گام هایی برای کاهش لجبازی و نافرمانی کودکان

قرار داد همبستگی:

یکی از تکنیک های رفتار درمانی برای درمان اختلال رفتاری کودکان استفاده از قرار داد همبستگی می باشد.  قرار داد  همبستگی یعنی تنظیم قرارداد رفتاری روزانه برای مشخص کردن انتظارات رفتاری و وابسته های آن  (مثل جوایز و تنبیه ها) برای رفتار های کودک.در این روش کودک هر روز به ازای هر رفتار مثبت ،پاداش و برای رفتار منفی ، تنبیهی ملایم دریافت خواهد کرد.

ایجاد قرار داد وابستگی معمولا در دو جلسه ی کاری با والدین و کودک ا نجام می شود.

 روند انجام این قرار داد شامل سه گام می باشد :

گام اول مشخص کردن انتظارات رفتاری :اولین گام در نوشتن قرار داد رفتاری ،تعریف واضح رفتار هدف مرتبط با قرار داد می باشد.رفتار های هدف باید با اصطلاحات عملیاتی عینی که نیاز به استنباط ندارند تعیین شوند.بدین معنا که در این مرحله والدین باید انتظارات خود را از کودک به صورت واضح و شفاف مشخص کنند. رفتار ها ی هدف ممکن است شامل رفتار های نا مطلوب که لازم است حذف شوند یا رفتار های مطلوب که قرار است افزایش یابند باشد. به این صورت که والدین(ممکن است به همراه درمانگر باشد) رفتار هایی را که نیازمند تغییر هستند را مشخص می کنند. در این گام این نکته حایز اهمیت می باشد که باید انتظارات رفتاری صریح و روشن باشند و برای کودک کاملا مشخص باشد که چه انتظاراتی از او هست و باید انجام دهد تا در عوض آن پاداش دریافت کند و باید اطمینان حاصل شود که کودک آن ها را کاملا متوجه شده است. برای مثال اگر والدین بگویند که “هر چیزی که می گویم باید گوش کنی” این جمله بسیار مبهم و کلی است. پس می بایست به این صورت عنوان شود که “من از تو می خواهم که فقط با یک بار درخواست تکالیفت را انجام دهی”. این جمله مشخص تر از درخواست قبلی می باشد و نکته ی حائز اهمیت دیگر در این زمینه این است که سطح توقعات والدین نباید بیش از توان کودک باشد . نباید فراموش شود که هدف رفتار درمانی شکل دهی رفتار مطلوب است پس نباید از ابتدا از کودک بیش از توان او انتظار داشت.

گام دوم:تعیین اینکه چگونه رفتار های هدف اندازه گیری خواهد شد. والدین و یا درمانگر باید مدرک عینی از وقوع رفتار های هدف داشته باشند . به عبارت دیگر باید قادر به ثابت کردن وقوع با عدم وقوع رفتار های هدف داشته باشند.به طوری که تعهدات به طور صحیح قابل اجرا باشند .بنابر این در زمانی که قرار داد نوشته می شود کودک و والدین(یا درمانگر) باید قادر به ثابت کردن وقوع یا عدم وقوع رفتار های هدف باشند.به گونه ای که تعهدات به طور صحیح قابل اجرا باشند.

گام سوم: تعیین زمانی که رفتار باید اجرا شوند: هر قرار داد باید چهارچوب زمانی داشته باشد تا در آن زمانی که رفتار باید رخ دهد(یا رخ ندهد)به منظور اجرای تعهدات اجرا شود به منظور اجرای تعهدات مشخص شود.

گام چهارم: مشخص کردن امتیازات بدست آوردنی یا از دست دادنی متناسب با رفتار کودک(تقویت کننده ها): این مرحله شامل ساختن منو پاداش می باشد. از خود کودک پرسیده شود که می خواهد چه پاداشی بگیرد و چه انتظاراتی از والدین دارد در این جا امتیاز هایی که کودک می تواند بدست آورد یا ممکن است از دست بدهد باید مشخص شود. کودکان اغلب نسبت به قرار داد های وابستگی ظنین هستند و آن را بصورت یک تکنیک یا استراتژی زورگویانه ی والدین نسبت به خود جهت تحت فشار قرار دادن وی برای اجبار سلطه پذیری می بینند. پس بهتر است با شرکت دادن کودک در تدوین قرار داد وابستگی  این احساس را در او ایجاد کرد که قرار داد وابستگی قراردادی دو جانبه می باشد و این قرار داد را والدین و کودک همراه هم انجام می دهند.در این صورت کودک همکاری بیشتری با والدین خود خواهد داشت.

گام پنجم: به انجام رساندن قرار داد: این مرحله شامل تعریف راه عبوری است که به پاداش ها و رفتار ها مربوط می شود. در این مرحله انتظارات رفتاری و امتیازاتی که در قبال آن کسب خواهد شد و یا از دست خواهد رفت باید مشخص شود.نرخ های محاسبه باید به وسیله ی سطح انجام هدف که کودک در انجام آن توانایی دارد و مقدار رفتار مثبتی که انتظار می رود انجام دهد تعیین می شود. ایده ی اصلی این است که کار های کوچک امتیاز های کوچک و کار های بزرگ امتیاز های بزرگ در پی داشته باشد.

نرخ های محاسبه بر اساس سطح انجام هدفی که کودک در انجام آن لایق و قابل به نظر می رسد و مقدار رفتار مثبت او که احتیاج است قبل از پاداش دادن به دست آورد تعیین شده اند.

 میتوان در این مرحله از اقتصاد ژتونی استفاده کرد. در این روش ژتون ها می توانند انواع وسایل کوچک و متفاوتی مانند مهره ،دگمه،ستاره و .. باشد. به این معنا که برای رفتار های مطلوب کوچکتر تعداد کمتری ژتون و برای رفتار های مطلوب بزرگتر تعداد بیشتری ژتون در نظر گرفته شود. حال می توان برای ژتون ها قرار داد گذاشت .برای مثال با سه  ژتون کودک می تواند برنامه ی تلویزیونی مورد علاقه اش را ببیند و با شش ژتون به سینما برود.

درمورد استفاده از ژتون ها باید موارد زیر رعایت شوند:

  1. ژتون ها باید طوری انتخاب شوند که کودک بتواند آنها را ببیند و لمس کند و بشمارد.

2.کودک بتواند آن را جایی جمع کرده و پس انداز کند.

  1. کودک باید آگاهی داشته باشد که می تواند این ژتون ها را با تقویت کننده های ملموس مورد علاقه معاوضه کند.

4.امکان بدست آوردن ژتون از هیچ طریق دیگری،به غیر از رفتاری که در برنامه قرار داده شده برای کودک وجود نداشته باشد.

تعدادی از ژتون ها باید به کودک اجازه دهند که پادا های روزانه ای را بخرند که بیشتر کودکان بطور غیر وابستگی بدست می آورند و یک جفت ژتونی که هر روز اضافه می ماند را نگهدارد تا آنکه بتواند پاداش بزرگتری بخرد.اگر کودک قادر به انجام اینکار نیست باید نرخ های معاوضه ی بین رفتار های مثبت و پاداش ها باید سخاوت مندانه تر ساخته شوند و اگر کودک می توتند تنها یک هفته بعد از بهبود رفتار پاداش های بزرگ تری بدست آورد بدین معنا است که نرخ های معاوضه خیلی سخاوتمندانه است و باید آن را تعدیل کرد به قدری که کوشش کودک برای بهبود رفتار بر انگیخته شود.

برای موفقت در این شیوه باید مداومت وجود داشته باشد .اگر والدین یک روز یا یک مرتبه این برنامه را انجام دهند و یا پس از این که کودک عمل مطلوب را انجام داد به او پاداش ندهند مطمئننا این قرار داد همبستگی کارایی نخواهد داشت.

نکته ی دیگری که در مورد قرار داد وابستگی وجود دارد این است که اغلب والدین فکر می کنند که اگر به فرزندشان برای درست رفتار کردن پاداش بدهند به این معنا است که به او رشوه داده اند اما واقعیت امر این است که در این روش والدین فرصتی برای فرزندشان ایجاد می کنند که بتواند امتیازات بیشتری را برای یک رفتار پخته تر و اجتماعی کسب کند. برای مثال اگر رئیس یک شرکت برای انجام کاری به کارمند خود ارتقا درجه بدهد آیا این یک نوع رشوه دادن است؟

تکنیک توقف موقت بازی:

توقف موقت ،تکنیکی است که والدین و معلمان در واکنش به رفتارهای ناپسند کودکان از آن استفاده می‌کنند. این تکنیک شامل دور کردن کودک از محیط و فعالیت‌ها، هنگامی است که رفتار نامناسب و ناپسندی انجام می‌دهد، و قرار دادن او در مکانی خاص‌ به مدت زمانی مشخص است تا ساکت باشد و به رفتار خود بیندیشد. توقف موقت بازی، تکنیکی انضباطی است که در آن از تنبیه جسمانی استفاده‌ نمی‌شود. متخصصان گزارش می‌کنند،اجتناب از تنبیه جسمانی ممکن است به‌ پیشگیری از یادگیری این نکته در کودکان کمک می‌کند:«خشونت یا تحمیل درد فیزیکی‌ برای دست‌یابی به تنایج مطلوب آن‌ها مناسب است.» به این ترتیب،کودکان می‌آموزند که از توقف موقت بازی، به وسیله‌ی متوقف‌ کردن رفتارهایی که باعث توقف موقت بازی قبلی شده‌اند، یا آن چه نتیجه‌ی‌ چنین هشدارهایی است، اجتناب کنند.

1.مکانی  در خانه مشخص شود که برای این کار مناسب باشد. یک صندلی در راهرو یا گوشه‌ای از خانه مناسب است.این مکان‌ نباید خیلی بسته،تاریک یا ترسناک باشد. هم چنین باید به گونه‌ای باشد که امکانی برای سرگرمی نداشته باشد. برای مثال، در مقابل‌ تلویزیون یا رایانه، یا در یک محل بازی نباشد. اشیای موجود در محل باید برای کودک کسل کننده باشند و او را نترسانند.

2.یک زمان‌سنج که صدای بلندی دارد،برای مشخص کردن زمان سپری شده در توقف بازی،تهیه شود. زمان این کار با توجه به سن کودک،ب ین یک تا پنج دقیقه پیشنهاد شده است و به کار می‌رود.

3.وقتی که کودک رفتار بدی را به نمایش گذاشت، از رفتار غیر قابل پذیرش او، توضیحی به دور از ابهام و عینی ارائه شود و به او گفته شود که آن را متوقف کند. به کودک هشدار داده شود که پیامد متوقف نکردن رفتارش این است که روی یک صندلی برای توقف‌ موقت بازی بنشیند. اگر کودک شما رفتار ناپسند را متوقف کند، شایسته‌ی تحسین است.هشدار از یک جمله ی “اگر…پس…”تشکیل شده است.هشدار باید واضح و مختصر باشد.بهتر است والدین قبل از شروع مرحله ی بعدی با صدای بلند تا 5 بشمارند.

 4.زمان از لحظه ای که کودک بر روی صندلی می نشیند محاصبه می شود .اگر او سر و صدا به راه انداخت یا بدرفتاری کرد، زمان از اول محاسبه می شود اگر صندلی را ترک‌ کرد، او را برای نشستن روی صندلی هدایت کرده و دوباره زمان‌سنج را تنظیم می شود .باید ساکت باشد و رفتار خوبی داشته باشد تا زمان به‌ پایان برسد.اگر این شیوه نتیجه نداد، والدین می توانند یکی از امتیازات آینده ی او را از او بگیرند مثلا،اگر کودک روی صندلی ننشست باید 30 دقیقه زودتر به رختخواب برود.

5.بعد از این که زمان‌سنج زنگ زد، ممکن است کودک شما با انرژی برخیزد و دوباره فعالیت‌ها را شروع‌ کند.کودک،زمان توقف را سپری کرده است و بنابراین نیازی به ادامه‌ی مشاجره در خصوص رفتار ناپسندش نیست.

کویست در کتاب خود این مرحله را متفاوت از گیتی پسند مطرح می کند به این صورت که: بعد از توقف موقت از کودک خواسته شود که با شنیدن درخواست اطاعت کند.اگر همچنان نا فرمان باشد یا مقاومت بکند.گام های فوق تکرار می شود.

آموزش آرمیدگی به کودک:

آموزش آرمیدگی یک مداخله ی روانی- فیزیولوژیکی است و شامل عملکرد مغز و بدن می باشد و در حقیقت بر آرام شدن ذهن بر اثر آرام شدن بدن تاکید دارد.

هنگامی که کودک خشم خود را تشخیص بدهد می تواند مهارت های مقابله با خشم را یاد بگیرد . یادگیری کاهش تنش عضلانی در طی آرام سازی عضلانی اولین قدم به شمار می رود . این امر به وسیله تعدادی از راهها محقق می گردد. این آرمیدگی از طریق چند روش انجام می گیرد  که اجرای هر روش به سن و سطح مهارت کودک بستگی دارد.موارد زیر لیستی از روش هایی است که می توانید برای آموزش آرمیدنی عضلانی به کودک خود استفاده کنید.شرایط محیطی در انجام آرمیدگی بسیار حائز اهمیت می باشد.

آموزش آرمیدگی باید در یک اتاق کاملا ساکت انجام شود و کودک بر روی یک صندلی کاملا راحت بنشیند.کندال و همکارانش پیشنهاد می کنند، مراجع صندلی اش را از درمانگر بچرخواند آنقدر که احساس مشاهده شدن از درمانگر نداشته باشد. صدای درمانگر باید آرام آهسته و نرم باشد.

 3 تکنیک آرمیدگی را در کتاب خود آورده است که در اینجا  اشاره مختصری به آنها خواهد شد.

1-تنفس عمیق: از طریق آموزش  و الگو دهی باید به کودک خود نشان داد که چگونه تنفس عمیق را تمرین کند. روش اصلی دم عمیق و سپس بازدم عمیق به آهستگی می باشد.

2 – تجسم ( تصویر سازی) : از کودک خاسته شود که یک صحنه بسیار آرامش بخش را در ذهن خویش مجسم سازد مثلاً او ممکن است برای خودش شناور بودن در روی یک تخته چوبی را در یک دریاچه مجسم نماید .کودک تجسم غوطه ور شدن را در دریاچه ادامه می دهد . همراه با موج ها و بالا و پایین می رود ، خورشید در حال غروب کردن است و مناظری از این قبیل .

3- تکنیک رباط و عروسک کهنه :

یک تکنیک آرمیدگی به شیوه انقباض و رها سازی عضلانی می باشدکه برای کودکان کم سن و سال کارایی دارد (سن 10 سال و کمتر از آن ) . ابتدا از کودک خاسته شود که ماهیچه های بدنش را سفت بگیرد و خودش را به شکل یک رباط مجسم کند و این تنش به مدت 15 ثانیه نگه دارد سپس از او خواسته شود که تمام تنش هایش را رها ساخته و تصور کند که یک عروسک کهنه است که تمام ماهیچه های او شل هستند . این حالت را نیز باید به مدت 15 ثانیه حفظ کند. از او خواسته شود که تمرین تکنیک رباط / عروسک کهنه را تا زمانی که چگونگی دست یابی به آرامش عضلانی را فرا گیرد ادامه دهد.

4- روش آرمیدگی از طریق انقباض و رها سازی عضلانی سازمان یافته :

روش انقباض ورها سازی عضلانی نظام یافته برای کودکان بزرگتر و نوجوانان ( سن 11 و بالاتر ) مناسب می باشد. در این روش فرد عضلات خودرا به ترتیب منقبض و سپس انقباض را رها می سازد . مثلاً کودک پاهایش را منقبض می کند و آن را به مدت 5 تا 10 ثانیه نگه می دارد سپس به مدت 5 تا 10 ثانیه آزاد می کند این عمل با دست ها و بازوها ، پاها ، شکم ، لگن ، شانه ها ، گردن ، صورت دنبال می شود . هنگامی که فرد توانست این کار را به خوبی انجام دهد می تواند یاد بگیرد که تمام گروه ماهیچه ها را همزمان و سریعاً آرام سازد . سعی شود که یک یا 2 تا از این روش ها را برای آموزش عضلانی با کودک تمرین شود.

آموزش مهارت هاي اجتماعي

مهارت هاي اجتماعي به رفتارهاي آموخته شده و مقبول جامعه اطلاق مي شود. رفتارهايي كه شخص مي تواند با ديگران به نحوي ارتباط متقابل برقرار كند كه به بروز پاسخ هاي مثبت و پرهيز از پاسخ هاي منفي بينجامد.

آموزش مهارت هاي رفتاري خواه بر مهارت هاي بين فردي يا ديگر رفتارها تمركز كند عموماً از طريق چهار مرحله پيش مي رود    :

 1-توضيح منطقي آموزش به کودک ، كه شامل تشخيص كمبودهاي مهارت كودك مي باشد و توضيح مي دهد كه چرا آنها پيامد منفي توليد مي كنند و سپس رفتارهاي كارآمدتر و جديدتري را در اين زمينه توضيح مي دهد

2-الگودهي يا اجرا كردن مهارتهاي جديد با كودك ،بدين معني كه رفتار درمانگر كلمه به كلمه به آموزش رفتارهاي جديد به مراجع عمل مي كند.

3-تمرين مهارت با كودك بدين معني است كه مراجعه كننده رفتارهاي جديد را يك به يك شرح مي دهد، معمولاً با رفتار درمانگر در تعامل مي باشد.

4-بازخورد از مشاور به كودك بدين معني است كه توضيح سازنده اي درباره ي چيزي كه كودك انجام داده و چه مهارت هايي بايد در اين زمينه تقويت شود.

مهارت آشنا سازي دوستانه:  مهارت آشنا سازي دوستانه شامل چندين شايستگي قابل تربيت مي باشد كه مرتبط به حالت صورت ، زبان بدن ، نشان دادن علاقه ، پرسيدن سوالات و نظر دادن مي باشد. شروع يك گفتگو براي كودكان كوچكتر خجالتي دشوار مي باشد . آموزش در آشنا سازي دوستانه با الگوهاي درمانگرها شروع مي شود ، اين كه چگونه بگويند ،”سلام”و يا “چه خبر؟” با ارتباط چشمي مناسب با لحن مناسب صدا كه بصورت دوستانه بايد باشد نه به صورت نيازمند يا نااميد . سپس مراجع اين احوالپرسي را با بازخورد درمانگر تمرين مي كنند. سرانجام مراجع بايد سلام به همسالان را روزي چند بار در يك تعيين تكليف تمرين كنند.

پيوستن به فعاليت هاي گروهي و مكالمه اغلب باعث مي شود كه كودكان ديگر احساس بي دست و پايي نكنند و نسبت به اجتماع منزوي نباشند. پژوهش هاي مشاهده اي و بصري نشان مي دهد كه برعكس انتظارات بزرگسالان موثرترين روش ملحق شدن به يك گروه به صورت درخواست رسمي نمي باشد ، مانند “مي توانم بازي كنم ؟” اما ملحق شدن به گروه بازي يا گروه گفتگو به صورت متداول تداوم پيدا مي كند و اين بصورت الگوي متداول يكپارچه و انسجام يافته درآمده است. كودكاني كه هنگام گفتگو با همتايشان چشمهايشان را منحرف مي كنند .احتمالاً خيلي دوست داشتني نمي باشند اگرکودک اين كمبود مهارت را نشان دهد ، بايد به او توضيح داده شود كه چرا اين يك مشكل است .

سپس يك الگوي دقيق و موثر از سرمشق دهي حالت هاي صورت بر اي او تهيه شده كه درموقعيت هاي اجتماعي به كار برده مي شود ، به همراه تلاش هاي كودك با بازخورد از شما پيروي مي كند. آيينه مي تواند ابزار مناسبي براي اين كار باشد.

زبان اشاره (بدن ) ، وضعيت فيزيكي و حالت بدن كه از لحاظ اجتماعي موثر هستند بخصوص هنگامي كه به حالت تعادل بدن ضربه اي وارد آيد و بدن در حال مشاركت و اجتناب قرارگيرد . بنابراين انجام اين حالت ادامه دارد و بيانگر خودماني بودن طرف است .

به مراجعه كنندگان بايد ياد داده شود كه سه قدم دورتر از شخص مقابلشان كه در حالت صحبت كردن با او هستند بايستند .

نشان دادن علاقه نسبت به چيزي كه شخص مي گويد در ارتباطات كلامي و غير كلامي بصورت كامل و غير كامل بايد صورت گيرد. افراد علاقه و طرفداريشان را نسبت به يك شخص را با گفتن به او ، به وسيله ارتباط چشمي و تكان دادن سر نشان مي دهند. در گفتگوي با طرف مقابل بايد پاسخها در يك عنوان بمانند و موضوع تغيير نكند . اگر فرد مقابل موضوع قابل توجه يا شك دهنده اي را بگويد ، کودک  تاثر خود را از اين موضوع نشان دهد ( براي مثال ” واي ” يا “شوخي نكن ” ).

پرسيدن سوال نشان مي دهد كه شخص به چيزي علاقه مند است و به شخص ديگري مي گويد كه اين موضوع موضوع گفتگو را ادامه بدهد و اين باعث توسعه ارتباط متقابل ميان آنها مي شود. كودكي كه از لحاظ اجتماعي بي دست و پاست گاهي اوقات در فكر كردن در مورد سوالات پرسيده شده دچار مشكل مي شود. مشاوران چندين استراتژي را براي كمك كردن به اين موضوع پيشنهاد كرده اند. مشاوران و مراجعه كنندگان مي توانند فهرستي از سوالات عمومي متناسب را ارائه كنند كه در موقعيت هاي متفاوت به كار برده مي شود.

زماني كه همتاي كودك يك رويداد را توصيف مي كند کودک می تواند گفتگو را با پرسيدن سوالاتي را كه همراه با جزئيات جالب مي باشد ، بسط دهد. با يك استراتژي براي تفكر در اين مورد سوالات ، روان درمانگران مي توانند به کودک بياموزند كه خودش تصويري از هر تجربه اي كه همتايان توصيف ميكنند داشته باشد. به وقفه هاي ايجاد شده در تصوير او بايد توجه كرد كه به عنوان روند توصيف مي باشد و بايد سوالاتي در اين زمينه پرسيده شود كه اين وقفه ها پر شوند.

احساس همدلي معناي اصلي ساختار ارتباط ميان افراد است. کودک بايد بياموزد تا از جملات احساس همدلي استفاده كند و بايد خودش را جاي شخص ديگري بگذارد و تصور كند كه اگر رويدادي يا اتفاقي براي آن شخص روي داد چگونه آن را توصيف مي كند.

کودک بايد ياد بگيرد بتواند استنباط هايي بر روي رويدادهاي گزارش شده انجام دهد و اين به همراه پرسيدن سوالاتي از آنها مي باشد “چه احساسي خواهم داشت اگر آن رويداد براي من اتفاق بيفتد؟” مهم اين است كه استفاده از زبان به عنوان حلقه هاي حقيقي ارتباط جوان بياموزيم ، به دليل اينكه آواي شخصي مانند روان درمانگر باعث نمي شود كه كودكان در زمين بازي مشهور شوند.  بنابراين “حيرت آور” از “تو بايد احساس غرور داشته باشي” و ” آنقدر كه نفس نفس بزني ” از “بايد سخت كار كني ” بهتر كار مي كند. در كودكان اجتماعي شده بيشترين سبك موثر سخن ، معمولاً سخن گفتن به سبك تبسم وار و روشن است.

برخي از شكلهاي درمان ، درمان مربوط به فعاليت از طريق برانگيختگي هيجاني براي ايجاد رفتار مثبت را در كودك ، جستجو كرده اند. اما هنگامي كه آموزش مهارت هاي اجتماعي ماهيت روابط با همتاي مراجع را بهبود دهد ممكن است احساسهاي ترد و دلتنگي در كار نباشد . گاهي اوقات ،رفتارها جلو مي رود و هيجانها از آن پيروي مي كنند.

روش ايفاي نقش: در اين روش كودكان با راهنمايي مربي به اجرا و نشان دادن موقعيت‌هاي واقعي يا خيالي مي پردازند. اين روش به ويژه در ادراك همدلي و ادراك اجتماعي بسيار تاثير گذار است.

تحقيقات اوليه درزمينه كارايي روشهاي تمرين رفتارنشان مي دهد كه اين روش قادربه آموزش افراد براي پذيرش نقش جديد رفتاري بوده است تمرين رفتاردرحل مشكلات مربوط به روابط باافراد ازنصيحت يا شيوه هاي غيرمستقيم موثرتراست اخيرا پژوهشهاي كنترل شده نشان داده اند كه تمرين رفتار ابزاري است موثر براي تسهيل رفتار توام با جرات مراجع.

مجموعه درمان به طريقه تمرين رفتار و ایفای نقش را مي توان به چهارمرحله كلي تقسيم كرد.

– آماده كردن کودک:  هدف اصلي اين مرحله اين است كه کودک تشخيص دهدكه نيازمند يادگيري يك شيوه جديدرفتاري است واين فكررا بپذيرد كه تمرين رفتارطريقه مناسبي براي ايجاد اين نقش جديد اجتماعي است و برحالت خجالت وناراحتي اوليه ناشي ازفكركردن دراتاق مشاوره غلبه كند.

– انتخاب موقعيتهاي مورد نظر: درمانگر مي تواند سلسله مراتبي را ترسيم كند كه آموزش درراستاي آن انجام پذيرد مگردرمواردي كه کودک درمقابله با معدود موقعيتهاي خاصي دچارمشكل باشد بسياري ازرهنمودهايي كه درتنظيم سلسله مراتب براي حساسيت زدايي منظم مورد استفاده قرارمي گرفت دراينجا نيز مورد استفاده قرارمي گيرد.

– خودتمرين رفتار: براي اينكه کودک بتواند با ديگري ارتباط مناسب اجتماعي برقراركند فقط دانستن اينكه چه بگويد كافي نيست لحن صدا، آهنگ گفتار، حركات، تماس چشمي، وضع عمومي بدن و عوامل متعدد ديگر همگي مي توانند دركسب مهارتهاي اجتماعي لازم نقش عمده اي بازي كنند عاقلانه ترآن است كه درمانگر بجاي اينكه تلاش كند تا يكباره مکودک رادرتمام اين اجزاء تغييردهد هر بار فقط چند مورد ازآنها را انتخاب كند و درهنگام تمرين هريك ازموقعيتها به آنها توجه كند.

– اجراي رفتارهاي جديد ويژه نقش درموقعيتهاي زندگي: وقتي كه کودک دراجراي يك شيوه رفتاري درجلسه مشاوره موفق شد بايد آماده اجراي آن رفتاردرزندگي واقعي باشد بايد به وضوح به مراجع فهماند كه كاربرد حاصل جلسات درموقعيت زندگي واقعي جزء جدايي ناپذيرشيوه درمان است اگرصحنه هاي تمرين بنحوي ترتيب يافته باشند كه مراجع بتواند كنش متقابل را آغازكند مراجع امكان بيشتري دارد تادرعمل هم خود رادرموقعيتي قراردهد كه درجسه درمان تمرين كرده است.

روش الگو سازی :

اين روش مبتني بر تقليد مي باشد بنابراين بايد توجه داشت الگويي كه براي آموزش انتخاب مي شود از لحاظ سن،‌ موقعيت اقتصادي و اجتماعي تقريباً مشابه فرد مورد آموزش باشد و از سوي ديگر مورد علاقه واحترام او نيز باشد.

الگو سازی ، از آموزش مهارت هاي اجتماعي بر اساس اصول نظريه ي يادگيري اجتماعي و يادگيري مشاهده اي تشكيل شده است. سرمشق گيري مي تواند با استفاده از الگوهاي زنده ، نوارهاي ويدئويي ضبط شده ،علائم و الگوهاي سمبوليك و پنهان انجام شود. الگو سازی زنده با درمانگر معمولاً مهمترين نوع مي باشد.

به ويژه براي كودكان كوچكتر ،الگو سازی نمادين به آنها كمك مي كند تا جذب روند آموزشي شوند. عروسك ها و تصاوير متحرك براي شكل دهي مهارتهاي اجتماعي مي توانند به عنوان مدل استفاده شوند. از داستان كتاب مي توان استفاده كرد اگر شخصيت ها و موقعيت ها ،رفتاري را كه نياز به يادگيري دارند را شرح دهند. اگر هيچ گونه اطلاعاتي كه مناسب اين هدف باشد چاپ نشده باشد، درمانگر و مراجع مي توانند با كودك شايستگي هاي فراهم آمده را توسعه دهد. در سرمشق دهي پنهان شخص خود يا شخص ديگري را تصور مي كند كه مهارت تازه را با موفقيت اجرا مي كند. اين اغلب براي مراجعه كننده نسبت به تصور الگوي رفتاري مطلوب و ايده آل مناسب مي باشد. اجرا موفق يك چالش كه مكرراً با آن مواجه مي شود يك شكل مفيد و كارآمد را تهيه مي كند. گاهي اوقات ، كه مراجعه كننده با موقعيت چالش انگيز مواجه مي شود او بايد فراسوي مراحل مرتبت به رفتار برنامه ريزي شده برود . بنابراين بيشتر اوقات او احساس آشنايي با موقعيت مي كند.

 

برای بهره گیری مناسبتر ازروش اگلو سازی رعایت نکات زیر ضروری است :

1-تعریف و ویژه کردن مشکل خاصی که وجود دارد .

2- تعیین یک چهارچوب رفتاری بر اساس تجزیه و تحلیل مشکل رفتاری ویژه

3- فراهم سازی الگو در جهت رسیدن به رفتار مطلوب

4- تمرین و تکرار جهت کسب رفتار های الگو.

5- اجرای رفتار فراگرفته شده در دنیای  واقعی و در نتیجه آزمون آن

6-ارزش یابی ، در اینجا مراجع و درمانگر معلوم می دارد که در چه مواقعی  لازم است مطابق چهارچوب رفتاری ، عمل شود.

 حساسيت زدايي منظم

حساسيت زدايي منظم تكنيكي براي كاهش اضطراب است ومبتني براين اصل ساده است كه نمي توان هم آرامش عضلاني داشت وهم اضطراب ، دراين تكنيك ابتدا به بيماران نحوه ايجاد آرامش عضلاني آموخته مي شود وسپس درحالي كه درآرامش عضلاني بسرمي برند آنها رابا محركهاي اضطراب آوري روبرومي سازند كه برشدت آنها افزوده مي شود تا اينكه بالاخره با تجربه كردن محركهاي ترسناك درحالت آرامش ريخته اضطراب بيمارازبين مي رود

قبل ازشروع حساسيت زدايي ابتدا تاريخچه رفتاری کودک اخذ مي شود اين تاريخچه شامل اطلاعات مربوط به شرايط تسريع كننده حالات آنها وعوامل رشدي است ازطريق مصاحبه وپرسشنامه ،كانون اضطراب کودک مشخص مي شود ومعلوم مي گردد كه آيا حساسيت زدايي منظم مي تواند درمان مناسبي باشد يانه؟ درمورد کودکی كه ازتوان مقابله اي خوبي برخورداراست اما درپاره اي از وضعيتها دچار اضطراب شديد مي شود مي توان از حساسيت زدايي منظم استفاده كرد از سوي ديگر وقتي کودک در موقعيتهايي قرار مي گيرد كه نيازبه مهارتهاي خاصي دارند و به دليل نداشتن آن مهارتها مضطرب مي شود تكنيك حساسيت زدايي مي تواند نا مناسب ومضر باشد.

مرحله بعد توضيح دادن به کودک است معمولا اين توضيحات مفصل اند ودرآنها ضمن ارايه مثالهايي اززندگي بيماران به آنان توضيح داده مي شود كه چطوردچارآن اضطرابها شده وحالا اسيرآنها هستند سپس منطق حساسيت زدايي منظم تشريح مي شود البته توضيحات ومثالها بايد به زباني بيان شوند كه کودک آن را مي فهمند. با زباني متناسب با سطح معلومات کودک ومصاحبه ها، سنجشها وتوضيحات دريك فضاي گرم وتوام با پذيرش ودرك صورت گيرند درواقع دراين مرحله متخصص باليني بيماررا متقاعد مي كند كه روش حساسيت زدايي منظم موثر است. مراحل بعدي هم عبارتند از،تهيه سلسله مراتب اضطرابها وآموزش آراميدگي ،آموزش آراميدگي همزمان با تهيه سلسله مراتب اضطرابها شروع مي شود .کودک و درمانگر هنگام بحث در مورد مشكلات و وضعيتهايي كه درآن دچار مشكل مي شوند سعي مي كنند به كمك هم يك سلسله مراتب اضطراب تهيه كنند جنبه هاي تكراري مشكلات و اضطراب هاي کودک مشخص،و سپس از لحاظ اضطراب زايي مرتب مي شوند از وضعيتهايي كه اضطراب كمي توليد مي كنند تا وضعيتهايي كه اضطراب زيادي را ايجاد مي كنند دريك سلسله مراتب اضطراب معمولي 20الي 25 ماده وجوددارند كه ازكم تا زياد مرتب شده اند .

درروش حساسيت زدايي ازکودک خواسته مي شود ضعيفترين ماده را درسلسله مراتب (يعني ماده اي كه كمترين اضطراب را درآنها ايجاد مي كند) تجسم كند. البته اين تجسم درحالي صورت مي گيرد كه آرامش دارد درمانگر صحنه را توصيف مي كند و بيماربه مدت 10ثانيه خود را درآن صحنه تجسم مي كند سپس بيمار به تدريج  بسوي ماده هاي قويتر مي رود بطور معمول او در هر جلسه با2 تا5 ماده روبرو مي شود هرگاه سطح اضطراب کودک بالا برود به درمانگر علامت مي دهد و او نيز از کودک مي خواهد تجسم آن صحنه را قطع كند سپس درمانگر به بيماركمك مي كند بر عمق آرامش خود بيفزايد وپس ازچند دقيقه بيمارمجددا تجسم را شروع مي كند معمولا درحالت آرماني کودک پس از چند جلسه مي تواند بدون هرگونه ناراحتي قوي ترين ماده را تجسم كند شواهد نشان مي دهند كه كارايي حساسيت زدايي منظم درشرايط مختلف درحد متوسط است .

 

 

منابع خارجی

Canio ,G. Bird HR , Rubio-stipec, M.and Bravi, M.(1995)”child psychiatric epidemiology :What we have learned and what we need to learn”. Int J Meth psychiatr Res 5(2):79-92

Child and adolescent therapy science and art, Germy.p, Shapiro   . Robert ,D.Friedbery, Karen .k .Burdenstein(2006).

Stokes TF & Bear DM (1977), an implicit technology of generalization. Journal of applied behavior analysis.10,349-367

 


بزرگترین گروه فوق تخصصی پزشکان مغز و اعصاب و متخصصین روانپزشکی در ایران

 

شاید دیگر کمتر کسی اطلاع نداشته باشد که در مجموعه بزرگ پزشکان جایروس بهترین فوق تخصص های مغز و اعصاب و اعصاب و روان و برترین فارغ التحصیلان آمریکا،اسپانیا و آلمان حضور دارند و خدمات مغزواعصاب و روان که در این مجموعه ارائه می شود با کیفیت ترین در تمام ایران است!

کادر درمانی جایروس از لحاظ تخصصی در حیطه های اعصاب، در تمام کشور بی نظیر است


شماره تماس های نوبت گیری سریع

مشاوره های تلفنی و ویزیت آنلاین ویدئویی نیز ارائه می شود.

واحد مغز و اعصاب و روان ☎ 22616377_021

 واحد ویزیت متخصص اختلالات خواب و نوبت انجام تست خواب ☎ 02122648627

واحد مشاوره و روانشناسی  ☎ 22636863_021


درمان بی خوابی در منزل بدون دارو

 

اگر بی خوابی دارید، علاوه بر خدمات حضوری در کلینیک، میتوانید با تهیه دوره جامع درمان بیخوابی که توسط دکتر مصطفی امیری فلوشیپ اختلالات خواب تهیه شده است، بی خوابی تان را بدون دارو و در منزل درمان کنید.

درمان بی خوابی بدون دارو با ۱۱۳ روش علمی و خانگی (برای شروع، اینجا کلیک کنید)


درمان افسردگی بدون دارو آنلاین

اگر دچار افسردگی هستید یا میخواهید احساس شادی و لذت را در زندگی تان تقویت کنید، میتوانید بصورت حضوری توسط متخصصین روانپزشکی یا روانشناسان مجموعه جایروس ویزیت شوید و علاوه بر خدمات حضوری، میتوانید با تهیه دوره آنلاین درمان افسردگی در خانه که توسط مجموعه پزشکان جایروس تهیه شده است، افسردگی تان را در منزل و بدون دارو درمان کنید (برای دیدن ویدئو معرفی دوره، کلیک کنید)

درمان افسردگی در منزل بدون دارو (برای شروع، اینجا کلیک کنید)