آرتروسکوپی

آرتروسکوپی نوعی جراحی است که جراح ارتوپد از آن برای بهتر دیدن، تشخیص و درمان برخی از مشکلات داخل مفصل استفاده می کند. کلمه ی آرتروسکوپی، از دو ریشه ی یونانی “آرترو” به معنای مفصل و “اسکوپین” به معنای دیدن تشکیل شده و در کل به معنای “دیدن داخل مفصل” است.

در معاینه به وسیله ی آرتروسکوپی، جراح ارتوپد سوراخ کوچکی در پوست بیمار ایجاد می کند و وسیله ای به اندازه ی خودکار را از طریق آن سوراخ وارد مفصل می کند. این وسیله دارای یک لنز (برای دیدن) و یک چراغ (برای نور دادن به داخل مفصل) است. نور از طریق فیبرهای نوری به آرتروسکوپ می رسد و از آنجا به داخل مفصل تابانده می شود.

با وصل کردن آرتروسکوپ به یک دوربین کوچک، جراح قادر است فضای داخل مفصل را از طریق همان سوراخ کوچک ببیند. بنابر این دیگر نیازی به برش های بزرگ جراحی نیست.

دوربین سر آرتروسکوپ، به یک نمایشگر وصل است که تصویر داخل مفصل بر روی آن مشاهده می شود. مثلا در آرتروسکوپی زانو، جراح می تواند از این طریق غضروف ها، رباط ها و زیر کشکک زانو را ببیند. بدین طریق جراح خواهد توانست نوع یا میزان آسیب را محاسبه کند و در صورت امکان، آن را درمان کند.

چرا آرتروسکوپی لازم است؟

تشخیص آسیب و بیماری مفصلی، با گرفتن شرح حال از بیمار، انجام معاینه ی بدنی، و معمولا عکس رادیولوژی آغاز می شود. آزمایش های علاوه بر این همچون ام آر آی، یا سی تی اسکن نیز در برخی مواقع ضروری ست. به کمک آرتروسکوپ، تشخیص نهایی انجام می شود، که می تواند حتی از جراحی باز و یا عکس های رادیولوژی نیز دقیق تر باشد.

بیماری و یا آسیب های مفصلی می توانند به استخوان ها، غضروف های سر استخوان، رباط ها، ماهیچه ها و تاندون ها آسیب بزنند. برخی از پر تکرار ترین مشکلاتی که از طریق معاینه ی آرتروسکوپی تشخیص داده می شوند، عبارت اند از: التهاب مفصل – آسیب های حاد یا مزمن.

همچنین مشکلاتی مربوط به آرتروز نیز از طریق آرتروسکوپی قابل درمان است. در برخی موارد، از تلفیق جراحی باز و آرتروسکوپی در درمان استفاده می شود.

هرچند درون تقریبا هر مفصلی به وسیله ی آرتروسکوپ قابل مشاهده است، اما شش مفصل، بیش از دیگر مفاصل با این دستگاه مورد معاینه و بررسی قرار می گیرند. این مفاصل شامل زانو، شانه، آرنج، مچ پا، لگن و مچ دست هستند. با پیشرفت تکنولوژی ساخت فیبر های نوری و همچنین تکنیک های جدیدی که جراحان ارتوپدی به کار می گیرند، احتمالا دیگر مفاصل نیز در آینده بیشتر به وسیله ی آرتروسکوپ مورد معالجه قرار بگیرند.

آرتروسکوپی چگونه انجام می گیرد؟

آرتروسکوپی نسبت به جراحی باز، از نظر ریکاوری و بهبود بعد از عمل، بسیار آسان تر است. با این حال همچنان برای انجام این نوع از درمان به تجهیزات پیشرفته در اتاق عمل نیاز است. بسته به مفصلی که مورد آرتروسکوپی قرار می گیرد، بیمار بیهوشی کامل یا بی حسی موضعی دریافت می کند.

یک سوراخ کوچک (تقریبا به اندازه ی یک دکمه) در پوست ایجاد خواهد شد تا از آن طریق، آرتروسکوپ وارد مفصل شود. ممکن است نیاز به ایجاد سوراخ های دیگر برای دیدن بخش های دیگر مفصل و یا وارد کردن دستگاه های دیگر نیز باشد. هنگامی که مشکل در مفصل به طور کامل شناسایی شد، دستگاه های کوچک دیگری از طریق سوراخ های ریز، به داخل مفصل فرستاده می شوند تا آسیب مورد نظر درمان شود.

در ابتدا، آرتروسکوپ تنها برای تشخیص آسیب مفصلی و برنامه ریزی برای جراحی باز اختراع شده بود. اما با پیشرفت دستگاه ها و تکنیک های جراحی، امروزه بسیاری از آسیب های مفصلی می توانند از طریق آرتروسکوپی درمان شوند. برای مثال، بیشتر پارگی های مینیسک در زانو، می توانند با موفقیت از طریق آرتروسکوپی درمان شوند.

بعد از انجام جراحی آرتروسکوپی، سوراخ ایجاد شده در پوست بخیه می شود. سپس بیمار از اتاق عمل به اتاق ریکاوری منتقل می شود. بسیاری از بیماران، بعد از آرتروسکوپی اصلا نیازی به داروی مسکن پیدا نمی کنند.

بعد از آرتروسکوپی چه اتفاقی می افتد؟

پیش از مرخص شدن از بیمارستان، به بیمار در رابطه با نحوه ی مراقبت از زخم جراحی آموزش داده می شود. همچنین در رابطه با فعالیت هایی که نباید انجام دهد، به او اطلاع داده می شود. در ملاقات بعدی با پزشک، بخیه ی بیمار کشیده می شود، و در رابطه با توانبخشی بعد از جراحی به طور کامل با بیمار صحبت می شود.

مقدار جراحی مورد نیاز و یا زمان ریکاوری بعد از جراحی، بستگی به نوع و پیچیدگی آسیب مفصلی دارد. در برخی مواقع، در حین آرتروسکوپی، جراح ارتوپد در می یابد که آسیب مفصلی نمی تواند از طریق آرتروسکوپی درمان شود و نیاز به جراحی باز مفصل خواهد بود. اگر امکان آن وجود داشته باشد، در حین آنکه بیمار بیهوش است، جراحی باز نیز صورت خواهد گرفت. اگر چنین چیزی ممکن نباشد، بعد از اتمام آرتروسکوپی، درباره ی انجام جراحی بعدی با بیمار گفتگو خواهد شد.

عوارض احتمالی آرتروسکوپی

عوارض جراحی آرتروسکوپی نادر است، اما بهرحال ممکن است مشکلاتی پس از این جراحی رخ دهد. عفونت، ایجاد لخته ی خونی، خونریزی یا ورم غیر طبیعی، آسیب به رگ های خونی یا اعصاب ناحیه و یا شکستن وسایل مربوط به آرتروسکوپی (داخل مفصل) از عوارض این نوع از جراحی است. هرچند این موارد در کمتر از 1% موارد اتفاق می افتند.

مزیت های جراحی آرتروسکوپی چیست؟

آرتروسکوپی در ابتدا مورد توجه زیادی قرار گرفت، اما برتری آن تنها به دلیل معالجه ی ورزشکاران مشهور با این روش نبود. آرتروسکوپی روشی بسیار ارزشمند برای تمامی بیماران ارتوپدی است، چرا که نسبت به جراحی باز، برای بیمار بسیار آسان تر است. همچنین اغلب اوقات آرتروسکوپی به عنوان یک عمل سرپایی انجام می شود و بیمار می تواند چند ساعت بعد، در خانه ی خودش باشد!

ریکاوری بعد از جراحی آرتروسکوپی

خوب شدن زخم های کوچک جراحی، چند روز طول می کشد. لباس مخصوص حین عمل جراحی معمولا فردای آن روز از تن خارج می شود و چسب های کوچکی برای بهبود سریع تر، بر روی زخم چسبانده می شود.

هرچند زخم های جراحی کوچک اند و درد در مفصلی که مورد جراحی آرتروسکوپی قرار گرفته کم است، اما ممکن است بهبود کامل مفصل تا چند هفته طول بکشد. معمولا برنامه ای مشخص برای بهبود مفصل مورد نظر بعد از آرتروسکوپی به بیمار داده می شود. این برنامه باعث افزایش سرعت بهبود مفصل و محافظت از آن در آینده می شود.

رفتن به سر کار یا مدرسه، با انجام کارهای روزمره درست چند روز بعد از انجام آرتروسکوپی غیر عادی نیست. ورزشکاران، یا کسانی که در وضعیت جسمانی مطلوبی قرار دارند، ممکن است بعد از چند هفته بتوانند فعالیت ورزشی خود را از سر گیرند. اما به یاد داشته باشید، کسانی که مورد جراحی آرتروسکوپی قرار می گیرند ممکن است تشخیص های متفاوت و مشکلات متفاوتی داشته باشند. بنابراین جراحی آرتروسکوپی برای هر فرد با فرد دیگری متفاوت خواهد بود. همچنین زمان ریکاوری نیز همچون خود جراحی، برای هر فرد متفاوت خواهد بود.

تحقیق و ترجمه: امیلی احمدی