چرا با تغییر جای خواب دچار بی خوابی می شوید؟

محققان می گویند علت اینکه پس تغییر مکان خواب، فرد دچار بی خوابی می شود این است که بخشی از مغز به خاطر پیشگیری از خطرات احتمالی هوشیار می ماند. افرادی که به طور مکرر سفر می کنند، به درستی می دانند که خوابیدن و استراحت در یک مکان جدید کار دشواری است.

این مشکل اصطلاحا تاثیر شب اول نامیده می شود. در این زمینه بر روی چند داوطلب در آزمایشگاه بررسی های انجام شد. در بررسی انجام شده محققان دریافتند که در اولین شب در یک مکان جدید، نیمکره چپ مغز به طور کامل تحت تاثیر امواج خواب قرار نمی گیرد و به خواب عمیق فرو نمی رود.

این مسئله به نظر می رسد نوعی انطباق تکاملی است که به خاطر بروز خطرات احتمالی در مکان جدید، بیدار می مانیم.

مغز نیمه بیدار

این بررسی نشان داد که حالت پیش فرض نیمکره چپ مغز، سیستم مغز که امواج آهسته فعالیت را به جلو می برد، در شب اول مانند دیگر بخش های مغز به خواب عمیق فرو نمی رود. این عدم تقارن در شب دوم کمتر می شود. هر چه فعالیت مغز نامتقارن تر باشد، زمان به خواب رفتن فرد بیشتر طول خواهد کشید.

به علاوه بخش نیمه بیدار مغز خیلی سریعتر نیز از خواب بیدار می شود. به عبارت دیگر در محیط جدید، مغز حتی در حالت خواب هم در حال نگهبانی می باشد. این یکی از ویژگی های حفاظتی مغز در خواب می باشد. به همین دلیل فرد روز بعد احساس خستگی زیادی خواهد کرد.

علل تکاملی

بررسی انجام شده بر روی حالت پیش فرض شبکه مغز تمرکز کرد، زیرا در زمان خواب ارتباط بین بسیاری از بخش های مغز از بین می رود، اما این بخش همچنان مانند یک شبکه به کار خود ادامه می دهد.

این یافته ها احتمال اینکه شبکه های دیگر نیز در طول شب فعالیت داشته باشند را رد نمی کند؛ به ویژه مدارهای قشری که به تنظیم خواب و بیداری کمک می کنند.

احتمال منشا تکاملی این ویژگی بسیار مورد تایید است، زیرا خواب پرندگان و پستانداران دریایی نیز نوعی عدم تعادل در فعالیت بین دو نیمکره مغز را نشان می دهد. به عنوان مثال هر چه نیمکره مغز هوشیارتر باشد، پستاندار در هنگام خواب به سطح آب نزدیکتر خواهد بود.

شاید یکی از مهم ترین مسائل برای همه ما این است که چگونه می توان در زمان مسافرت خواب بهتری داشت. شاید همراه داشتن یکی از تجهیزات مورد علاقه خواب به بهتر خوابیدنتان کمک کند، به عنوان مثال می توانید بالشت خود را همراه داشته باشید. اما به هرحال این سیستم پیچیده تر از اینهاست، به همین دلیل برطرف کردن کامل این مشکل کمی دشوار است. بهترین راه حل این است که دو شب قبل از انجام یک کار مهم به مکان جدید بروید و مغز خود را برای خواب کامل آماده کنید.

نگارنده: سمیه محمدی 

• مریم عبداللهی 
• روانشناس و نوروتراپیست

گروه پزشکان جایروس