ارجاعات رفتاری

در روانشناسی اجتماعی اسناد (attribution) فرایندی است که به دلایل رویدادها و رفتارها اشاره دارد. در زندگی واقعی نیز اسناد به کارهایی گفته می شود که هر روزه بدون آگاهی از فرایندهای اصلی و تعصباتی که منجر به استنتاج های ما می شود، انجام می دهیم. به عنوان مثال در طول یک روز عادی خصیصه های متعددی از رفتار خود و رفتار اطرافیان خود را نشان می دهید.

وقتی در امتحان نمره ی کمی می گیرید، معلم را محکوم به توضیح ندادن کامل مطالب می کنید و کاملا حقیقت مطالعه نکردن را در مورد خود فراموش می کنید. وقتی که هم کلاسی شما در همان امتحان نمره ی خوبی می گیرد، این نمره ی خوب او را به خوش شانسی وی ارجاع می دهید و این حقیقت را نادیده می گیرید که او با دقت درس را مطالعه کرده است.

چرا ما برای اسنادها و ارجاعات خارجی سعی در ساخت ارجاع های داخلی هستیم؟ بخشی از این مسئله مربوط می شود به نوع ارجاعی که تمایل داریم در یک موقعیت خاص استفاده کنیم. تعصبات شناختی اغلب نقش مهمی در این مورد بازی می کنند.

اینگونه ارجاعات چه تاثیری بر روی زندگی شما گذاشته است؟ این ارجاع هایی که هر روز انجام می دهید، تاثیر مهمی بر روی احساسات و افکار شما در مورد دیگر افراد دارد.

انواع ارجاع ها

• ارجاع های بین فردی: وقتی داستانی را برای دوستان و آشنایان خود تعریف می کنید، تمایل دارید داستان را به شکلی تعریف کنید که خود را به بهترین شکل ممکن معرفی کنید.
• ارجاع های پیش بینی شده: ما تمایل داریم مسائل را به روشی ارجاع دهیم که برایمان قابل پیش بینی باشد. اگر کسی به ماشین شما صدمه ای بزند، علت آن را پارک کردن در آن پارکینگ خاص می دانید، در نتیجه برای جلوگیری از آسیب دیدگی مجدد، در آینده از پارک کردن در آن پارکینگ خودداری خواهید کرد.
• ارجاع توضیحی: از این نوع ارجاع برای مهنادار کردن دنیای پیرامون خود استفاده می کنیم. برخی دارای سبک توضیحی خوش بینانه هستند، در حالیکه برخی دیگر بیشتر دارای ارجاعات بدبینانه هستند. افرد دارای سبک خوش بینانه هستند، به وقایع مثبت به علل پایدار، داخلی و جهانی و به رویدادهای منفی به علل بی ثبات، خارجی و خاص ارجاع می کنند. بالعکس افراد داری سبک بدبینانه، به رویدادهای منفی به عنوان دلایل داخلی، پایدار و جهانی ارجاع می کنند و به رویدادهای مثبت به عنوان دلایل خارجی، پایدار و دلایل خاص اشاره می کنند.

تئوری های ارجاع:

روانشناسان نیز تئوری های مختلفی را برای کمک بیشتر به درک چگونگی توضیح کار فرایند ارجاع ارائه می کنند.

تئوری حس مشترک هیدر:

فریتز هیدر در کتاب خود به نام “روانشناسی روابط بین فردی”، در سال 1958 بیشنهاد داد که مردم دیگران را مشاهده می کند، رفتار آنها را تجزیه می کنند و چنین فعالیت هایی را با احساسات مشترک خود توضیح می دهند. هیدر این توضیحات را به ارجاعات داخلی یا ارجاعات داخلی تقسیم بندی کرد. ارجاعات خارجی آنهایی هستند که در موقعیتهای اجباری مورد سرزنش قرار می گیرند و ارجاعات داخلی نیز ویژگی های فردی هستند که مورد سرزنش قرار می گیرند.

تئوری استنتاج سازگار:

در سال 1965، ادوارد جونز و کیت دیویس بیان کردند که افراد استدلال هایی که درباره ی دیگران می کنند براساس فعالیت های عمدی آنهاست و نه عملکردهای تصادفی. وقتی فردی رفتار خاصی را نشان می دهد، دیگران به دنبال یک انطباق بین انگیزه ها و رفتار وی می باشند. نتیجه گیری هایی که این افراد می کنند براساس درجه ی انتخاب، انتظار رفتار و اثرات آن می باشد.

نتیجه گیری های تعصبی و خطاها

به آخرین باری که در امتحان روانشناسی نمره ی خوبی گرفتید، فکر کنید. شانس این است که شما موفقیت خود را به عوامل داخلی نسبت بدهید. به عنوان مثال دو عبارت ” من در امتحان موفق شدم به این دلیل که باهوش هستم.” و ” من در امتحان موفق شدم، چون به خوبی مطالعه کرده و آماده بودم.” توضیحات رایجی هستند که برای قضاوت در مورد عملکردهای خود استفاده می کنید.

حال اگر در امتحان زیاد موفق نباشید چطور؟ روانشناسی اجتماعی دریافته که در چنین موقعیتی فرد شکست خود را به نیروهای خارجی ارجاع می دهد. توجیحاتی که در این مواقع فرد برای خود بیان می کند عبارتند از ” معلم سوالهای سختی در امتحان آورد، به همین خاطر من موفق نشدم.” یا ” محل آزمون خیلی گرم بود و نمی توانستم به خوبی تمرکز کنم.” دقت کنید که هر دوی این عبارات به فاکتورهای خارجی اشاره دارند و فرد در قبال شکست خود مسئولیتی نمی پذیرد.

روانشناسان به این وضعیت با عنوان تعصب نسب به خود، یاد می کنند. چرا ما بیشتر تمایل داریم که موفقیت خود را به ویژگی های شخصیتی خود نسبت بدهیم و در مقابل شکستمان فاکتورهای خارجی را متهم کنیم؟ محققان معتقدند که مقصر دانستن فاکتورهای خارجی در مقابل شکست ها و ناامیدی ها به حفظ اعتماد به نفس کمک می کند.

اسنادهای اساسی خطا

در مورد دیگران، تمایل داریم دلایل را به فاکتورهای داخلی ارجاع دهیم، از جمله ویژگی های شخصیتی و متغیرهای خارجی را نادیده بگیریم و یا اینکه به حداقل می رسانیم. این امر به ویژه در فرهنگ فردگرایی بسیار رایج است. روانشناسان به این ویژگی به عنوان اسنادهای اساسی خطا اشاره می کنند، گرچه متغیرهای موقعیتی نیز خیلی مهم می باشند، به هرحال ما به طور خودکار علت را به ویژگی های درونی ارجاع می دهیم.

اسنادهای اساسی خطا علت سرزنش دیگران به خاطر نداشتن کنترل بر روی کاری که انجام می دهند را توضیح می دهد. عبارت سرزنش قربانی معمولا توسط روانشناسان اجتماعی برای توصیف موقعیتی استفاده می شود که در آن قربانی های بی گناه را به خاطر جرم های در نتیجه ی بدبختی سرزنش می کنند.

در چنین مواردی، مردم قربانی را برای محافظت از خود در مقابل رویدادها متهم می کنند، قربانی برای محافظت از خود رفتارهای خاصی دارد یا اینکه برای جلوگیری از رویداد رفتارهای محتاطانه و پیشگیرانه انجام نمی دهد. مثال هایی از این سبک عبارتند از قربانیان تجاوز به عنف، بازماندگان خشونت خانگی، قربانیان آدم ربایی که به این متهم می شوند که به گونه ای رفتار کرده اند که فرد متجاوز را تحریک کرده اند.

محققان معتقدند که جهت گیری ادراک باعث می شود افراد به اشتباه تصور کنند که قربانی می توانسته رویداد را پیش بینی کند، بنابراین باید اقداماتی برای پیشگیری از آن می کرده است.

جهت گیری عمل کننده – ناظر

وقتی قرار است رفتار خود را توضیح دهیم، تمایل داریم جهت گیری برخلاف ارجاع خطای اصلی داشته باشیم. وقتی اتفاقی می افتد بیشتر نیروهای خارجی را سرزنش می کنیم تا ویژگی های شخصیتی خود را. در روانشناسی این تمایل جهت گیری عمل کنند – ناظر نامیده می شود.

چگونه می توانیم این تمایل را توضیح دهیم؟ یک دلیل آن این است که ما در موقعیت خودمان اطلاعات بیشتری داریم تا در مورد دیگران. وقتی قرار است فعالیت های خود را توضیح دهیم، شما اطلاعات بیشتری در مورد خودتان و متغیرهای موقعیتی مربوط به خود دارید. وقتی قرار است رفتار شخص دیگری را توضیح دهید، اطلاعات زیادی در مورد آن شخص ندارید و فقط چیزهایی را می دانید که مشاهده می کنید.

جای تعجب نیست که مردم  که کار خود را به خوبی انجام می دهند، کمتر به قربانی اختلاف عمل کننده و ناظر دچار می شوند. از آنجایی که شما در مورد شخصیت و رفتار افرادی که به آنها نزدیک هستید، بیشتر می دانید، بنابراین بهتر می توانید دیدگاه آنها را شناخته و از علت رفتار آنها در یک موقعیت خاص آگاه شوید.

[divider]

کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب و روان آلومینا