10 روش برای داشتن کودکان با عزت نفس بالا

پرورش عزت نفس در کودکان پیش دبستانی به نظر یک مسئولیت سنگین می آید.از سوی دیگر، خود ارزشی، پایه ای برای آینده ی کودک پیش دبستانی به حساب می آید تا بتواند مجموعه ای از کارها را با اتکا به خودش انجام دهد.

همچنان که کودکان از خود درکی پیدا می کنند و هویت خود را می یابند تلویحاً برای خصوصیات خود ارزش منفی یا مثبت قائل می شوند.مجموعاً این ارزیابی هایی را که کودک از خود می کند عزت نفس را تشکیل می دهند.

عزت نفس خود پنداره نیست، زیرا ارزیابی در آن نقش دارد خودپنداره مجموعه ای از عقاید فرد در باره ی خودش می باشد که بیشتر بر مبنای توصیف است تا قضاوت. ممکن است بخش هایی از خود پنداره خوب یا بد تلقی شود  اینکه کسی موی سیاه و صدای نرمی دارد بخشی از خود پنداره است که نه خوب است و نه بد.

عزت نفس به ارزیابی فرد از خصوصیاتش اطلاق می شود. ممکن است یک پسر بچه ی 8 ساله این تصور را در مورد خودش داشته باشد که زیاد دعوا می کند.اگر برای این توانایی در دعوا راه انداختن ارزش قائل باشد و به خودش حق بدهد، این خصوصیت به عزت نفس او می افزاید.

جین نلسن، عضو انجمن خانواده درمانی کالیفرنیا می گوید: عزت نفس از احساس داشتن توانمندی و اعتقاد به اینکه من می توانم  و تواناییهایم ارزش دارد و فرد ارزشمندی هستم،نشأت می گیرد.

همانطور که همه ی والدین می دانند عزت نفس یک تجربه ی زودگذر است. نلسن می گوید« گاهی اوقات ما احساس خوبی در مورد خود داریم گاهی اوقات هم این احساس می تواند منفی باشد.آنچه که مهم است ما باید تلاش کنیم مهارتهای زندگی را به کودکان آموزش دهیم.

هدف شما به عنوان پدر و مادر باید این باشد که غرور و عزت نفس و احترام به خود و فرهنگ خود و اعتقاد به توانایی روبه رویی با چالش های زندگی (برای کودک پیش دبستانی، ممکن است به معنی کپی کردن از رفتار بزرگترها باشد) را در کودکتان افزایش دهید.

در اینجا 10 راهکار ساده برای کمک به افزایش عزت نفس در کودکان پیش دبستانی ارائه می شود:

1)    عشق بدون قید و شرط :  برای رشد و افزایش عزت نفس گفتن این جملات می تواند کمک کننده باشد «  من تو را دوست دارم، مهم نیست که شما چه شکلی هستی و چه کاری انجام می دهی»  فرزند شما، هنگامی که او را بدون در نظر گرفتن نقاط قوت و ضعف، مشکلات ، خلق و خو و یا توانایهایش دوست می دارید بیشترین بهره را برای بالا بردن عزت نفس می برد.
بنابراین در ابراز عشق و علاقه به فرزندتان اسراف کنید. او را خیلی نوازش کنید وببوسید و بر روی شانه هایتان بگذارید و راه بروید و در همه ی این حالت ها گفتن اینکه چقدر دوستش دارید، را فراموش نکنید.
هنگامی که شما مجبور به اصلاح رفتارهای نادرست کودکتان هستید،باید روشن کنید که کدام رفتار را می خواهید اصلاح کنید.به عنوان مثال: به جای گفتن:« تو پسر شیطونی هستی! چرا نمی توانم شما را درست کنم؟» بگویید«هل دادن دوستت کار خوبی نیست. ممکن است او آسیب ببیند، لطفاً او را هل نده».

2)    توجه داشتن. زمانی را برای توجه به کارها و صحبت های کودکتان اختصاص دهید.این به معنی ارزش قائل شدن برای کودکتان و کارهای او می باشد و این پیام را به او می دهد که فرد مهم و ارزشمندی است.
نیاز نیست زمان زیادی را صرف کنید.اگر ایمیلی می زنید و او می خواهد چیزی به شما بگوید کارتان را متوقف کند و به حرفهایش گوش دهید تماس چشمی با او بر قرار کنید تا مطمئن شود که به حرفهایش گوش دادید.
وقتی شما زمانی برای کودکتان ندارید. اجازه بدهید کودکتان بداند که نیازهای او را  فراموش نکرده اید،به  او بگویید« بعد از اینکه کارتان تمام شد،در مورد نقاشی که کشیده است توضیح دهد  و به او بگویید نیاز داریدکه حتماً با هم شام بخورید.

3)    آموزش محدودیت ها.چند قانون مناسب را برای کودکتان وضع کنید. به عنوان مثال: اگر به کودکتان گفته اید که میان وعده هایش را باید در آشپزخانه بخورد،اجازه ندهید که او در سراسر خانه با میوجات و تنقلات بچرخد.

دانستن برخی قوانین خانواده که جایی نوشته شده است  به کودک آرامش و اطمینان می دهد. و او کم کم شروع می کند بر طبق انتظارات شما زندگی کند.فقط باید قوانین شما محکم و روشن باشد.این کمک می کند تا کودک بر طبق قوانین عمل کند و کار اشتباهی نکندکه از طرف والدین مواخذه شود و احساس بی ارزشی و غیر مفید بودن کند.

4)     پشتیبانی از خطرات سالم: کودکتان را کشف چیزهای جدید تشویق کنید،مانند  خوردن مواد غذایی جدید،پیدا کردن دوست جدید،سوار سه چرخه شدن.اگرچه همیشه احتمال شکت وجود دارد اما به هرحال خطری ندارد  و فرصتی را برای موفق شدن محیا می کند.

بنابراین با خیال راحت اجازه ی آزمایش های جدید را به کودک بدهید. و در برابر اصرار برای مداخله مقاومت کنید. برای مثال برای نجات او تلاش نکنید اگر اثرات خفیفی از سرخوردگی را برای چیدن اسباب بازی جدید نشان می دهد.حتی نگویید من می توانم انجام دهم.این کار می تواند  حس وابستگی را در او ایجاد کند و اعتماد به نفس را در او کاهش دهد.
با ایجاد تعادل برای نیاز به محافظت او ونیاز به یادگیری مفابله با وظایف جدید می توانید به رشد عزت نفس در او کمک کنید.

5)    اجازه بدهید اشتباهات اتفاق بیافتند.البته از طرف دیگر. داشتن انتخاب و روبه رو شدن با خطرات چیزی است که گاهی اوقات  احتمال اشتباه برای کودک شما را در پی خواهد داشت.و این درس با ارزشی برای ایجاد حس عزت نفس در کودک شما به حساب می آید.

بنابراین اگر کودک شما بشقاب خود را لبه ی میز می گذارد و آن سرازیر می شود،او را تشویق کنید تا در مورد آنچه که دفعه ی بعد می تواند انجام دهد، تا این اتفاق نیافتد، فکر کند.به این ترتیب عزت نفس او آسیب نمی بیند و درک میکند که  گاهی اوقات  اشتباه  کردن امری طبیعی می باشد.
دانیل مایر، استاد آموزش و پرورش ابتدایی در دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو می گوید: وقتی شما اشتباهی می کنید آنرا بپذیرید. اقرار به اشتباه وسعی در جبران آن به کودک شما این پیغام مهم را می رساند تا راحت تر کاستی های خود را بپذیرید.

6)    تحسین نکات مثبت. همه افراد به تشویق ها به خوبی پاسخ می دهند.بنابراین سعی کنید کودکتان را برای کارهای مثبتی که انجام می دهد تحسین کنید و هر روز او را به خاطر خوبیهایی که دارد مورد تحسین قرار دهید.

7)    خوب گوش دادن.اگر کودک شما سعی دارد چیزی را به شما بگوید.کارتان را متوقف کنید و به حرفهایش گوش کنید حتی اگر همه ی حرفهای او را گوش دادید او نیاز دارد که نشان دهید او را درک کردید و افکار و احساساتش برایتان مهم است. کمک کنید تا با احساساتش کنار بیایید و به او بگویید که «می فهمید که ناراحت است که با هم بازی خود خداحافظی کرده است».
بدون اینکه در مورد کارهایش قضاوت کنید، احساساتش را بپذیرید و او را در احساسات خود شریک کنید و به او بگویید که شما هم  برای رفتن به باغ وحش هیجان زده هستید.

8)    پرهیز از مقایسه.نظراتی مانند اینکه«چرا تو نمی توانی مثل سمانه خوب باشی؟» فقط باعث می شود کودکتان راجع به خود تصویر بدی داشته باشد.حتی مقایسه ی مثبت مانند«شما بهترین بازیکن هستی» به شکل بلقوه اثر مخرب خواهد داشت زیرا برای کودک سخت است تا این تصویر را  واقعاً در زندگی خود پیدا کند.
اگر شما اجازه بدهید که فرزندتان بداند چقدر از او قدر دانی می کنید و او را  شخصی منحصر به فرد که اصلاً قابل مقایسه با دیگران نیست، سبب خود ارزشی بیش از اندازه در او خواهد شد که با توانایی های واقعی او سازگار نبوده و هنگامی که شکست بخورد آسیب زیادی به عزت نفس او وارد خواهد شد.

9)    همدلی.اگر کودکتان نا امید است و توانایی های خود را با همسالانش مقایسه می کند (چرا علی توانست توپ را بزند، اما من نتوانستم) با او ابراز هم دردی کنید و به نکات مثبت وی اشاره کنید و بگویید( اگر علی خوب توپ بازی می کند، شما خوب نقاشی می کنید)، این به کودک یاد می دهد که همه ی ما نکات قوت و ضعفی داریم و لازم نیست که او در همه چیز خوب عمل کند.

10)    تشویق کردن. همه ی کودکان به نوعی حمایت، از طرف کسانی که دوست دارند، نیازمند هستند مانند «  من تو را باور دارم، من تلاش های تو را می بینم.ادامه بده» تشویق به این معنی است که شما کل فرایند و تلاش ها را می بینید نه اینکه فقط به دستاورد پاداش دهید. مثلاً وقتی کودک تلاش می کند بند کفش خود را ببندد یا در کیفش را ببندد به او بگویید« تو خوب داری پیش میری،تقریباً داری موفق میشی» به جای اینکه بگویید« اینطوری نه! اجازه بده من ببندم».
پاداش با ستایش و تشویق فرق دارد. پاداش وقتی کار تمام شد به کودک داده می شود اما ستایش کل روند فعالیت کودک را در بر دارد. (« تو توانستی آنرا انجام بدهی» در مقابل «من به تو افتخار می کنم») ستایش سبب می شود تا کودک در خود احساس خوبی داشته باشد اگرچه نتوانسته باشد کار خود راکامل انجام دهد.
تشویق از سوی دیگر ،اذعان به فهمیدن تلاش کودک می باشد.مثلاً گفتن« می بینم که زیاد تلاش و کرده ای و رنگ بنفش خیلی دوست داری» مفید خواهد بود .ستایش بیش از حد مثل« این بهترین نقاشی است که من دیده ام» عزت نفس بیش از اندازه را به همراه خواهد داشت که سبب می شود کودک  بیش از توانمندی خود برای اینکه تصدیق دیگران را بدست آورد فشار زیادی را به خود وارد کند.

منبع:
www.babycenter.com

لعیا عباسی  اصل – کارشناس ارشد علوم تربیتی