استرس حاد در فیلم “فروشنده” اثر اصغر فرهادی

نقدی روانشناختی بر فیلم فروشنده

خانه یکی از امن ترین مکان ها برای انسان است. خانه نماد امنیت و خانواده است. حال تصور کنید که هر لحظه اتفاقی در کنار خانه در حال رخ دادن است، لرزش و سر و صدا آسایش را از خانواده رو بوده و زن و شوهر بی‌قرار هستند و از این هیاهو به ستوه آمده اند.
خلوت زن و شوهر در خانه است ، در ابتدای فیلم شکافی بر تخت آن ها دیده می شود که نشانه جدایی و اتفاقی مهیب است. این شکاف این دو زوج صمیمی را از هم دور می‌کند و مسئله آنها را از نوع مشکل جنسی با این شکاف به نمایش می گذارد.
در تمام طول فیلم از مستاجر قبلی که زنی بیوه است خبری نیست و وسایل آن زن در اتاق محبوس شده، حال، در این اتاق توسط دوست میانسال عماد، بابک، شکسته شده و وسایل او به بیرون ریخته می شود، شاید این همان تعرض به حقوق زنی تنهاست که در پایان کم‌کم مشخص می‌شود که بابک با او در ارتباط بوده و همین ارتباط سبب تعرض هر چه هرچه بیشتر به حریم خصوصی آن زن شده است.
در ابتدا در فیلم می‌بینیم که عماد مردی با حوصله در تمام امور است، حق افراد را به جا می‌آورد، معلم و دوست بچه هاست، همسری عاشق است، اما پس از آن فاجعه که در خانه ی او برای همسرش رخ می‌دهد، دیگر عماد به یاد آن مسئولیت پذیری نیست و همه چیز را از یاد میبرد.
در سکانسی که آن فاجعه رخ می دهد، یعنی تجاوز به رعنا اتفاق می افتد، عماد در خانه نیست شاید این نبود مرد و تکیه گاه است که باعث ایجاد چنین مشکلی در خانه می شود.
رعنا در را به روی فردی باز می‌کند که همسر او نیست این مسئله نشان دهنده ی جهل و ناآگاهی و پاکدامنی (نگاه مثبت او ) به جامعه است . شاید اگر شکاک بود و منفی نگر و هر لحظه را برای خود تهدیدی می‌دانست، پرسیده بود؛ کیست که زنگ می زند ؟! این همان اطمینان و نگاه مثبت است. اتفاقی که برای او می افتد دیدش را به همه چیز عوض می کند ، او دیگر آن شخص با روح و متانت لطیف نیست. رعنا دیگر رعنا نیست!!

پس از آن فاجعه، عماد سوالات زیادی در ذهن داشت آیا به همسرم تجاوز شده؟ به وجود او که تن ها مال من است و من این موجود زیبا را پرستش می کنم دست درازی شده؟ و آیاهای بسیاری که در ذهن او بیداد می‌کرد….

[toggle title=”استرس حاد (Acute Stress Disorder)” state=”close” ]

استرس حاد (Acute Stress Disorder)

رعنا در این حالت به اختلال روانشناختی مبتلا می‌شود، اختلالی به نام استرس حاد (Acute Stress Disorder)
استرس حاد در اثر اضطراب شدید، عوامل غیر قابل هضم برای افرادی که در عرض یک ماه پس از مواجهه با یک عامل استرسزا پس از سانحه ای رخ می‌دهد، گفته می شود. (برای مثال فردی که شاهد مرگ یا تصادفی باشد این چنین می‌گردد.)
افراد مبتلا به این بیماری در پاسخ به این سوانح بسیار گوشه گیر می شوند ، عواطف و احساسات سردی دارند، دیگر از فعالیت‌هایی که قبلاً برای شان لذت بخش بوده لذت نمی برند، و اغلب در مقابل انجام وظایف معمولی و همیشگی زندگی خود احساس گناه می‌کنند. فرد مبتلا به استرس حاد ممکن است تمرکزش را بر مسائل از دست بدهد، احساس خیال را از واقعیت درنیابد و جزئیات حادثه ای دلخراش را به یاد نیآورد و در نهایت ، دچار گسستگی فراموشی گردد.
استرس حاد علائمی چون؛
غیر واقعی بودن
بهت
بی حسی روانی
ناتوانی در به یادآوردن لحظه دقیق فاجعه
آشوب و پریشانی های شدید بعد از فلش بک های پیاپی پس از به یاد آوردن آن وضعیت
فرار از هر چیز که او را به یاد آن فاجعه می‌اندازد
اختلال خواب
بی تابی و بی قراری 
از دست دادن تمرکز
پاسخ های سریع
یک و خوردن های مفرط
که همه و همه در رعنا دیده می شوند. رعنا دیگر از تنها ماندن هراس دارد، از حمام رفتن می ترسد، از وقوع حادثه به طور مکرر می ترسد، از خانه و بی همسری می ترسد.
او دیگر امنیتی احساس نمی کند ، در طول فیلم این جمله را از او می شنویم که می گوید:” یکی به من بگه باید چیکار کنم!!”

[/toggle]

[toggle title=”استرس حاد ( به روایت تصویر Acute Stress Disorder)” state=”close” ]

بزودی…….

[/toggle]

[toggle title=”حریم خصوصی” state=”close” ]

حریم خصوصی

عماد در ابتدا وضعیت جسمی رعنا برایش اهمیت دارد، اما رفته رفته این مشکل شکل می گیرد که چرا رعنا به عماد اجازه با خبر کردن پلیس از این ماجرا را نمی دهد، یا چرا توانایی تنها ماندن در خانه را ندارد، رعنا تصمیم میگیرد تا با عماد در تمام طول روز همراه شود. عماد، رعنا را درک نمی کند، چرا که معنای حریم خصوصی برای زن و مرد فرق دارد.

حریم خصوصی برای عماد تنها تجاوز است، اما رعنا معنای این شکسته‌شدن حریم خصوصی را عریان دیده شدن توسط فرد دیگری می داند، مانند آن است که اگر این موضوع را با افراد دیگری همچون پلیس ها در میان بگذارد باز هم دیگران را در این موضوع وارد کرده است و حریمش را شکسته است.
جامعه بیمار شده است و تمام تعاریف از افراد در ذهنمان افسار گسیخته و متزلزل شده است.

ما تا پایان فیلم انتظار داریم که متجاوز فردی جوان و سرحال و قدرتمند باشد، اما انتظار فردی پیر و فرتوت را نداریم. این روزها جوان در لاک خود فرو می رود و پیران به دنبال خوشگذرانی هستند، روسیپی متاهل است و دارای مدرک دانشگاهی ، قاتل از خشونت و درد بیزار است و انسان ساکت غوغایی در درون دارد.
اطرافیان بارها و بارها در مورد لحظه فاجعه به عماد می‌گویند و هر لحظه آبرویش را بیشتر و بیشتر در خطر می‌بینند، شاید همین نظرات است که باعث می شود عماد در فکر انتقام باشد، به همین دلیل است که آبروی پیرمرد را هدف می‌گیرد تا با ریختن آبرویش در مقابل زن و فرزندش انتقام گرفته باشد.
فیلم فروشنده تضاد میان تمدن و بی تمدنی است ، این حالت از ابتدای فیلم با تخریب ساختمان و ادامه آن با تجاوز به رعنا در جریان است ، عماد در طی این حوادث افسرده و زخم دیده می گردد و سرکوب می شود. شخصیتش متفاوت می گردد و از میان باتلاق بحران‌ها فرد دیگری سر برمی‌آورد.
یکی از ملالت هایی که عماد در طول فیلم احساس می کند، زندگی کردن در خانه ایست که مستاجر قبلی اش زنی روسپی بوده است. هنگامی که او در کلاس درس خود با دانش آموزانش به تماشای فیلم گاو می‌پردازد( فیلمی که در آن مردی روستایی با از دست دادن گروه محبوبش ‌همانند یک گفت رفتار می‌کند، علف میخورد، صدا در می آورد و به طور کلی گاو می شود)، عماد حس می‌کند که گاو شده است. عنانش را از دست داده و رم کرده و دیگر عماد ، عماد پیشین نیست.

[/toggle]

[toggle title=”ارتباط بین فروشنده و مرگ یک فروشنده” state=”close” ]

ارتباط بین فروشنده و مرگ یک فروشنده

فیلم فروشنده همانند نمایشنامه آرتور میلر مردی را به تصویر می‌کشد ، که در پی محافظت از خانواده ، آبرویش ، ازدواج اش، دست به هر کاری می زند و باز پس می‌خورد، در گذشته مانده و آن را چون واقعیت می‌بینند و در پایان خشم و بیزاری از حقیقت است که او را به کام مرگ می‌کشاند ، و همه چیز را می بازد.
در لحظات پایانی می‌بینیم که پیرمرد تنها ابرویش برایش مانده، درست مانند نمایشنامه” مرگ یک فروشنده” اثر آرتور میلر زمانی که برای ویلی لومان پیر تنها آبرویش مانده است.
تفاوت ویلی لومان آرتور میلر و پیر مرد متجاوز اصغر فرهادی در نحوه ی مرگشان است ویلی خودکشی می کند و پیر مرد متجاوز از ترس ریخته شدن آبرویش دار فانی را به وداع می گوید.
لحظه ای که عماد سیلی محکمی به صورت پیرمرد می‌نوازد ، لحظه ی اوج داستان است، تمام آن عقده ها و مشکلات رعنا و عماد با آن سیلی یکجا بر روی صورت پیرمرد فرو می‌آید ،تمام آن روابط شکسته شده بین زوجین و از بین رفتن آن صمیمیت ها ، طلاق ،خیانت، خشونت ،پلشتی های اجتماعی در آن سیلی خلاصه شد!!

[/toggle]

[toggle title=”فیلم فروشنده اثر اصغر فرهادی را در اینجا ببینید” state=”close” ]

[/toggle]

[toggle title=”نمایشنامه ی مرگ یک فروشنده را از اینجا ببینید ” state=”close” ]

[/toggle]

[toggle title=”نقد و نمایشنامه ی صوتی مرگ یک فروشنده ” state=”close” ]

بزودی …………

[/toggle]

[box type=”shadow” align=”aligncenter” ]

منابع 

http://www.rogerebert.com

http://www.vulture.com

http://www.filmsufi.com

http://www.psychcentral.com

[/box]