آموزش احساس مسئولیت به کودکان| فرزندپروری

برای والدین به ویژه مادرانی که دو فرزند و بیشتر دارند کارهای منزل و نگهداری از فرزندان خیلی سنگین است. کارهای روزانه منزل مثل آشپزی، شستن لباس و تمیز کردن خانه هر روز به ساعت ها وقت نیاز دارد.
کارهای خانه را می توان هنگامی که بچه ها در خواب یا مشغول بازی هستند آسانتر انجام داد ؛ اما بهتر است انجام بعضی از آنها را به کودکان سپرد تا آنها از زمان طفولیت مسئولیت پذیر بار بیایند.

کودکان علاقه دارند از بزرگ تر ها تقلید کنند و کارهای جاری منزل را انجام دهند. پدر و مادر باید از این تمایل کودکان استفاده کنند و انجام کارهای منزل و کمک کردن به والدین را به عنوان یک ارزش به آنها یاد دهند.
حتی از یک کودک دو یا سه ساله می توان هنگام شستن ظرف کمک گرفت. این کودک می تواند در خشک کردن ظرف ها و یا چیدن آنها در کابنیت به شما کمک کند. او می تواند لباس و ملافه را جمع آوری کند و در ماشین لباسشویی بریزد و در گردگیری و جمع کردن ذرات کوچک روی فرش به مادر یاری رساند.
البته شرکت دادن کودکان در کارهای منزل و تشویق آنها به پذیرش مسئولیت ها، کار و مسئولیت مادر را کم نمی کند و گاهی ممکن است باعث زحمت بیشتر شود.

اما اگر فرزندان خود را از زمان طفولیت مسئولیت پذیر و با نظم و انضباط بارآورید خواهند توانست کارهای شخصی و تکالیف مدرسه را بهتر انجام دهند و زحمت زیادی برای والدین درست نکنند.

از چه زمانی باید به کودکان مسئولیت داد؟

– این مسئله به روحیه و توانایی کودک بستگی دارد. باید در وهله اول کودک را به خوبی بشناسیم تا بتوانیم به او مسئولیت دهیم چون اگر به کودکی که آمادگی پذیرش مسئولیت ندارد مسئولیت دهیم، دچار مشکل می شود و اعتماد به نفسش پایین می آید.

اما سوال هایی که ممکن است برای پدر و مادرها پیش بیاید و اینکه:

بهتر است کودک در پذیرش مسئولیت آزاد باشد یا محدود؟

– نباید مسئولیت را به آنها تحمیل کنیم؛ برعکس باید سعی کنیم حس مسئولیت پذیری را در کودکان مان به وجود بیاوریم. به این معنا که بهتر است کودک در پذیرش مسئولیت خود آزاد باشد اما باز هم می گویم به توانمندی کودک هم باید توجه داشت.

مسئولیت دادن به کودکان در دخترها و پسرها چقدر با یکدیگر متفاوت است؟

– معمولا چون دخترها حرف شنوی بیشتری دارند، از نظر کلامی قوی ترند و زودتر و راحت تر با مسئولیت هایی که به آنها واگذار می شود، کنار می آیند ولی پسرها چون شیطنت بیشتری دارند، ممکن است خیلی حرف شنوی نداشته باشند اما باید با توجه به سن کودک به او مسئولیت بدهیم و می توانیم از مسئولیت های کوچکتر شروع کنیم، مانند جمع کردن مدادرنگی ها یا بردن نمکدان یا قاشق و چنگال برای پهن کردن سفره.

برای واگذاری کارهای منزل به کودکان تان نکات زیر را در نظر بگیرید:

-هرگز کودکان را دست کم نگیرید: 

اغلب والدین کارهایی را که کودکان قادر به انجام شان  هستند پایین تر از حد واقعی در نظر می گیرند. آن ها حتی ممکن است کارهایی را برای کودکانشان انجام دهند که خود آن ها به خوبی قادر به انجامش هستند.

-وظایفی را واگذار کنید که مناسب سن کودکان باشد:

اگر وظیفه ای که به او می دهید برای سنش مشکل باشد، ناامید و دلزده خواهد شد. اما اگر کارها طوری باشند که کودک از عهده انجام آن ها به خوبی برآید، به این ترتیب تشویق می شود و می خواهد کارهای بیشتری انجام دهد.

– به خاطر داشته باشید کلید کار «سادگی» است: 

کودکان خردسال عادت دارند به محدوده کوچکی توجه کنند. بنابراین انجام کارهایی را به او بسپارید که در یک محدوده کوچک باشد تا او را خسته نکند.

– دقیقا مشخص کنید انتظار دارید چه کاری انجام دهد: 

در واقع به او نشان دهید چگونه این کار را انجام دهد.

– تا جایی که ممکن است کارهای او را اصلاح نکنید:

تصحیح کردن، ناخودآگاه این پیام را به  کودک منتقل می کند که تلاشش به اندازه کافی خوب نبوده است. بنابراین به جای توجه به مقدار کاری که انجام داده است، به تلاشش توجه کنید و از سرزنش کردن او نیز بپرهیزید. سرزنش کردن سبب می شود کودک تصور کند هرگز نمی تواند شما را راضی نگه دارد بنابراین دست از تلاش بر می دارد. به یاد داشته باشید با گذشت زمان، کودک در کارهایش مهارت پیدا می کند، بر آن ها مسلط می شود و از عهده انجام کارها بهتر بر می آید.

-به جای جملات منفی از جملات مثبت استفاده کنید: 

مثلا به جای «اگر لباس های مهمانی  را در نیاوری…» از این عبارت استفاده کنید «اگر میخواهی بازی کنی اول باید لباس های مهمانی را در آوری.» بدین ترتیب اگر چند بار این جملات را تکرار کنید، انجام این کارها برای کودک به شکل عادت در می آید و دیگر نیازی نیست کارها را مرتب به او یادآوری کنید.

-عواقب اشتباه یا سهل انگاری را بپذیرد:

کودک باید از انتخاب خود درس بگیرد. بنابراین کاری کنید عواقب سهل انگاری یا اشتباهش را بپذیرد. به عنوان مثال اگر کودک از جمع کردن اسباب بازی هایش در اتاق پذیرایی سر باز می زند، اسباب بازی ها به مدت دو روز از دسترس او دور نگه داشته شوند، اگر لیوان شیر را می ریزد، به او دستمالی برای تمیز کردن داده شود یا اگر به خاطر اتلاف وقت سرویس را از دست می دهد، با اتوبوس به مدرسه برود.

– در هر شرایطی خونسردی خود را حفظ کنید: 

بروز خشم و عصبانیت فقط کارها را دشوارتر می کند. اگر فرزندتان تمایل ندارد کاری را انجام دهد، به طور واضح و فقط یک بار دیگر کاری را که قرار بوده انجام دهد به او یادآوری کنید. بهتر است این یادآوری نیز همراه با شوخی باشد. مثلا بگویید «لباس های ریخته شده کف اتاق صدات می کنند. کی می خوای جواب شون رو بدی؟!» در مواقعی نیز که فرزندتان کارها را با شلوغ کاری انجام می دهد، به جای بروز خشم، برای او مشخص کنید این شلوغ کاری ها فقط برای یک بار قابل تحمل اند و برای بار دوم تنبیه در پی خواهند داشت.

– تأکید کنید در قبال انجام کارهایش پاداشی دریافت نمی کند: 

کودک باید بداند مانند دیگر اعضای خانواده وظایفی دارد که باید انجام بدهد، بدون این که انتظار پاداشی داشته باشد. البته تشویق های کلامی را فراموش نکنید و رفتارهای پسندیده فرزندتان را جلوی خودش به زبان بیاورید. این کار باعث می شود با شور و شوق بیشتری دوباره آن کار را تکرار کند و در خاطرش ماندگار شود.

– با همسرتان هماهنگ باشید:

اگر تصمیمی گرفتید و از فرزندتان خواستید کاری را انجام بدهد، قاطعیت به خرج دهید و درباره قوانین خانه و انتظارات تان از کودک، به صورت شفاف و واضح با او صحبت کنید.

– فراموش نکنید که خودتان الگوی خوبی برای آن ها باشید: 

اگر از فرزندتان می خواهید وسایلش را سر جایش بگذارد، خودتان باید در منزل این کار را انجام دهید و وسایل تان را دور و بر خانه پرت نکنید!