کودک و رشد گفتار و زبان ( بخش دوم)

4 سالگی

گفت و گوی هوشمندانه و رعایت نکات دستور زبان از ویژگی های مهم این دوره از رشد کلامی کودک به حساب می آید. این طور به نظر می رسد که فقط در تلفظ چند صدا مثل /ر/، /س/، /ش/ و … اشکال دارد.او به خوبی می تواند با افراد ارتباط برقرار کند و درباره ماجراها و رویدادهای روزانه ی خود به صحبت بپردازد. نام و نام خانوادگی، سن، جنس و حتی آدرس منزل خود را می داند. هنوز هم کنجکاوانه به دنبال پرسش های خود مثل: این چیه؟ این کیه؟ چرا؟ و…. بر می آید.

همین طور معنی لغت هایی را که نمی داند، می پرسد کودک با دقت به داستان هایی که برای او خوانده می شود، گوش می دهد و خود نیز درصدد گفتن داستان بر می آید.

اما بیشتر وقت ها موضوع اصلی داستان را فراموش می کند. او قادر به شمردن اعداد از 1 تا 20 و یا بیشتر است و چند حرف الفبا را می تواند تشخیص دهد. از شنیدن لیطفه های خنده دار و یا لغت های نامتناجس خوشش می آید و سعی می کند آن ها را تکرار کند. اگر با او تمرین شود، می تواند چند بیت شعر کودکانه را حفظ کند و از بر بخواند.

زبان و تاثیر محیط

کودکان زبان را از طریق ارتباط برقرار کردن با افراد (پدر، مادر و مربی) خود فرا می گیرند. گفتار ساده و کوتاه مادر در 18 ماهگی باعث رشد کلامی و تسلط کودک بر واژگان و جمله های او در سال های بعد می شود. هم چنین کودکانی که اطرافیان شان با آن ها بیشتر صحبت می کنند از کودکانی که کمتر مخاطب قرار می گیرند، از گنجینه لغات بیشتری برخوردارند.

علاوه بر آن یکی دیگر از عوامل پیشرفت تکلم در کودکان، توانایی ارتباط برقرار کردن موثر با دیگران است. بیان کلمه ها و حروف مناسب در زمان و مکان مناسب به افراد و موضوع های مناسب، از جمله نکات مهم برقراری ارتباط موثر است. توانایی مکالمه مهارت های گفتاری، شنیداری و اجتماعی کودک را تقویت می کند، از جمله رعایت نوبت صحبت کردن، دانش، علاقه، نیاز، عکس العمل های شنونده، ارتباط چشمی و …

5 سالگی

یک کودک 5 ساله روان و سلیس صحبت می کند رعایت قواعد دستور زبان را می کند و معمولا با زیر و بم کردن مناسب صدایش می تواند احساس های خود را نیز بیان کند، اما هنوز در تلفظ برخی صداها اشکال دارد.

کودک مشتاقانه شعرهای ساده و کودکانه را حفظ می کند و می خواند. او دوست دارد که برای او قصه و داستان بخوانند و یا خودش داستان بگویید. با کودکان و دیگر هم سن و سالانش به اجرای نمایش نامه می پردازد. هنگام بازی با خوش حرف می زند و قصه می گوید. اسم کامل، سن، جنس، ادرس محل زندگی اش را می داند.

معنی اشیا و پدیده های عینی و ملموس را چون می بیند و به کار می برد، می فهمد و درک می کند. اما مرتب درباره واژه ها و مفهوم های انتزاعی مثل خوبی، عدالت، ظلم و … می پرسد و گاهی آن ها را مناسب به کار می برد. او لطیف گویی و معماسازی لذت می برد.

تاخیر رشدی

زمای که کودک رشد می کند و بزرگ می شود، مهارت های مختلفی مثل برداشتن اولین قدم، اولین خنده ها یا بای بای کردن را می آموزد.

این مهارت ها به عنوان مراحل رشدی شناخته می شوند. کودکی با تاخیر رشدی ایین مراحل را همانند کودکان هم سن خود در همان زمان به دست نمی اورند. یک کودک ممکن است در یک حیطه و یا بیشتر تاخیر داشته باشد. پنج گروه اصلی مهارت ها وجود دارند که مراحل رشدی را تشکیل می دهند:

حرکات درشت: استفاده از گروه بزرگی از عضلات برای نشستن، ایستادن، راه رفتن، دویدن و غیره. حفظ تعادل و تغییر وضعیت.

حرکات ظریف: استفاده از دست ها و انگشتان تا بتواند بخورد، نقاشی کن، لباس بپوشد، بازی کند، بنویسد و کارهای بسیار دیگری را انجام دهد.

زبان: درک کردن و صحبت کردن، توانایی استفاده از ایما و اشاره و توانایی ارتباط برقرار کردن

شناختی: مهارت های تفکر را دربرمی گیرد که شامل: یادگیری، درک، حل مساله، استدلال و یادآوری.

اجتماعی: تعامل با دیگران، داشتن روابط با خانواده، دوستان و معلمان، مشارکت و پاسخ به احساسات دیگران.

معمولا یک محدوده سنی چند ماهه وجود دارد که انتظار می رود کودک این مهارت های جدید را بیاموزد. بعضی مهارت ها نیاز دارند که قبل از یادگیری مهارت های جدید شکل گرفته باشند. برای مثال کودک می بایست چهار دست و پا رفتن را قبل از راه رفتن یاد بگیرد. اگر محدوده سنی طبیعی برای راه رفتن 9 تا 15 ماهگی باشد و کودکی 20 ماهه ای که هنوز راه نمی رود این می تواند به عنوان یک تاخیر رشدی مطرح شود. پیشرفت در هر زمینه رشدی با پیشرفت در سایر زمینه ها مرتبط می باشد. بنابراین اگر مشکلی در گفتار و زبان باشد احتمالا روی رشد در سایر زمینه ها مثل رشد اجتماعی یا شناختی تاثیر می گذارد.

تشخیص به موقع تاخیرات رشدی بسیار مهم است بطوریکه درمان می تواند اثرات این مشکل را به حداقل برساند.

علل تاخیر رشدی چیست؟

تاخیر رشدی می تواند علل مختلف بسیاری داشته باشد مثل علل ژنتیکی (عقب ماندگی ذهنی) یا مشکلات در زمان بارداری مثال نارس بودن نوزاد و عفونت ها و بیماری ها. اغلب تاخیر رشدی علت شناخته شده ای ندارد. برخی علت ها اگر به درستی شناخته شوند بهد راحتی درمان می شوند مثل افت شنوایی ناشی از عفونت های مزمن گوش.

ارزیابی و تشخیص تاخیر رشدی؛ سنجش دقیق و همه جانبه ی مهارت های کودک است و باید توسط متخصصان آموزش دیده انجام شود، که کاردرمان گر ارزیابی و مداخله مرتبط با مهارت های حرکتی و یکپارچگی حسی انجام می دهد و گفتاردرمان نیز ارزیابی و مداخله مرتبط با مهارت های گفتار و زبان را انجام می دهند.

[divider]

 الهام معصومی

گفتار درمانگر و متخصص درمان اختلالات یادگیری و گفتاری در کودکان و بزرگسالان

دپارتمان گفتار درمانی و اختلالات یادگیری کلینیک آلومینا

کلینیک آلومینا مرکز فوق تخصصی درمان اختلالات مغز و اعصاب و روان در ایران است.

تماس با ما