چرا ما نیاز به خواب داریم؟

خوابیدن یک گزینه ی انتخابی در زندگی نیست، بلکه یک اصل ضروری و مهم برای ادامه ی حیات می باشد.

در حقیقت، مدت زمانی که بدون خواب می توانید زنده بمانید یک سوم زمانی است که می توانید بدون غذا دوام بیاورید. تمام آنچه در مورد اهمیت خواب می دانیم در نتیجه ی تجربیاتی است که در طی خوابیدن ها و نخوابیدن ها به دست آورده ایم، زمانی که طی 24 ساعت متوالی نمی خوابیم.

در واقع وقتی افراد خواب کافی نداشته باشند، در طول روز قادر به انجام درست کارهای خود نیستند.

در اینجا یک سوال ساده مطرح می شود که نقش خواب چیست؟

آیا هدف از خوابیدن فقط انجام درست کارهای روزمره می باشد؟

خوابیدن دارای تاثیرات جسمی، روحی و روانی می باشد، بنابراین وقتی که خواب کافی نداشته باشیم، جسم و روح ما نمی توانند به درستی کار خود را انجام دهند و از لحاظ جسمی احساس خستگی و خواب آلودگی می کنیم، از لحاظ فکری نیز دارای تمرکز کافی نیستیم و بالاخره از لحاظ روحی تحریک پذیرتر می شویم و ممکن است خیلی زود عصبانی شویم.

کار شیفت شب و خواب

کار شیفتی کاری است که خارج از ساعات کار عادی انجام می شود، معمولا از ساعت 7 عصر تا 6 صبح روز بعد. برنامه ی کار شیفتی منحصرا در ساعات مربوط به خواب افراد اتفاق می افتد، یا از صبح خیلی زود ( به عنوان مثال شروع کار از 4 تا 6 صبح) شروع می شود و یا به طور روزانه و هفتگی متغیر می باشد.

هر سه مدل ممکن است به دلایل زیر، باعث اختلال در خواب و اختلال در عملکرد روزانه شود:

1. تلاش برای شروع خواب در ساعتی که با ساعت درونی بدن ما مغایرت دارد ( به عنوان مثال خوابیدن در نور روز).
2. ساعات خوابیدن و بیدار شدن ناسازگار به دلیل شیفت عای متغیر شامل تغییرات هفتگی و غیره.

ساعت طبیعی بدن ما طوری تکامل یافته که به خواب شبانه ( زمانی که میزان نور کم می شود) و بیداری و هوشیاری در روز عادت دارد.

معمولا افرادی که در شیفت شب کار می کنند، پس از اتمام شیفت، برای خوابیدن در طول روز دچار مشکل خواهند بود و در نتیجه زمان خواب را کاهش می دهند ( گاهی تا چهارساعت) و خواب کوتاه آنها نیز کامل و عمیق نیست.

چنین کارمندهایی ممکن است در طول شب احساس خواب آلودگی شدید کنند، زیرا ساعت داخلی بدن آنها سیگنال های هوشیاری کمی را به بیرون ارسال می کند. در بسیاری موارد این خواب آلودگی شدید باعث صدمات شغلی یا تصادف می شود.

کارمندانی که به کار شیفتی به خوبی عادت کرده اند، آشفتگی ناشی از کم خوابی، خستگی مفرط، تصادفات کاری، مشکلات قلبی و عروقی، مشکلات دستگاه گوارش و در مورد خانم ها،سرطان سینه رایج تر خواهد بود.

گفته می شود، اختلال در ریتم شبانه روزی طبیعی به خاطر قرار گرفتن در معرض نور درشب و اختلالات در خواب باعث بروز بیماری بیشتر در کارمندان شیفتی می شود. فاکتورهای محیطی مانند سر و صدا و تعهدات اجتماعی نیز می تواند باعث نداشتن خواب راحت در روز شود.

برای درمان اختلالات خواب ناشی از کار شیفتی، تمرکز بر روی بهبود عادت به الگوی شیفتی جدید می باشد، طوریکه هوشیاری در زمان انجام کار برقرار باشد و به علاوه خواب در طول روز به طور کامل انجام شود.

به عنوان مثال قرار گرفتن در معرض نور ملایم قبل از خواب و در طول شیفت کاری می تواند به تطبیق ساعت داخلی و تنظیم مجدد آن برای انجام خواب در طول روز، کمک کند.

اجتناب از نور در صبح خیلی زود ( به عنوان مثال در مسیر بازگشت به خانه از محل کار) هم موثر است. توصیه های دیگر در این مورد عبارتند از چرت برنامه ریزی شده قبل از شیفت شبانه، جبران هرگونه کم خوابی قبل از شروع کار و همچنین استفاده از برخی محرک ها ( مانند کافئین) به هوشیاری در هنگام کار کمک خواهند کرد.

مرکز تحقیقات کلینیک مغزواعصاب و روان آلومینا

[divider]

♦  دکتر مصطفی امیری متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات – دارای بورد تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی تهران

♦  فلوشیپ اختلالات خواب از دانشگاه بارسلونا

♦  مدیر کلینیک خواب مجموعه کلینیک های تخصصی آلومینا

کلینیک آلومینا مرکز فوق تخصصی پیشگیری و درمان اختلالات مغز و اعصاب و روان در ایران است.

تماس با ما