و تمام اطراف خود را به طور مرتب چک می کنند.
• فوبیاها نیز اضطراب اجتماعی محسوب می شوند. فوبیاهای رایج عبارتند از ترس از محیط های بسته و ترس از ارتفاع. این فوبیا باعث می شود فرد به شدت از موارد ذکر شده دوری کند.
• اختلال هراس. این اختلال باعث حمله هراس و همزمان با آن احساس اضطراب و ترس می شود. علائم مربوط به این اختلال عبارتند ار تپش قلب، درد قفسه سینه و تنگی نفس. این حملات هر زمانی بروز می کنند. هر نوع اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است منجر به حمله هراس شود.

علائم اضطراب

اضطراب به شکل های مختلفی بروز می کند. این علائم ممکن است متناسب با نوع اختلال یا ویژگی های شخصیتی فرد متفاوت باشند. یکی از مهم ترین و شایع ترین علائم مربوط به آن عبارت است احساس نگرانی در مورد مسائل مختلف که بیشتر از 6 ماه طول می کشد. نشانه های عمومی مربوط به آن عبارتند از:

• عصبی بودن، تحریک پذیری و بیقراری
• مشکلات خواب و خستگی شدید
• مشکل در تمرکز

در زمان اضطراب شدید یا حمله هراس این علائم ممکن است با موارد زیر همراه باشند:

• احساس خطر یا عذاب
• لرزش سرگیجه و ضعف
• تنگی نفس
• تعریق بیش از حد
• احساس سرما یا گرمای بیش از حد
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست ها
• تپش قلب
• درد قفسه سینه
• تنفس سریع

حمله هراس ممکن است بدون هیچ علائم یا انتظاری رخ دهد و با عامل خاصی باعث بروز آن نمی شود. حملات هراس مداوم باعث بالا رفتن سطح اضطراب شده و منجر به انزوای اجتماعی می شوند.

افرادی که دچار PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه می شوند، به گذشته برمی گردند و یک سانحه را بارها و بارها در ذهن خود مرور می کنند. این افراد به راحتی وحشت زده یا عصبانی می شوند. سایر علائم آن عبارتند از کابوس، بی خوابی و غم و اندوه.

OCD یا اختلال وسواس اجباری با علائم رفتاری آشکار همراه است، از جمله تکرار برخی عملکردها. افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی یا دیگر فوبیاها معمولا از مقابله با مشکلات و ترس های خود اجتناب می کنند.

پیامدهای اختلال اضطراب

اضطراب واکنش طبیعی بدن را در پی دارد و در بدن مواد شیمیایی و هورمون هایی مانند آدرنالین آزاد می شوند. در کوتاه مدت تولید این هورمون ها منجر به بالا رفتن نبض و تعداد تنفس ها می شود و مغز اکسیژن بیشتری دریافت می کند. در نتیجه بدن آماده پاسخ گویی به شرایط به وجود آمده است. زمانی که استرس برطرف شود، بدن به حالت عادی خود بازمی گردد.

اگر به طور مداوم یا برای مدت طولانی مضطرب باشید، بدن نمی تواند سیگنال های بازگشت به عملکرد طبیعی را دریافت کند. این امر باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی می شود و در نتیجه در برابر برخی عفونت های ویروسی حساس می شوید. طبق بررسی های انجام شده در این زمینه افراد مبتلا به بیماری های مزمن تنفسی بیشتر به اضطراب مبتلا می شوند. افرادی که دچار استرس می شوند، بیشتر مریض شده و بستری می شوند. به علاوه اثر بخشی واکسن ها در افراد مضطرب کاهش می یابد.

سیستم گوارش و دفع نیز در زمان استرس دچار مشکل می شود. بررسی ها نشان داده اند که ممکن است نوعی ارتباط بین اختلالات اضطراب و بروز سندروم روده تحریک پذیر وجود داشته باشد. سندروم روده تحریک پذیر منجر به تهوع، اسهال و یا یبوست می شود.

اختلال اضطراب باعث کاهش اضطراب و کاهش میل جنسی نیز می شود. دیگر علائم مربوط به آن عبارتند از تنش عضلانی، سردرد و بی خوابی. حملات هراس که به طور مداوم رخ می دهند، باعث ترس و وحشت بیشتر فرد می شوند.

استرس همیشگی نیز باعث بروز افسردگی می شود. به علاوه خطر دیابت، بالا رفتن فشار خون و بیماری قلبی نیز افزایش پیدا می کند. اگر مبتلا به بیماری قلبی هستید، اختلالات اضطراب خطر حملات قلبی و مشکلات کرونر را افزایش می دهد.

عوامل تشدید کننده اختلال اضطراب اجتماعی

اختلالات اضطراب اجتماعی در هر مرحله ای از زندگی ممکن است رخ دهد، اما معمولا افراد در سن میانسالی دچار اضطراب می شوند. زنان بیش از مردان دچار اختلالات اضطراب می شوند.

زندگی مضطرب خطر بروز این نوع اختلال ها را افزایش می دهند. علائم مربوط به آن ممکن است خیلی سریع بروز کنند یا سال ها پس از آن نمایان شوند. یک مشکل پزشکی یا اعتیاد به مواد مخدر نیز عواملی هستند که منجر به اختلال اضطراب می شوند.

علائم اجتماعی اختلالات اضطراب

اگر فرد دچار بیماری های جسمی، روحی یا سوء مصرف مواد باشد، تشخیص اختلالات اضطراب کار آسانی نیست. علائم نشان دهنده اختلال اضطراب جدی عبارتند از:

• ترس از بیرون رفتن از خانه
• گوشه گیری اجتماعی
• ترس شدید از برخی موقعیت های خاص
• رفتارهای اجباری و تکراری
• تغییر در شخصیت
• مشکل در کار یا در مدرسه
• مشکلات خانوادگی یا ارتباطی
• افسردگی یا فکر به خودکشی
• مشکلات جسمی و عاطفی مداوم

اگر این علائم را در خود مشاهده کردید، به یک مشاور مراجعه کنید.

تاثیر اضطرابها و نگرانی ها بر جسم

اضطراب و نگرانی های مداوم به گونه ای بر روی بدن شما تاثیر می گذارند که ممکن است باعث تعجب شما شود. زمانی که نگرانی و استرس تشدید شود، باعث بروز حس بیماری در فرد می شود.

استرس شدید باعث می شود ذهن و بدن بر روی آنچه قرار است اتفاق بیفتد، تمرکز کنند. بسیاری از افرادی که نگران و مضطرب هستند، نسبت به محیط خود و انتقادات دیگران بسیار حساس هستند. این افراد تمام چیزهای اطراف خود را یک تهدید بالقوه تلقی می کنند.

نگرانی مداوم بر روی زندگی روزمره شما نیز تاثیر می گذارد، روابط، اشتها، خواب و عملکرد شغلی شما دچار مشکل می شوند. برخی برای کاهش اضطراب و نگرانی خود به الکل و مواد مخدر و کشیدن سیگار روی می آورند.

استرس و نگرانی باعث آزاد شدن هورمون کورتیزول در بدن می شود. این هورمون باعث بالا رفتن سطح قند خون و تری گلیسیرید می شود که به عنوان سوخت توسط بدن استفاده می شوند. این هورمون ها منجر به واکنش های فیزیکی نیز می شوند، از جمله:

• مشکل در بلع
• سرگیجه
• خشکی دهان
• سریع شدن ضربان قلب
• خستگی شدید
• سردرد
• ناتوانی در تمرکز
• کج خلقی
• دردهای عضلانی
• تنش عضلانی
• تهوع
• تنفس سریع
• تنگی نفس
• تعریق
• لرزش بدن

زمانی که سوخت بیش از حد در خون برای فعالیت های فیزیکی استفاده نمی شود، اضطراب مزمن و فوران هورمون های اضطراب می تواند عواقب جسمی جدی داشته باشد. برخی از این عواقب عبارتند از:

• سرکوب سیستم ایمنی
• اختلالات گوارشی
• تنش عضلانی
• از دست دادن حافظه برای مدتی کوتاه
• بیماری عروق کرونر
• حمله قلبی

اگر نگرانی زیاد و استرس بیش از حد درمان نشوند، منجر به افسردگی یا بروز افکار خودکشی می شوند. گرچه این اثرات پاسخی به استرس هستند، اما در حقیقت استرس عامل بروز آنهاست. بیمار شدن یا نشدن شما بستگی به مدیریت استرس توسط خود شما دارد. پاسخ های جسمی به اضطراب عبارتند از واکنش سیستم ایمنی، قلب و عروق خونی و چگونگی ترشح هورمن در برخی غدد. این هورمون ها به تنظیم عملکردهای بدن، مانند عملکرد مغز و تکانه های عصبی، کمک می کنند.

بنابراین واکنش های بدن به استرس و نگرانی باعث بروز بیماری در شما می شود. به هرحال از طریق تغییر سبک زندگی می توانید برخی واکنش های بدن را تغییر دهید.

استرس و نگرانی باعث بر هم خوردن تعادل در بدن شما می شود. اما روش های زیادی وجود دارد که از طریق آنها می توانید تعادل را به ذهن، روح و بدن خود بازگردانید.

در ادامه به برخی از روش های کاهش اضطراب می پردازیم:

• با پزشک صحبت کنید. اولین اقدامی که می توانید انجام دهید، مراجعه به پزشک است. در این شرایط بهتر است مورد معاینه قرار بگیرید، شاید مشکل جسمی دیگری باعث بروز اضطراب در شما شده باشد. پزشک ممکن است داروهای ضداضطراب یا ضد افسردگی تجویز کند تا بتوانید نگرانی و اضطرابتان را مدیریت کنید.
• روزانه ورزش کنید. پس از تایید پزشک یک برنامه ریزی منظم روزانه برای ورزش ترتیب دهید. بدون شک مواد شیمیایی تولید شده در مغز در هنگام انجام ورزش های ملایم می توانند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک کنند. ایروبیک و ورزش های قدرتی روش های موثری برای آموزش دادن بدن و مقابله با استرس هستند.
• یک رژیم غذایی سالم و متعادل انتخاب کنید. نگرانی و اضطراب اشتها را تحریک می کنند، بنابراین برخی در این شرایط زیاد می خورند و برخی دیگر غذا نمی خورند. بنابراین وقتی به سمت یخچال می روید، سلامت جسمی خود را در نظر بگیرید.
• به حد اعتدال کافئین بخورید. کافئین سیستم عصبی را تحریک می کند و می تواند آدرنالین تولید کند که باعث عصبی شدن شما می شود.
• نگرانی های خود را شناسایی کنید. در روز 15 دقیقه را به ترس ها و نگرانی های خود اختصاص دهید و روی آنها تمرکز کنید و پس از اتمام این 15 دقیقه سعی کنید تمام آنها را از خود دور کنید. هرکسی برای فراموش کردن نگرانی های خود روشی را برمی گزیند. سعی کنید روش مناسبی برای خود انتخاب کنید.
• آرامش را یاد بگیرید. تکنیک های ریلکسیشن باعث ایجاد آرامش در بدن می شوند. این تکنیک ها به طور قابل توجهی می توانند نگرانی و استرس را کاهش داده و توانایی شما برای مدیریت اضطراب را افزایش دهند. با انجام این تکنیک ها جریان خون به مغز افزایش می یابد و امواج مغز از ریتم هوشیار بتا به ریتم آرامش آلفا تغییر پیدا می کنند.

تمرین مرتب تکنیک های ریلکسیشن می تواند با اثرات ناتوان کننده استرس مقابله کند. برخی تکنیک های رایج ریلکسیشن عبارتند از تنفس عمیق شکمی، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی آرام بخش و انجام فعالیت هایی مانند یوگا و تای چی.

• مدیتیشن. مراقبه و مدیتیشن روزانه به شما کمک می کند افکار منفی را فراموش کنید. با مدیتیشن می توانید بدون فکر به گذشته یا آینده فقط به وقایع زمان حال فکر کنید. مدیتیشن می تواند هورمون های کورتیزول و آدرنالین را کاهش دهد.
• روابط اجتماعی خود را تقویت کنید. احساس تنهایی یا انزوای اجتماعی مدیریت استرس را سخت می کند. افرادی که ازدواج موفقی داشته اند یا دارای دوستان زیادی هستند، نه تنها امید به زندگی بیشتری دارند، بلکه بروز بیماری های ناشی از اضطراب در این افراد کمتر است.
• با یک درمانگر حرفه ای صحبت کنید. مشاوران حرفه ای می توانند به شما راهکارهایی ارائه دهند تا بتوانید با استرس خود مقابله کنید. مشاور به شما در تشخیص افکار و اعتقاداتی که باعث بروز نگرانی و اضطراب می شوند، کمک می کند و به علاوه روش هایی برای تغییر آنها به شما ارائه می دهد.

عواملی که باعث اضطراب می شوند

عوامل زیادی باعث بروز اضطراب می شوند و علائم آن بستگی به علت اضطراب دارد. برخی از این عوامل عبارتند از:

• ژنتیک
• محیط رشد شما
• تجربه های زندگی
• روش های شما برای مقابله با مشکلات

دانستن علت اضطراب اولین گامی است که می توانید برای مدیریت آن بردارید.

[toggle title=”در این فیلم با مهم ترین علائم اضطراب آشنا می شوید!” state=”close” ] [/toggle]

[toggle title=”به صحبت های مشاورین ما در مورد اضطراب گوش کنید.” state=”close” ]

دکتر مهدی هرمزپور:

اضطراب را جدی بگیرید.

دکتر فرشاد شیبانی

متخصص روانشناسی بالینی

[/toggle]

منابع استفاده شده: 1 و 2 و 3 و 4 و 5

نگارنده: سمیه محمدی 

ارائه خدمات مشاوره ای با در مرکز سلامت روان رستا-آلومینا در کرج