مقصر مشکلات خانواده، کیست؟

در جهان نیوتونی، سخن گفتن از علیت خطی بجا است. یعنی اینکه ما بگوییم: “الف” باعث “ب” می شود و “ب” هم باعث “ج” می شود.

اما

در روابط انسانی این الگوی توپ بیلیارد که مدعی است نیرو فقط در یک جهت حرکت می کند و در مسر خود تمامی اشیا را تحت تاثیر قرار می دهد، به ندرت به کار می آید. در نتیجه هرگونه تلاشی برای یافتن ” علت واقعی ” یا نهایی رویدادهای بین انسان ها بی فایده خواهد بود. ” الف” باعث ” ب ” نیست و “ب” نیز باعث “الف” به شمار نمی آیند. بلکه هردو علت یکدیگر به حساب می آیند.

این موضوع در خانواده درمانی و یا زوج درمانی به این معنا است که کل سیستم و نظام خانواده باید مورد بررسی و اصلاح قرار بگیرد.

با یک مثال ذهن شما را درباره این موضوع در قالب خانواده روشن تر خواهیم کرد:

علیت خطی: مادر بد، بچه های بیمار خواهد پروراند.

معنای تلویحی: مشکلات عاطفی مادر باعث همان مشکلات در دیگران می شود.

علیت حلقوی: خانم میانسال غمگینی با همسر بی خیال خود در جدال است. همسرش نیز احساس می کند او را کنار زده و از خانواده اش طردش کرده اند. خانم مزبور به پسر بیست ساله خودش نزدیک می شود تا وجود یک مرد را در خانه احساس کند و دختر نوجوانش را از این رابطه حذف می کند. دختر نیز که احساس طردشدگی و نامحبوب بودن کرده است، دست به رفتارهای لاابالی و بی بندوبار زده و با رفتارهای سبکی که نشان می دهد، والدینش را دچار ناراحتی های قابل ملاحظه ای می سازد؛ پسر هم که از ترک خانه و مستقل شدن هراسان است، اصرار دارد که باید در خانه بماند، زیرا مادرش به توجه و محبت او نیاز دارد.

مادر افسرده می شود زیرا فرزندانش مثل سایر بچه ها ” عادی ” به نظر نمی آیند و رفتار ناسالم آن ها را به گردن همسرش می اندازد که به نظر او می توان ” پدر همیشه غایب ” خطابش کرد. پدر نیز به همین خاطر خشمگین و دفاعی می شود و روابط جنسی و زناشویی خود را کاهش می دهد. فرزندان به این سردی رابطه پدر و مادر واکنش های متفاوتی نشان می دهند: پسر با کناره گیری از همه دوستان و ماندن در خانه در کنار مادر، و دختر با تعویض دم به دم دوستان پسرش و در عین حال، دل نبستن به هیچ یک از آن ها. رفتارهای بیمارگون او نه تنها باعث جلب توجه خانواده اش می گردد، بلکه والدین را به سوی یکدیگر جذب می کند تا از این طریق شاید بتوانند به دختر بیمار خود کمک کنند.

معنای تلویحی: رفتار علاوه بر اینکه حاصل فرآیندهای روانی درونی یا مشکلات عاطفی تمامی بازیگران یک صحنه خانوادگی است، نتیجه ی تعامل هایی که رفتار در آن بافت رخ می دهد نیز، هست.

به نظر شما کدام نوع از علیت، به موضوعات مربوط به خانواده نزدیک تر است؟ نظرتاتتان را در قسمت کامنت با ما در میان بگذارید.

[divider]

   فاطمه امیری –  روانشناس بالینی