حافظه فعال ۱ در فرایند پردازش و مدیریت هشیار اطلاعات برای انجام فعالیتهای پیچیده شناختی همچون فراگیری، استدلال و درک مطلب نقش با اهمیتی را ایفا مینماید.
از حافظه فعال به عنوان راهنمای مغز دو نام برده میشود.مدت هاست که میدانیم حافظه نقش کلیدی در فرایند فراگیری دارد ولی با تغییر تمرکز نظام آموزشی از حفظ کردن طوطی وار مطالب (حافظه منفعل) به سوی پر رنگ کردن نقش دانش و مهارتهای لازم برای پردازش اطلاعات جدید، حافظه فعال مرکز توجه نظام آموزشی جدید قرار گرفته است.
حافظه فعال در مغز
مدیرعامل مرکزی مغز بر اطلاعات ورودی (دادههای حسی) ما نظارت میکند و گزینش میکند کدام اطلاعات بایست مورد توجه و تمرکز مغز ما قرار گیرد و کدامها نادیده گرفته شود.همچون دیگر فرایندهای پردازش شناختی مغز، مرکز حافظه فعال نیز در لوب پیشانی قشر مخ قرار دارد یعنی ناحیهای از مغز که مسئول تفکر، حل مسئله و استدلال است.
دیگر بخشهای مغز که بر کارکرد حافظه فعال اثر میگذارند عبارت اند از هیپوکامپ چهار که در حافظه دراز مدت و جهت یابی فضایی تاثیردارد و قسمت بروکا پنج که در طرف چپ لوب پیشانی قرار دارد و در پردازش زبانی و سیالی واژگان تاثیرگذار است.
حافظه فعال در بخش زیادی از فعالیتهای روزمره از جمله خواندن، حل مسئله و جابه جایی تاثیرگذار است. جالب است بدانیم که برخی پژوهشگران نقش حافظه فعال را در کامیابی تحصیلی حتی افزونتر از هوشبهر میدانند.
از جمله این اشخاص، تریسی و رانس آلووی شش نویسندگان کتاب «حافظه فعال: چگونه مغز فعالتر، هوشمندتر و سریعتری داشته باشید» ۷ ، هستند آنها در قسمتی از کتاب خود مینویسند، حافظه فعال، به مراتب افزونتر از هوشبهر ۸ میتواند کامیابی آکادمیک را تضمین نماید چرا که هوشهبر، از دانستههای شما تشکیل شده است در حالیکه حافظه فعال چیزی است که بشما کمک میکند چگونه دانستههای خود را بکار ببرید
حافظه فعال یکی از کلیدیترین مهارتهای شناختی برای دانش آموزان و معلمان است.بعنوان یک آموزشگر، شما باید هر روزه با چالشهای ذهنی زیادی در گیر باشید از پرداختن به معلومات پیشین دانش آموزان گرفته تا اهداف درس، تنظیم فعالیتهای آموزشی، زمان بندی، تاخیرها و توقفها در ساعتهای درسی و غیره و غیره.
دانش آموزان نیز باید از حافظه فعال خود برای درک معانی لغات هنگام مطالعه متن درسی، تصمیم گیری در زمینه شیوه بکارگیری عملیات ریاضی به منظور حل مسئله و پرداختن به صحبتهای معلم و نوشتههای پای تخته بهره ببرند.
ممارست هایی برای فعال نگه داشتن حافظه فعال
1) تجسم مشکل،تمرین مهارتهای تجسم کردن، حافظه ی فعال بصری- فضایی را تقویت می کند.تحقیقات انجام شده توسط تریسی اولوی نشان داد که حافظه فعال بصری- فضایی یک جزء حیاتی برای پیشرفت در بسیاری از مهارتهای ریاضی می باشد.تجسم کردن آنچه می شنوید ممکن است حافظه ی فعال کلامی شما را تقویت کند و همچنین امکان دسترسی به حافظه فعال بصری-فضایی را فراهم کند.از کودکتان بخواهید بر اساس اطلاعات در مورد آنچه که تازه شنیده است و یا خوانده است تصویری در ذهن خود بسازد .او یک تصویر در ذهنش می سازد و آن را توضیح می دهد. یا ممکن هست نیاز به رسم آنچه تصور کرده است داشته باشد.شما می توانید با ارائه ی نشانه هایی از قبیل اینکه چه کسی،کجا، کی،رنگ، اندازه، شکل، تعداد، بافت، خلق و خوی، حرکت و یا صدا برای ایجاد تصویر ذهنی به او کمک کنید.
2) تمرین تمرین و تمرین. تمرین مکرر می تواند فشار زیاد بر ظرفیت حافظه فعال را کاهش دهد.استراتژی هایی از قبیل جداول ضرب بازآموزی و حفظ و باز آموزی اطلاعات در ذهن به بهبود حافظه فعال و مهارتهای ریاضی کمک می کند. زمانی را برای قطع توجه کودکتان در نظر بگیرید تا بتواند بین موارد تعیین شده ارتباط بر قرار کند .
3) خلاصه نویسی زندگی. تعریف کردن تجارب به شکل مختصر و منظم. ریاضیات به دقت و سازماندهی پیگیری اطلاعات نیاز دارد به خصوص درباره مشکلات. با یاد آوری تجارب به کودکتان می آموزید تا اطلاعات را به گونه ای موثر در ذهن خود حفظ و سازمان دهی کند،به طور مثال شما می توانید تجارب خود در یک بازی فوتبال یا آنچه در طول سفر با یک دوست برایتان اتفاق افتاده است را برای کودک خود بیان کنید.پرسش و پاسخ و دادن بازخورد و تشویق اجازه می دهد تا کودکتان بر روی موضوع تمرکز کند اطلاعات را حفظ کند و فکار خود را سازماندهی و به شکل منظم به هم مرتبط کند.والدین می توانند مدلی مشابه توصیفات خودشان از تجارب را با بیان اینکه چگونه اطلاعات را ضبط کرده اند به کودک ارائه دهند.
4) گرفتن کارتهای بازی.انجام بازی هایی که نیاز به مجموعه سازی،حافظه و اعداد دارد می تواند به رشد حافظه و مفاهیم ریاضی سودمند باشد.
اگر به دنبالی راهی برای افزایش هوش و حافظه و بهبود عملکرد مغزتان هستید، دوره تقویت هوش و تقویت حافظه دکتر مصطفی امیری را از دست ندهید.
5) آموزش نوشتن. به کودک خود نوشتن فرمول های ریاضی وسوال ها را به جای یادآوری صرف آموزش دهید.این کار میتواند برای افراد با حافظه ضعیف برای سهولت در بر قراری ارتباط میان بخش ها و سازماندهی اطلاعات مسائل ریاضی مفید باشد.
بازیهای قویتر کردن حافظه و افزایش تمرکز در اطفال
پیش از اندیشه کردن کاری را آغاز میکند و بدون تمام کردن آن را رها میکند.
بله صحیح است.
موارد بالا و بسیاری دیگر از اینگونه موارد میتواند نشانه فقدان دقت و تمرکز در اطفال باشد.
چرا تمرکز در فرزندتان به اندازه کافی وجود ندارد؟
تمرکز در اطفال را میتوان افزایش داد.
گهگاهی به نظر میآید کودکانی که تمرکز ندارند، انرژی زیاد تخلیه نشدهای دارند که در طی زمان انجام کارهایی اساسی و مهم آنها را وا میدارد شیطنت کنند.
هرحواس پرتی یا فقدان دقت و تمرکز در طفل را نمیتوان نشانه بیش فعالی دانست.
بازی کردن و شیطنت حق مسلم اطفال است.
کودک با بازی کردن و جنبش بدنی انرژیهای زیاد خودش را تخلیه میکند.
جای تاسف است که برخی از پدر و مادر شیطنت و جنبش طفل را نشانه بیش فعالی او تصورمی کنند که این تصور اشتباهی است.
به عنوان نمونه کودکان ۴-۵ ساله کمتر توانایی دارند بنشینند یا راه بروند و ترجیح میدهند مدام جست و خیز کنند و چنانچه این بالا و پایین پریدنها که به خیال والدین شلوغ کاریست اتفاق نیفتد، مغز کودک، کامل نمیشود.
کودکان قطعا بایست بازی کنند.
چون بازی هم انرژی شان را تخلیه میکند و هم سبب مسیر تکاملی مغزشان میشود.
یکی دیگر از علتهای فقدان دقت و تمرکز در اطفال انتظار بیشتر از اندازه پدر و مادر از آنهاست.
گاهی والدین از فرزند خود انتظار انجام کاری را دارند که انجام آن از توانایی کودک بر نمیآید.
در این وضعیت کودکان وادار به تحمل فشارمی شوند.
آرامش آنها مبتلا به اختلال میشود و نظم فکری آنها به هم میریزد.
احساس هراس و نا امنی میکنند و در نهایت منتهی به بی قراری و اضطراب آنها خواهد شد پ س شما پدر و مادر هیچوقت نباید از فرزند خود کاری را بخواهید که بیشتر از انرژی وظرفیت اوست و هرگز او را با دیگر همسالانش سنجش نکنید.
راهکارهایی برای بالا بردن تمرکز در اطفال
کمک به تشکیل نظم و افزایش تمرکز در اطفال در سن و سال کمتر ضامن کامیابی آنها در دبیرستان، دانشگاه و حتی محیط کار خواهد بود.
اگر فرزندتان یک دانش آموزاست، با تنظیم قوانینی مانند گزینش زمان مشخص به منظور انجام تکالیف، این پیام را برسانید که کار مدرسه بر هر چیزی ارجحیت دارد.
هم چنین بفهمانید تا انتها انجام تکالیف و کنترل آن، تلویزیون یا تماس تلفنی، بازیهای ویدئویی و … تعطیل است.
با دادن جایزه تمرکز در اطفال را بالا ببرید.
از فرزندتان بپرسید چه کارهایی دوست دارد با شما انجام دهد و یک هدف ماهانه برای آن تنظیم نمایید.
یک جدول انجام امورات خوب ایجاد کنید.
برای هرکاری که منظم انجام شده به فرزندتان یک ستاره بدهید.
این ستارهها میتواند قسمتی از کاری باشد که پایان ماه قرار است انجام دهید؛ مانند خرید یک کتاب جدید یا به پارک رفتن، دوچرخه سواری یا سینما.
بازی هایی برای بالا بردن توجه و تمرکز در طفل
برای کار روی توجه و تمرکز کودک، نخستین قدم جلب توجه آنهاست.
برای جلب توجه کودک میتوان بازی هایی را با او انجام داد.
کودک چیزی جز افزایش توجه او نیست.
برترین شیوه هم برای افزایش توجه و تمرکز، بازیها هستند.
نکته اساسی برای موفق شدن در این بین، جذاب بودن بازی است، تا توجه و تمرکز طفل را افزایش دهد.
چنانچه کودکان هنگام بازی احساس شادمانی و رضایت کنند، بازی را میآموزند.
پدر و مادر با عنایت به سن و سال طفل میتوانند از این بازیها بهره ببرند.
به عنوان نمونه بدنی را وسط اتاق بگذارید و به وی بگوئید هر کس که به مدت طولانیتری قادر باشد به این وسیله خیره شود بی آن که از آن چشم بردارد، برنده است.
از کودک بخواهید چشمانش را ببندد، آنگاه اشکال هندسی را به او بدهید و از وی بخواهید که نوع آنها را حدس بزند.
در مراحل پیشرفتهتر اشکال حیوانات گوناگون را به او توصیه دهید.
از کودک بخواهید یک شی نورانی در حال حرکت را با چشم تعقیب کند.
شی را در جهات متفاوت به صورت صاف یا دورانی حرکت دهید.
(به آهستگی زمان ممارست را افزایش دهید) شما و فرزندتان مقابل هم ر وی زمین بنشینید،
توپی را به طرف او بفرستید، از وی بخواهید بعد از گرفتن توپ مجدداً آن را بشما بدهد و این کار را مجدداً انجام دهید. (به آهستگی مدت زمان ممارست را افزایش دهید)
کلمهای را با کودک قرار بگذارید تا هر وقت شنید دستش را افزایش دهد.
شما کلمات گوناگون را بگوئید و آن کلمه خاص را نیز بطور نامنظم در میان کلمات دیگر بگوئید.
داستان کوتاهی را برای کودک تعریف کنید و بعد بی درنگ از متن داستان سوالاتی را از او بپرسید (به آهستگی بین تعریف داستان و پرسش از متن فاصله بیندازید تا کودک ناچار شود اطلاعات را در حافظه نگه دارد)
با این تمرینات ساده میتوانید تمرکز و توجه فرزندتان را قویتر کنید.
تمرکز در اطفال را نیز میتوانیم مانند مهارتهای دیگر زندگی التیام و بهبود بخشیم.
از مسیر شیوه هایی که بیان کردیم میتوان تمرکز در اطفال را افزایش داد.
قسمت دوم
قویتر کردن حافظه با ممارست جالب لمس سکه!
چگونه حافظه را با ۷ ممارست ساده تحکیم کنیم؟
ممارست و فعالیتهای ساده ایی که به تحکیم ذهن و حافظه یاری میکند.
تحکیم ذهن و حافظه با تمرینات ساده در خانه
۱- فراگیری چیزهای جدید ممارست قویتر کردن حافظه است.
۲- ممارست سپردن اطلاعات ساده به ذهن برای قویتر کردن حافظه
احتیاجی به حفظ چیزهای سخت برای قویتر کردن حافظه نیست به خاطر سپردن چیزهای ساده برای قویتر کردن حافظه کفایت میکند. تلاش کنید چیزهای ساده مانند شماره تلفن، تاریخ تولد، لیست خرید و آدرس را در خاطر داشته باشید.همچنین میتوانید یک روز از هفته را گزینش و انتخاب و مرور کنید که چه خورید و چکار کرده اید.
۳- ممارست قویتر کردن حافظه با کشیدن نقشه ذهنی
۴- به خاطر سپردن معماها ممارست قدیمی قویتر کردن حافظه
۵- لمس سکه ممارست جالب قویتر کردن حافظه
دیدن نقش به سزایی در توانایی تشخیص مغز دارد ولی حس لامسه هم زیرکانه تفاوت عنصرها را نماش میدهد به همین سبب اشخاص نابینا از خط بریل استفاده میکنند.به منظور تحکیم ذهن و حافظه یک ممارست ساده و سریع این است که تعدادی سکه و پول را در آب بریزید و با حس لامسه تشخیص دهید کدام سکه مورد نظر است.
۶- ممارست انجام کار با دست غیر مسلط برای قویتر کردن حافظه
۷- گوش کردن به موزیک رایجترین ممارست قویتر کردن حافظه
قسمت سوم
قویتر کردن حافظه فعال در دانشآموزان ابتدایی
با دقت به اینکه حافظه فعال یک توانایی اساسی و مهم و تعیینکننده است که زندگی طفل را تحت اثر قرار میدهد و بر روی کیفیت فراگیری اثر مستقیم دارد،
فراگیری فرآیندی پیچیده است که عوامل و عناصری متفاوت و متعدد در ایجاد و تسهیل کردن و تسریع بخشیدن به آن دخالت دارند.
رشد و رسش بدنی و ذهنی، آمادگی و دانش قبلی، شیوهها و راهبردهای فراگیری، هوش و حافظه دانشآموزان از جمله عواملی هستند که بصورت مستقل یا در تعامل با همدیگر بر انجام دادن فعالیتهای ذهنی و فراگیری و سرانجام بر کارکرد تحصیلی آنها اثر میگذارند.
حافظه فعال از جمله عواملی است که بر فراگیری اثر میگذارد.
این حافظه مسؤول حفظ اطلاعات در لحظه و استفاده از آنها در تفکر است و در هنگام انجام کار از اطلاعات داده شده به ذهن استفاده میکند.
در تعریف این حافظه میتوانیم بگوییم حافظه فعال توانایی ما برای به خاطر آوردن و مدیریت اطلاعات است.
در حقیقت با یاری آن از اطلاعاتی که ضروری است به خاطر آوریم، یادداشت ذهنی درست میکنیم پرداختن به سازوکارها و کارکردهای حافظه فعال و ارتباط آن با فراگیری به خاطر این اهمیت و ضرورت دارد که اولاً، اطلاعات پژوهشی مفیدی برای آگاهی دانشآموزان از ظرفیت و نقش حافظه فعال خود در بانجام رسانیدن تکالیف شناختی مهیا میآورد.
ثانیاً، معلمان و متخصصان آموزشی را بر آن میدارد تا راهکارهای عملی و اثربخش برای قویتر کردن حافظه فعال دانشآموزان و افزایش ظرفیت و کارایی آن پیدا و توصیه کنند دانشآموزان با حافظه فعال پایین با ذهنیت «من شکست خواهم خورد» با موضوعات فراگیری برخورد میکنند و با دقت به اینکه نقص در حافظه فعال بدون مداخله و به تدریج زمان التیام و بهبود نمییابد،
بهترست که راهبردهایی در زمینه حافظه فعال به کار برده شود در مرحله ابتدایی برای خواندن، درک مطلب، ذهنی حساب کردن، تعامل و پاسخگویی مناسب در فعالیتهایی که همکاری ضروری است مانند بازی کردن در زمین مدرسه از حافظه فعال استفاده میشود. زمانی که دانشآموز میخواند و رمزگشایی میکند اما قادر به درک مفوم نیست یا جزئیات آنچه را خوانده است به خاطر نمیآورد،
در محاسبات ریاضی گرفتار دشوار است، دشواری هایی برای شرکت در فعالیتهای گروهی به عنوان نمونه در نوبت ماندن دارد، میتوانیم حدس بزنیم که چالش در کاستی حافظه فعال است جدای از کمکهای تخصصی توسط مشاور کودک، پدر و مادر و معلمان همچنین میتوانند راهبردهایی را برای یاری به دانشآموز اجرا نمایند که در زیر به برخی از آنها اشاره میکنیم.
راهبردهایی برای قویتر کردن حافظه فعال
– تاجاییکه میتوانید قوانین را ساده کنید.
احتمال فراوانی دارد. که فرزندتان دستورالعملهای کوتاه ساده و واضح را بخاطر بسپارد.
– یکی از سادهترین راهها برای فعال کردن حافظه اینست که از دانشآموزان بخواهید هر آنچه شما گفتهاید را تکرار کنند یا به زبان خودشان بازگویی نمایند.
گوش کردن و تکرار کردن آنچه شنیدهاند، توجه آنها را به مطالب درسی جلب میکند و حافظه فعال آنها را درگیر مینماید.
– از کودکان بخواهید وقتی متنی را میخوانند، در زمینه سه نکته عمده در متن فکر کنند، نه اینکه آن را تنها بازخوانی کنند.
این کار آنها را ترغیب خواهد کرد تا به جای نگاه سطحی به متن، اطلاعات را پردازش کنند.
– طفل را به کمک گرفتن تشویق نمایید.
کمک خواستن از معلم برای تکرار دستورالعمل میتواند مؤثر باشد.
– ممارست مهارتهای حافظه کلامی از قبیل گوش کردن و خواندن: به اطفال خود برای دوبارهخوانی بر اساس آهنگ ریتمی که میشنوند، یاری دهید.
– از دانشآموزان بخواهید که بصورت دو نفری کار کنند و آنچه را میخوانند، به بحث بگذارند.
بررسیها مشخص کرده که وقتی دانشآموزان درباره آنچه میخوانند، حرف میزنند، در قیاس با هنگامی که آنها فقط یک لیست از نکات خلاصهشده را میخوانند، اطلاعات بیشتری را میتوانند به خاطر بیاورند.
– بحثی را در کلاس شروع نمایید که ارتباطی را بین اطلاعات و مفاهیم جدید درس با معلومات سابق دانشآموزان ایجاد نماید.
سعی آگاهانه برای قرار دادن معلومات جدید بر بستر دانش پیشین، به قویتر کردن حافظه فعال یاری میکند.
– کودکان عاشق بازی و تفریح هستند.
بکارگیری بازیهای آموزشی در میانه کلاس به کودکان یاری میکند ذهنشان را فعال نگه دارند و قدرت فراگیری خود را بیشتر کنند.
– بکارگیری امکانات بصری برای تجسم کردن اطلاعات یاری میکند حافظه فعال همچنان فعال باقی بماند.
به عنوان نمونه از دانشآموزان بخواهید مطالب درسی را در قالب جدول یا نمودار خلاصه کنند.
تجسم کردن تصویری اطلاعات در مجاور کلمات به قویتر کردن حافظه فعال کمک میکند و سبب میشود هر چه مناسبتر فرآیند پردازش و ذخیرهسازی اطلاعات را انجام بدهد.
بکارگیری یادآورهای دیداری در خانه نیز میتواند مؤثر باشد.
به عنوان مثال چنانچه طفل در دستورالعملهایی که برای آماده شدن اخذ میکند مشکل دارد، از لباس مدرسه، کیف و کتابهای کودک عکس بگیرید و با هم مشاهده نمایید و توالی انجام کارهایی که میخواهید را با او مرور کنید.
نتیجتا، معلمان و خانوادهها میتوانند با بهکارگیری راهبردهایی بر کاستی حافظه فعال دانشآموزان فائق آیند و از ناکامیهای تحصیلی و رفتاری آنها جلوگیری کنند.
منابع:
زمینه ی روانشناسی هیلگارد،اتکینسون و همکاران،ترجمه ی محمد نقی براهنی،انتشارات رشد 1385.
بزرگترین گروه فوق تخصصی پزشکان مغز و اعصاب و متخصصین روانپزشکی در ایران
شاید دیگر کمتر کسی اطلاع نداشته باشد که در مجموعه بزرگ پزشکان جایروس بهترین فوق تخصص های مغز و اعصاب و اعصاب و روان و برترین فارغ التحصیلان آمریکا،اسپانیا و آلمان حضور دارند و خدمات مغزواعصاب و روان که در این مجموعه ارائه می شود با کیفیت ترین در تمام ایران است!
کادر درمانی جایروس از لحاظ تخصصی در حیطه های اعصاب، در تمام کشور بی نظیر است
شماره تماس های نوبت گیری سریع
مشاوره های تلفنی و ویزیت آنلاین ویدئویی نیز ارائه می شود.
واحد مغز و اعصاب و روان ☎ 22616377_021 ☎
واحد ویزیت متخصص اختلالات خواب و نوبت انجام تست خواب ☎ 02122648627 ☎
واحد مشاوره و روانشناسی ☎ 22636863_021 ☎
اگر بی خوابی دارید، علاوه بر خدمات حضوری در کلینیک، میتوانید با تهیه دوره جامع درمان بیخوابی که توسط دکتر مصطفی امیری فلوشیپ اختلالات خواب تهیه شده است، بی خوابی تان را بدون دارو و در منزل درمان کنید.
درمان بی خوابی بدون دارو با ۱۱۳ روش علمی و خانگی (برای شروع، اینجا کلیک کنید)
اگر دچار افسردگی هستید یا میخواهید احساس شادی و لذت را در زندگی تان تقویت کنید، میتوانید بصورت حضوری توسط متخصصین روانپزشکی یا روانشناسان مجموعه جایروس ویزیت شوید و علاوه بر خدمات حضوری، میتوانید با تهیه دوره آنلاین درمان افسردگی در خانه که توسط مجموعه پزشکان جایروس تهیه شده است، افسردگی تان را در منزل و بدون دارو درمان کنید (برای دیدن ویدئو معرفی دوره، کلیک کنید)
درمان افسردگی در منزل بدون دارو (برای شروع، اینجا کلیک کنید)
متشکرم