رادیو تراپی و درمان با پرتو درمانی چیست؟

رادیوتراپی یا همان پرتودرمانی یکی از تخصص های پزشکی است که معمولا بخش مهمی از رویکرد درمانی سرطان به شمار می رود.

در پرتودرمانی از دوزهای دقیق هدفمند و تنظیم شده پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده میشود.

تشعشع باعث می شود برخی از سلول های سرطانی بلافاصله پس از درمان از بین بروند، اما بیشتر سلول های سرطانی در نتیجه آسیب کروموزوم ها و DNA سلول سرطانی به مرور می میرند یا بسیار ضعیف می شوند.

برخی از انواع تومورهایی که گاهی نیاز به رادیوتراپی دارند:

• سرطان پستان
• تومورهای سیستم عصبی مرکزی (مغز، نخاع، عصبی)
• تومورهای غدد درون ریز (تیروئید، پاراتیروئید، آدرنال، هیپوفیز)
• سرطان های دستگاه گوارش (مقعد، کولون، رکتوم، مری، کبد صفراوی، پانکراس، معده)
• تومورهای دستگاه تناسلی (مثانه، کلیه، پروستات، آلت تناسلی، بیضه، حالب)
• سرطان های زنان (دهانه رحم، تخمدان، رحم، واژن، فرج)
• تومورهای سر و گردن (نازوفارنکس، حفره بینی و سینوس ها، حفره دهان، اوروفارنکس، هیپوفارنکس، حنجره، غدد بزاقی)
• سرطان ریه
• سرطان های خون مانند انواع لنفوم، لوسمی و میلوما
• سرطان های پوست (ملانوما، سرطان سلول سنگفرشی، سلول بازال، سلول مرکل)
• تومورهای چشمی (تومورهای اربیتال و ملانوم چشم)
• سرطان های کودکان و نوجوانان
• سارکوم (استخوان، بافت نرم، شکم)

اهداف پرتودرمانی (چرا رادیوتراپی استفاده می شود؟)

هدف پرتودرمانی به نوع سرطان شما و اینکه آیا و چقدر گسترش یافته است بستگی دارد.

پرتودرمانی می تواند به تنهایی یا به عنوان بخشی از یک برنامه جامع تر درمانی که شامل درمان های مختلف است انجام شود.

برخی از روش های استفاده از پرتودرمانی عبارتند از:

1. به عنوان درمان اولیه: اغلب، هدف پرتودرمانی خلاص شدن از شر تمام سرطان و جلوگیری از عود آن است.
2. قبل از درمان های دیگر: پرتودرمانی را می توان قبل از درمان های دیگر مانند جراحی برای کوچک کردن تومورهای با سایز بزرگ انجام داد. به این نوع “پرتودرمانی نئوادجوانت” می گویند.
3. بعد از درمان های دیگر: پرتودرمانی را می توان پس از انواع دیگر درمان ها برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده انجام داد. این نوع را “پرتودرمانی کمکی” می نامند.
4. برای تسکین علائم: از پرتودرمانی می توان برای تسکین علائم و نشانه های سرطان استفاده کرد. به این نوع “پرتودرمانی تسکین دهنده” می گویند.

پرتودرمانی می تواند برای درمان انواع مختلف سرطان استفاده شود. بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان نوعی پرتودرمانی دریافت خواهند کرد. برای برخی سرطان ها، پرتودرمانی به تنهایی یک درمان موثر است. سایر انواع سرطان به ترکیبی از درمان ها بهترین پاسخ را می دهند. از رادیوتراپی می توان برای درمان عود سرطان و سرطان متاستاتیک نیز استفاده کرد. سرطان عود کننده سرطانی است که پس از درمان دوباره بازمی گردد. سرطان متاستاتیک سرطانی است که به سایر نقاط بدن نیز گسترش یافته است.

انواع رادیوتراپی: رادیوتراپی خارجی و داخلی

هرگاه اشعه مورد استفاده در پرتودرمانی از خارج بدن تابانده شود به آن رادیوتراپی خارجی می گویند و هرگاه اشعه رادیوتراپی از داخل بدن (مثلا حین جراحی) به تومور تابانده شود به آن رادیوتراپی داخلی می گویند.

بیشتر انواع شناخته شده رادیوتراپی، بصورت خارجی استفاده می شوند. به رادیوتراپی داخلی، براکی تراپی نیز می گویند و در این نوع پرتودرمانی، مواد رادیواکتیو در لوله های نازک قرار گرفته و سپس در بدن شما در مجاورت سرطان قرار می گیرند.

انواع رادیوتراپی:درمان با پرتو پروتون

در این درمان به جای اشعه ایکس از پروتون استفاده می شود. پروتون یک ذره با بار مثبت است. در انرژی بالا، پروتون ها می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند. پروتون ها به سمت تومور مورد نظر می روند و دوز مشخصی از پرتودرمانی را اعمال می کنند.

برخلاف پرتوهای اشعه ایکس، در روش پروتون درمانی، دوز بسیار کمی از تابش از بافت تومور فراتر می رود و این موضوع میتواند عوارض جانبی  و میزان آسیب به بافتهای مجاور را محدود کند. پروتون درمانی یک روش درمانی نسبتا جدید است که به تجهیزات پیشرفته تر و خاصی نیاز دارد و در حال حاضر فقط برای درمان انواع خاصی از سرطان ها استفاده می شود.

انواع رادیوتراپی: SRS چیه؟ پرتو درمانی اس آر اس

رادیوسرجری استریوتاکتیک (SRS) یک پرتودرمانی غیر جراحی است که برای درمان تومورهای کوچک مغز، نخاع و بدن استفاده می شود. این روش می تواند پرتوهای دقیق و هدفمند را در درمان های با دوز بالا کمتر از درمان سنتی ارائه دهد که می تواند به حفظ بافت سالم کمک کند. هنگامی که SRS برای درمان تومورهای بدن استفاده می شود، رادیوتراپی استریوتاکتیک بدنی (SBRT) نامیده می شود. (1,2)

پزشکان از سه نوع فناوری برای پرتو درمانی در طی جراحی رادیو تراپی استریوتاکتیک در مغز و سایر قسمت‌های بدن استفاده می‌کنند: دستگاههای گامانایف، فناوری اشعه فوتون و فناوری پرتاب اشعه پروتون (3)

رادیوسرجری استریوتاکتیک مغز و ستون فقرات معمولاً طی یک جلسه کامل می شود. اس آر اس بدن برای درمان تومورهای ریه، کبد، آدرنال و سایر تومورهای بافت نرم استفاده می شود و درمان معمولاً شامل چندین جلسه (سه تا پنج جلسه) است.

عوارض رادیو تراپی:

عوارض پرتودرمانی چیست؟ عوارض جانبی بسیار متنوع است و بستگی به فاکتورهای زیادی مانند نوع و شدت اشعه مورد استفاده و ناحیه ای از بدن شما که تحت درمان است، متغیر است.

برخی عوارض جانبی رایج تر عبارتند از:

• خستگی
• خشکی پوست و مخاط ها
• قرمزی یا خارش پوست
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع (احساس بیماری)
• مشکلات گوارشی
• ریزش مو
• خشکی راه هوایی و دهان یا گلودرد
• تنگی نفس

اکثر عوارض جانبی قابل پیشگیری و قابل کنترل هستند و پس از پایان درمان نیز به تدریج ناپدید می شوند.

معرفی متخصص رادیوتراپی و پرتودرمانی

ما همیشه به دنبال بهترین متخصص هرچیزی هستیم اما بهترین و بدترین متخصصین پزشکی واقعا قابل جستجو هستند یا همه چیز تبلیغات است؟

شاید بتوان با تمرکز روی فاکتورهای زیر بهترین متخصص پرتو درمانی در تهران را پیدا کرد:

• فردی که تازه کار و یا بیش از حد مسن نباشد.
• فردی که از دانشگاههای برتر کشور فارغ التحصیل شده باشد
• فردی که در زمینه تخصصی خودش به روز است و در کنگره ها و سخنرانی های بین االمللی و داخلی حضور فعال دارد.
• پزشکی که برای ویزیت بیمار و توضیح دادن برای او، وقت کافی را صرف می کند.
• پزشکی که توسط سایر همکاران خودش مورد تایید است.
• پزشکی که در میان مردم به اخلاق حرفه ای و تشخیص و درمان های به موقع شهرت دارد.

با توجه به فاکتورهای فوق، اگر یک متخصص رادیوتراپی در تهران میخواهید، سایت دکتر احسان کرباسی را ببینید و اگر هم به دنبال مرکز پیشگیری از سرطان و یا درمان سرطان نیاز به ارزیابی یک تیم کامل از متخصصین مرتبط با سرطان دارید، سایت بهایند را ببینید. 

منابع: 11 – 12 – 13 – 14 – 15 – 16