ترک سیگار از طریق نوروفیدبک

خبر خوشحال کننده ای که به تازگی شنیده می شود این است که در یک پروژه تحقیقاتی که از ابزار EEG نوروفیدبک استفاده شد و حمایت کننده مالی آن نیز یک شرکت دخانیات بود، در نهایت یافته ها حاکی از آن است که روش درمانی بسیار موثر بوده است. از آنجایی که امکان دسترسی به این دانشگاه وجود ندارد، از یک پروتکل دیگر، پروتکل Kulkosky، به عنوان مدل خود استفاده می کنیم. به علاوه در این تحقیق افراد شرکت کننده ناشناس بودند، ما باید از شرکت کننده های مناسب و آشنا به نوروفیدبک و دارای رضایت استفاده کنیم .

به سه بیمار ( یک آقای 49 ساله با مصرف روزی 2 بسته سیگار، یک خانم 35 ساله با مصرف روزی 2 بسته سیگار و یک خانم 33 ساله با مصرف روزی 2 بسته سیگار که هر سه نفر بیش از 10 سال مصرف کننده هستند.) دلیل و عملکرد دقیق نوروفیدبک توضیح داده شد و از آنها خواسته شد که یک دفترچه یادداشت کوچک به بسته سیگار خود متصل کنند. برای نظارت بر خود، از هر سه نفر خواسته شد قبل از کشیدن هر سیگار، علت آن را یادداشت کنند. به هر دلیلی که سیگار می کشیدند، این کار برای تمرکز آنها بر روی رفتار سیگار کشیدن خود و دفعات آن طراحی شده بود. موارد ثبت شده در ابتدای هر جلسه مرور می شد.

به علاوه این بیماران آموزش دیدند که تنفس شکمی انجام دهند و یاد بگیرند که دم و بازدم خود را بشمارند تا تنفس آهسته و برابر داشته باشند. کنترل تنفس در هر جلسه بهبود یافته و گسترده تر می شد.

آموزش نوروفیدبک EEG در جلسه دوم یا سوم و پس از کسب اطلاعات کافی در مورد الگوهای سیگار کشیدن و مشکلات شخصی، شروع می شد. یک پایه اصلی با استفاده از دستگاه EEG بیوفیدبک در نظر گرفته شد. آموزش بیوفیدبک به طور مستقیم ادامه پیدا کرد و هر سه بیمار یا درجه حرارت بالایی در پوست به دست آوردند (کمتر از 90 درجه فارنهایت) و یا اینکه توانایی گرم کردن پوست خود را به دست آوردند. آموزش هفته ای یک بار انجام می شد که یک ساعت و نیم به بیوفیدبک EEG و 25 دقیقه به به بحث و آموزش تمدد اعصاب اختصاص داده می شد.

بخشی از جلسات به پخش تصاویر اختصاص داده می شد. تصاویر به طور مشترک بین بیمار و درمانگر پخش می شد، با درک دستاوردهای جلسات پیشین. هر سه بیمار سهولت یادگیری در افزایش تولید آلفا و تتا را نشان دادند.

با ادامه یافتن جلسات، تمرینات بیشتری به وظایف ثبت بیمار اضافه می شد که عبارت بودند از: تمرین تنفس عمیق به مدت دو دقیقه پس از ثبت دلیل سیگار کشیدن و تمرین شل کردن عضلات که بخشی از آموزش آنها نیز بود.

زمانی که افسردگی بروز می کند و به خاطر ترک سیگار بدتر می شود، احتمال شکست برنامه ترک افزایش می یابد. اگر ترک سیگار کامل شود، احتمال اینکه بیمار به سمت آن بازگردد وجود دارد. یکی از بیماران دارای این زمینه بود و تلاش می شد که رفتارهای جایگزینی برای وی قرار داده شود؛ از جمله این رفتارها: او پاداش خود را کشیدن یک عدد سیگار تعیین کرده بود، فعالیت هایی که پس از کشیدن سیگار انجام می داد و یا به خاطر فرار از برخی مسائل سیگار می کشید. مسائل مربوط به افسردگی نیز با شناخت درمانی بررسی شدند. هال (1993) تشخیص داد که با ترک سیگار تاثیرات منفی افزایش می یابند و در این زمان باید یک آسیب شناسی روانی وجود انجام شود. وی همچنین به شباهت تاثیرات دوپامین و داروهای ضدافسردگی در سیستم های دوپامینرژیک و آدرنرژیک اشاره کرد. اگر شخص در حال ترک سابقه افسردگی داشته باشد، افسردگی به عنوان بخشی از برنامه ترک سیگار خواهد بود.

نتایج اولیه

مردی که تا یک ماه قبل از شروع برنامه درمانی روزانه 2 بسته سیگار می کشید، طی کنترل کردن خود و بروز زنجیره ای از حوادث رفتاری پیش از کشیدن سیگار، سعی در ترک سیگار کرد. وی دو بسته در روز را به یک بسته کاهش داد. این بیمار به مدت 3 ماه جلسات را متوقف کرد، پس از آن مجددا جلسات را از سر گرفته و EEG بیوفیدبک را آغاز کرد. وی پیش از توقف درمان در 9 جلسه اضافی حضور داشت. با آموزش آلفا – تتا میزان سیگار کشیدن خود را به یک دوم بسته کاهش داد. به علاوه یکی از عوارض گزارش شده از آموزش بالا رفتن دقت وی در گوش دادن است، بدون واکنش سریع و ناگهانی به همسر و یا همکاران خود. این فرد به علاوه یک حس جدید از آرامش را بیان کرد که قبلا نداشته است. به نحوی بی میلی وی برای کشیدن سیگار افزایش می یافت. او بیان کرد که میزان نفرت او نسبت به سیگار در حال افزایش است. درمان در این زمان به دلایل شخصی قطع شد.

زن 35 ساله که روزانه 2 بسته سیگار می کشید، آموزش درجه حرارت پوست و ریلکسیشن را آغاز کرد. در جلسه دوم این بیمار می توانست به مدت بیشتر از 15 دقیقه، دمای پوست خود را در 34.5 درجه سانتی گراد حفظ کند. اضطراب مربوط به مسائل مختلف، که در بیمار به شکل سیگار کشیدن نمایان می شد، از طریق درمان شناختی مورد بررسی قرار گرفت. تا جلسه چهارم بیمار ،به مدت 2 روز، پرهیز از غذا را شروع کرده بود که در آن زمان آموزش آلفا – تتا شروع شد. بیمار دو جلسه بیوفید EEG و درمان شناختی را ادامه داد. وی به چرهیز غذایی خود ادامه داد و درک بهتری از ارتباط بین اضطراب مربوط به شوهر قبلی و سیگار کشیدن خود بیان کرد و نوعی توانایی برای از بین بردن این ارتباط به دست آورد.

زن 33 ساله به درمان خود ادامه داد. او توانایی خوبی برای وارد شدن به وضعیت تتا و آلفا نشان داد. این بیمار در یک برنامه تحت عنوان Smokenders ناموفق بود. این برنامه توجهی به مسائل زمینه ای افسردگی نداشت و واضح بود که مشکل این بیمار با افسردگی و امید وی به پاداش در ارتباط بود. آموزش آرامش و زنجیره رفتاری بخشی از درمان مداوم او، به عنوان درمان شناختی افسردگی، می باشد. وی گزارش کرد که نوعی آرامش عمیق را تجربه کرده و واکنش های منفی کمتری نسبت به فرزندان و شوهر خود نسبت به قبل درمان دارد. او هنوز به نقطه بحث در مورد پرهیز یا کاهش مصرف نرسیده است. نکته مهم در مورد آموزش این است که قطع یا کاهش مصرف نیاز نیست. بیمار تشویق می شود تا برنامه ترک را طبق خواسته خود تنظیم کند. تمرکز درمان نیز بر روی بهبود طبیعی و توانایی فرد برای دستیابی به آن است.

نگارنده: سمیه محمدی

• مریم عبداللهی 
• روانشناس و نوروتراپیست

کلینیک تخصصی آلومینا ، درمان اعتیاد با روش های دارویی و غیر دارویی بدون بستری