یکپارچگی حسی و حرکتی | کودکان مبتلا به اتیسم

کودکان اتیسم به بدعملکردی سیستم حسی و حرکتی مبتلا هستند.آن ها ممکن است نسبت به محرک های محیطی در حوزه ی شنیداری،لمسی، بصری وچشایی واکنش حسی ضعیف ویا برعکس شدید نشان دهند.فرایند یکپارچگی حسی  بر این باور است که یکپارچگی در دریافت حسی منشا کلیه مهارت ها وعملکرد فرد می باشد.
یکپارچگی حسی یک فرایند عصب شناختی است که طی آن محرک های حسی دریافتی از جانب کودک تفسیر ومتحد می شود.

مشکلات حسی کودکان دارای اوتیسم زمینه را برای بروزرفتار هایی چون تکان خوردن،چرخیدن،وبرخی رفتارهای نابهنجار درآن ها را فراهم می کند.از طریق فرایند یکپارچگی حسی می توان بسیاری از مشکلات حسی این کودکان را بر طرف نمود .اگر مشکلات حسی این کودکان ازبین رود همین طوراز مشکلات رفتاری آن ها نیز کاسته خواهد شد.

یکپارچگی حسی  و حرکتی چیست ؟

تئوري يكپارچگي حسي براي توضيح كاملتر روابط بين رفتار و عملكرد عصبي به ويژه پردازش حس يا يكپارچگي حسي توسط آیرس مطرح  شد.  طبق اين تئوري، درون داد حسي براي عملكرد مطلوب مغز ضروري است. مغز طوري برنامه ريزي شده است تا مدام اطلاعات حسي را دريافت كند . اگر تحريكات حسي كافي در زمان طلايي تكامل رشدي، وجود نداشته باشد اختلالاتي در عملكرد اجزاء سامانه عصبي ديده مي شود. آیرس در سال 1972 از مدل سلسله مراتب سامانه عصبي براي توضيح نحوه يكپارچگي حسي استفاده كرد. او معتقد بود كه جنبه هاي حياتي يكپارچگي حسي در سطوح پايين تر سامانه عصبي به ويژه در بصل النخاع و تالاموس قرار دارند و با افزايش كارايي در ساقه مغز و تالاموس عملكرد سطوح بالاتر افزايش مي يابد . در واقع با استفاده از اين منطق، با تقويت عملكردهاي اوليه و اساسي مانند تون پوسچرال و تعادل، يك پايه حركتي براي عملكردهاي سطوح بالاتر ايجاد ميشود(پرهام،میلوکس،2005). در رويكرد يكپارچگي حسي تأكيد اصلي بر يكپارچگي درونداد دهليزي و حس عمقي است و با ايجاد فرصتهايي براي افزايش ورود اطلاعات حس دهليزي و حس عمقي در قالب فعاليتهاي هدفمند، توانايي سامانه عصبي در پردازش و يكپارچگي حسي اصلاح ميشود و يادگيري حركتي و ديگر جنبه هاي عملكرد قشر مغز افزايش مييابد.

اصطلاح دهليزي حس عمقي به معني داده هايي هستند كه از حركت فعال اندامهاي بدن منشأ مي گيرند . گيرنده هاي دهليزي شامل مجاري نيم دايره، اتريكول و ساكول و حس عمقي شامل گيرنده هاي خاصي از عضلات، مفاصل و پوست مي شوند. بوندی معتقد بود كه درونداد هاي دهليزي حس عمقي نقش مهمي را در برنامه ريزي، طرح ريزي، توالي اعمال حركتي، تكامل الگوهاي عصبي و حافظه احساسي براي انجام حركت برعهده دارند، و اين درونداد ها، نقش بارزي را در كنترل پوسچر به ويژه عضلات اکستانسوری پوسچرال اعمال مي كنند. همچنين از طريق تحريكات دهليزي (تحريكات خطي ) وتحريكات درونداد حس عمقي (فشار و كشش مفصل )، صاعقه درونی  inner drive افزايش مييابد. صاعقه دروني براي ايجاد و تكامل يكپارچگي حسي ضروري است تا مشاركت فعال فرد در محيط، سعي در كسب تجربيات تازه و رويارويي با چالش هاي جديد را به وجود آورد(پرهام،میلوکس،2005). از طرف ديگر تعادل و حركت از تعامل پيچيده بين سامانه هاي حسي و اسكلتي عضلاني به وجود مي آيند . اين سامانه هاي حسي از حسهاي دهليزي، بينايي و عمقي تشكيل ميشوند. الياف پرتابي هسته هاي دهليزي، در حركت سر و وضعيت سر نسبت به جاذبه، نگاه خيره، تنظيمات كنترل پوسچرال، عملكرد سامانه خودمختار و تنظيم سطح هوشياري نقش دارند . حس عمقي آگاهيهايي از حركات و وضعيت نسبي قسمت هاي مختلف بدن را ايجاد ميكند.

در آژنزيس جسم پينه ای callosums agenesis of the corpus فقدان كامل جسم پينه اي اختلالاتي را در برتري ، طرفي مغز و متعاقب آن، اختلالاتي در مهارتهاي حسي حركتي درشت مانند يكپارچگي دوطرفه و توالي حركتي مهارت هاي حركتي و بينايي فضايي نيازمند عبور از خط وسط بدن و مكان يابي صوت به وجود مي آورد. از آنجايي كه زمان تشكيل جسم پينه اي (هفته هاي هفتم تا بيستم بارداري) با فرايندهاي پيچيده تكثير و مهاجرت سلولي سامانه عصبي جنين انطباق دارد، بنابراين هرگونه آسيب به جسم پينه اي غالباً با بدشكلي هاي گسترده مغز همراه است و مكرراً در سندرمهاي مختلف نقصهاي ژنتيكي به خصوص تريزومي كروموزومهای 8، 11،13 و 18دیده مي شود.

میزان شيوع نقص در تشكيل جسم پينهاي در حدود 8/1در 10000 تولد زنده و ميزان شيوع آن در افراد مبتلا به اختلالات تكاملي 230 در 1000 نفر ميباشد. شايعترين يافته هاي كلينيكي، به ترتيب عقب ماندگي ذهني(  60 درصد ) ، اختلال بينايي(33درصد)، اختلال زبان(  29 درصد )، صرع(  25 درصد ) و اختلال خوردن ميباشند(گس،شاو،ما،شر،2008). جسم پينه اي، الياف ميلينه شده قطوري است كه دو نيمكره را به هم مرتبط ميسازد. بخش چنبره اي و دمی آن شامل اليافي هستند كه از قشر شنوايي اوليه، ثانويه و ديگر نماهاي شنوايي منشأ ميگيرند در بررسي توپوگرافي الياف ارتباطي جسم پينهاي گربه، الياف پرتابي ناحيه قدام شكنج سوپراسيلوين يا قشر پرتابي دهليزي ازیک سوم قدامی تنه جسم پینه ای ميگذرند(سارگون،سلیک،کاپیکین،باسار،اکسید،2004). جسم پينه اي در برتري طرفي مغز مشاركت عمده اي دارد، بدين صورت كه به هر نيمكره اجازه مي دهد كه در هر عملكرد فقط يك نيمكره بر ديگري غلبه يابد نقش تسهيلي جسم پينه اي در عملكرد شناختي و حسي حركتي ثابت شده است و همچنين جسم پينه اي تعاملات مهاري بین نماهاي يكسان در نواحي حسي  پيكري چپ و راست در زمان تكامل اوليه را از لحاظ عملكردي تعديل مي كند.

 

یکپارچگی بینایی حسی حرکتی چیست ؟

 تحقیقات گودنو در ارتباط با یکپارچگی بینایی حسی حرکتی پنج شکل مختلف از حـروف یونانی و روسی را با مشاهده یا لمس کردن به سه گروه از کودکان 5 تا 15 ساله نشان داد سپس این پنج شکل را با پنج شکل جدید به انها ارائه کرد تا اشکالی را که بـــا آنها آشناهستند شناسایی کنند بدین ترتیب چهار الگوی ارائه شده به شرح ذیل امکان پذیر بود :

1- ارائه بصــــــــری –  بازشناسی بصری

2- ارائه حسی حرکتی –  بازشناسی حس حرکتی

3- ارائه بصــــــــری –  بازشناسی حس حرکتی

4- ارائه حسی حرکتی –  بازشناسی بصری

یکپارچگی بینایی _ شنوایی

 گودنو یک وظیفه شنوایی – بینایی را به کودکان با ضربه های 1 و 3 با انگشتان به روی میز ارائه کرد و از آنها خواست این ضربه ها را یادداشت کنند و هر کجا وقفه ای احساس کردند بین نقاط فــاصله بگذارند . او بدین وسیله تـوانست با معکوس کردن این کار یعنی مشـاهده نقاط مربوط به ضــربه ها کودکان را وادار کند تا وظیفه حرکتی مورد نظر را اجرا کنند . وی نتیجه گرفت یکپارچگی بین دو حس بینایی و شنــوایی بین سنین 5 تا 12 سالگی پیشرفت می کند .

یکپارچگی فضایی _ زمانی

استریت مارتین و رودنیک وظیفه حرکتی را طـــراحی کردند که از لحاظ یکپارچگی بین حسی با یکدیگر اختلاف داشتند و شامل یکپارچگی خصلتهای فضایی – زمانی نیز میشدند.    مثلاً : کودکان باید یک وقفه کوتاه بین دو تٌن مختلف  “ زمانی “ را با یک فاصله کـوتاه بین دو نقطه “ فضا فعالیت های ادارکی حرکتی  “ یکپارچه میکردند.

 الف – ادراک بصری :

فعالیت های بصری – حرکتی کودکان موجب میشود تا شکل بصری را با حـرکت جفت و جور کنند اشیایی را که می توانند ببینند دستکاری کنند و به طور مناسب بــرای رسیدن به یک مسافت یا فضای معین حرکت کنند .

1- ادراک شکل و زمینه :

در بسیای از فعالیتها مانند ضربه زدن یا گرفتن اجراکننده باید به تــوپی که از یک زمینه فریب دهنده و چند رنگ به او نزدیک می شود توجه داشته و به آنهــا ضربه بزند یا ان را بگیرد .

2- ادراک فاصله و عمق

کودکان باید ادراک فاصله و عمق خود را پالایش کنند ، ادراک عمــق به تیز بینی مربوط میشود. بــرای این کار میتوانید یک وظیفه حــــرکتی را مانند پرتاب تـــوپ به هدفهایی که در فــاصله های متفاوت قرار دارد تعیین کنید و از کودکان بخواهید تا آنرا اجرا کنند .

3- ادراک الگو وشکل :

یکی از جنبه های جهت یابی فضایی بصــــری ادراک شکل است یعنی قابلیت بازشناسی اشکال بدون توجه به اندازه و رنگ آنها و از این قبیل چیزها . معلمان بسیاری از اشکال هندسی را بعنوان هدف استفاده میکنند .

4- آگاهی فضایی :

حدس زدن و تخمین موقعیت فضایی براساس اطلاعات بصری ضرورت پیدا می کند شکل ساده این نوع ادراک آن است که اشیاء را در فضا موضع یابی کنیم . یک وظیفه دشوار برای ادراک آن است که کودکان، فضایی را ملاحظه کرده سپس حـدس بزنند آیا می توانند بدن خود را در آن جا دهند و از داخل آن عبور کنند یا نه

 ب : ادراک حس حرکتی

فعالیتهای حس حرکتی به کودکان کمک می کند نسبت به بـــدن خود و تمیـز دادن آن در محیط به وضـــوح آگــاهی پیدا کنند و بتوانند نــام بخشهای آن را بــه زبان آورند و همچنین جهات مختلف را نسبت به بدن و فضای اطراف آن شناسایی کنند .

1- تمایز لمسی :

لمس کردن جنبه مهمی از ادراک حــس حرکتی است و بــه آگاهی دقیق از بـدن مربوط میشود  کودکان به تجاربی مربوط به موضع یابی و تمایز و شناسایی لمس کــردن های همــزمان چند موضع بدن نیاز دارند مربیان غالباً جنس کف پوش یا سطوحی را که کـــودکان  بــا آنها در تماس هستند تغییر می دهند بازیهای بــا چشم بسته که در آن کـــودکان سعی میکنند اشیاء را شناسایی کرده یا آنها را جفت و جور کنند برای آنها مفیدند .

2- ابعاد فضائی :

  مــربیان غالباً در بـــرنامه های ادراکی حــرکتی توجه خود را معطوف به برتری ادراک تمـــایز چپ و راست توسط کــــودکان میکنند لیکن آگاهی ازســایرابعــادبــدن نیز به همان اندازه مهم است این ابعاد عبارتند از بالاو پایین ، جلو وعقب ، پهلو

3- آگاهی جسمی  :

 آگاهی جسمی شامل ادراک موضع یابی و نـام بردن بخشهای مختلف آن و حــرکت و رابطه آنها با یکدیگر میشود کودکان می توانند با لمس کـردن و نام بـــردن بخشهـای مختلف بدن از عهده کارهای زیر بـرآیند مانند  وقتی که بـــه آنها گفته میشود “ مـچ دست خـــود را لمس کن “ پای خود را تکان بده یا اشکال و حــــروف مختلف بــــا بدنشان بسازند .

4- عبور از خط میانی بدن

بسیاری از مهارتهای حرکتی به الگو های متناوب حرکتی در سمت راست و چپ بــدن نیــــاز دارد  مانند :  سکسکه دویدن ، شنــا کردن ، یا حرکاتی که در آن انــدام ها از یک طرف به طرف دیگر می روند مانند مشت زدن ، یا زدن ضربه به توپ بیسبال بــــا چوب دستی .

5- برتری جانبی

آگاهی از دو جانب بدن به طور مشخص است. کودکان می توانند سمت راست و چپ خود را به طریقه های مختلف از یکدیگر تمیــز دهند فعالیتهای ساده ، موزون غالباً با قدم برداشتن و لی لی کردن روی یک پـا ممکن است .

 

6- تسلط جانبی :

بسیاری از ما استفاده از یکی از دستها ، پاها و چشمها را بر دیگری ترجیح می دهیم   در اغلب برنامه های حرکتی معلمان به کـــودکان این فرصت را میدهند تا مهارتهای حرکتی را  ابتدا با اندام برتر خود فرا گیرند در نهــایت آنها را تشــویق می کنند تــا مهــــــارتهای حرکتی را با اندام دیگر نیز یاد بگیرند مانند : شوت کردن در فوتبال ، دریبل کردن در بسکتبال

7- جهت یابی

یکی از جنبه های آگاهی از جهت شناسی و مربوط به برتری جانبی است و تــــوانایی فرستادن ابعاد مختلف بدن در فضای اطراف را شامل میشود .

مثلاً از کودکان بخواهید تا اشیاء را در محلهایی که با اندامها ارتباط داشته بـاشند قرار دهند مانند گذاشتن حلقه در مقابل پا و غیره ، سپس از آنها بخواهید تـــا اشیاء را  در محلهایی که با اندامها ارتباط نداشته باشند قرار دهند مثلاً حلقه را پشت صندلی قــرار دهند یا به سمت معینی حرکت دهند . همچنین قدم زدن گروهی و موزون یا حرکاتی از این قبیل به کودکان فرصت می دهد تا در جهت های مختلف حرکت کنند .

ج : ادراک سمعی :

 فعالیتهای سمعی حرکتی موجب پیشبرد موضع یابی ، تمیز دادن و شنیدن صداهای مختلف می شود که در پاره ای مواقع در میان صداهای زمینه وجود دارد .

1- موضع یابی سمعی :

توانایی گوش دادن به نشانه های آوایی و سپس شناسایی منبع صــدا در زنــدگی روزمره و همین طور به هنگام اجرای مهارتهای حرکتی ضروری و مهم است

   مثلاً برای عبور از خیابان از صداها برای تشخیص شناسایی و موضع یابی وســایل نقلیه استفاده می کنید و بنابراین دربازیها نیز شنیدن صدا بــرای بچه ها ضـروری است و به موضع یابی آنها کمک می کند .

2- تمایز و ادراک شکل و زمینه سمعی

تمایز و ادراک شکل و زمینه شنوایی شامل توجه به صــدای خاص در میان صداهای متنوع و مختلف دیگر میشود .   هنگامی که از بچه ها می خواهیم تا با شنیدن صدای مشخص، جهت حرکت خود را عوض کنند از تمیزدادن صداها و تمرین کردن آن لذت می برند.

نظریه رشد ادراکی-حرکتی دلاکاتو

دلاکاتو از نظریه پردازان دیگری است که نقش حرکت را در سازمان یابی مغز بسیار مهم می داند.او معتقد است بسیاری از مشکلات یادگیری که از نظر پزشکان و متخصصین آموزشی پوشیده مانده است.به نابسامانی های دستگاه عصبی مربوط می شود.

طبق این نظریه نداشتن تجربیات کافی در دوره های مختلف رشده،به ویژه در سنین نوزادیو کودکی می تواند آثار نامطلوبی بر رشد ساختمان عصبی بویژه مغز انسان داشته باشد.دلاکاتو معتقد است مهارت های حرکتی جابجایی ضمن آنکه اثر نامطلوبی در رشد مراکز مختلف مغز نظیر مغز میانی،پل مغزی،پیاز مغز و قشر آن دارد ،قادر است بر عملکرد های ادراکی و شناختی نیز اثر مثبت بگذارد(کپاست،نیویل،1960)

بارش از صاحب نظران دیگری است که نظر به اصالت جرکتی را مطرح کرده است. او نیز مانند کپارت و دلاکلتو معتقد است تجربیات حرکتی در تمام یادگیری های کودک نقش دارد و کودکانی که دچار مشکلات حرکتی هستند،معمولا با اختلال های شناختی روبه رو خواهند شد(دلاکلتو،کارل،1963)

هب از جمله محققین دیگری است که در تحقیقات خود به صدمات مغزی در دوران کودکی سال های پس از نوجوانی و رابطه ی آن با رشد شناختی پرداخت.او در نظریه رشدی خود به دو نوع بافت حسی و ارتباطی اشاره می کندو بیان می دارد،بافت ارتباطی حاصل آموخته های کودک است که در تجربیات حسی-حرکتی در دو سال اول زندگی انسان به وجود می آید.از نظر ازاو افزایش بافت های ارتباطی نسبت به بافت های حسی نشانه ی تجربه ی بیشتر و در نتیجه رشد ذهنی بیشتر است.به همین دلیل ،توصیه می کند ،مقدار کمیت تجارب حسی- حرکتی در سال های نخست زندگی کودک می تواند وجب رشد بافت های ارتباطی و در نتیجه رشد شناختی گردد.

والدین می توانند از طریق آگاهی از مشکلات حسی فرزندشان وهمچنین کمک گرفتن از درمانگران دراین حوزه،بسیاری از تکنیک های یکپارچگی حسی را در خانه وزندگی روزمره به اجرا در آورند.

 

منابع

Bakker, D. J. (2006). Treatment of developmental dyslexia: A review. Pediatric Rehabilitation, 9(1), 3-13.

Glass HC, Shaw GM, Ma C, Sherr EH. Agenesis of the corpus callosum in California 1983-2003: a population-based study. Am J Med Genet A. 2008;146A(19):2495-500.

 


بزرگترین گروه فوق تخصصی پزشکان مغز و اعصاب و متخصصین روانپزشکی در ایران

 

شاید دیگر کمتر کسی اطلاع نداشته باشد که در مجموعه بزرگ پزشکان جایروس بهترین فوق تخصص های مغز و اعصاب و اعصاب و روان و برترین فارغ التحصیلان آمریکا،اسپانیا و آلمان حضور دارند و خدمات مغزواعصاب و روان که در این مجموعه ارائه می شود با کیفیت ترین در تمام ایران است!

کادر درمانی جایروس از لحاظ تخصصی در حیطه های اعصاب، در تمام کشور بی نظیر است


شماره تماس های نوبت گیری سریع

مشاوره های تلفنی و ویزیت آنلاین ویدئویی نیز ارائه می شود.

واحد مغز و اعصاب و روان ☎ 22616377_021

 واحد ویزیت متخصص اختلالات خواب و نوبت انجام تست خواب ☎ 02122648627

واحد مشاوره و روانشناسی  ☎ 22636863_021


درمان بی خوابی در منزل بدون دارو

 

اگر بی خوابی دارید، علاوه بر خدمات حضوری در کلینیک، میتوانید با تهیه دوره جامع درمان بیخوابی که توسط دکتر مصطفی امیری فلوشیپ اختلالات خواب تهیه شده است، بی خوابی تان را بدون دارو و در منزل درمان کنید.

درمان بی خوابی بدون دارو با ۱۱۳ روش علمی و خانگی (برای شروع، اینجا کلیک کنید)


درمان افسردگی بدون دارو آنلاین

اگر دچار افسردگی هستید یا میخواهید احساس شادی و لذت را در زندگی تان تقویت کنید، میتوانید بصورت حضوری توسط متخصصین روانپزشکی یا روانشناسان مجموعه جایروس ویزیت شوید و علاوه بر خدمات حضوری، میتوانید با تهیه دوره آنلاین درمان افسردگی در خانه که توسط مجموعه پزشکان جایروس تهیه شده است، افسردگی تان را در منزل و بدون دارو درمان کنید (برای دیدن ویدئو معرفی دوره، کلیک کنید)

درمان افسردگی در منزل بدون دارو (برای شروع، اینجا کلیک کنید)