مدیتیشن و تاثیر آن بر روی هوش

مگر اینکه زیر یک سنگ زندگی کنید که تاثیرات مدیتیشن برای شما اهمیت نداشته باشد. پزشکان تاثیرات مثبت آن را تضمین می کنند؛ و کسانی که تضمینی برای این تمرین ها ندارند، آنها را انکار نیز نمی کنند. مردمی که دز شرق دور زندگی می کنند، قرن هاست که معتقدند که مدیتیشن آرامش ذهنی برای افراد به ارمغان می آورد. اکنون دانشمندان ادعا کرده اند مدیتیشن حتی می تواند ساختار شیمیایی و عملکرد ذهن را تغییر دهد.

طی سال ها، دانشمندان علم اعصاب آزمایشات تصویری بلند مدت روی مغز انجام داده اند، از جمله راهبان تبتی. طبق نتایج حاصل از این بررسی ها، نه تنها تمرین های تفکری طولانی مدت، بلکه مدیتیشن کوتاه مدت نیز می تواند تغییرات عمیق فیزیکی، بیوشیمیایی و عملکردی در ذهن ایجاد کند.

دالایی لاما، مدیتیشن و نوروپلاستیسی مغز

محققان تاثیرات عصبی مربوط به مدیتیشن معتقدند که دالایی لاما تحت تاثیر مسائل اعتقادی و تقدس مدیتیشن قرار گرفته است. بودایی ها دارای پیشینه ی طولانی در مدیتیشن و مراقبه هستند. دالایی لاما چند نفر از بهترین متخصصین مدیتیشن خود را به دانشگاه ویسکانسین فرستاد تا مدیتیشن را با عصب شناسی ریچارد دیویدسون بررسی کند. آنچه این امر در پی داشت، یک آزمایش مهم بود که در نهایت پدیده ی نوروپلاستیسیتی – توانایی مغز انسان در ساختار مداوم و تکامل کارکرد- ثابت کرد.

دیویدسون آزمایش خود را حول دو گروه انجام داد. گروه اول شاگردان دالایی لاما آموزش گسترده ای در زمینه ی مدیتیشن در حدود 5000 تا 10000 ساعت گذرانده اند، یک دوره ی 15 تا 40 ساله. گروه دیگر افرادی بودند که هیچ گونه تجربه ای در زمینه ی مدیتیشن نداشتند، اما از طریق یک جلسه ی آموزشی در یک هفته قبل آماده شده بودند.

نتایج اسکن مغز و EEG از این دو گروه نشان می دهد که فعالیت موج گاما در مغز راهبان بیشتر از افراد دیگر است. به هرحال دیگر افراد نیز که مدیتیشن نداشته اند، افزایشی به میزان کم از فعالیت موج گاما را پس از آموزش مدیتیشن در ذهن خود ثبت کرده اند.

نقش امواج گاما

فعالیت الکتریکی مغز به شکل امواج ظاهر می شود. این امواج دارای فرکانس های مختلف و بیشتر از 40 هرتز هستند، امواج گاما دارای بیشترین فرکانس در بین امواج مغز هستند. امواج فرکانس بالای گاما دارای فرکانسی بیشتر از 80 هرتز می باشند. فعالیت موج گاما با فرایندهای ذهنی بیشتر، مانند تفکر، شناخت و شکل گیری حافظه و به خاطر آوردن همراه است.

شیوه های مراقبه ی پایدار می توانند با افزایش فعالیت موج گاما منجر به بهبود قابلیت های مغز شوند. در ادامه چگونگی انجام آن را مشاهده می کنید:

وقتی سلول های عصبی به طور همزمان شروع به کار می کنند، نوعی بهبود ارتباط بین بخش های مختلف مغز وجود دارد. این امر به فرایندهای بیشتری در مغز کمک می کند. فعالیت بالای موج گاما در مغز هزاران سلول عصبی را نشان می دهد که سیگنال هایی به بخش های مختلف مغز با سرعت های بالاتر ارسال می کند. فعالیت همزمان سلول های عصبی نه تنها عملکرد شناختی را بهبود می بخشد، بلکه فعالیت مغز را حفظ کرده و انرژی تولید می کند تا از انحطاط عصبی به علت افزایش سن جلوگیری به عمل آورد.

طبق بررسی های انجام شده در سال اخیر، مغز افرادی که طولانی مدت مدیتیشن انجام داده اند، می توانند امواج گاما با فرکانس های بسیار بالا تولید کنند، فرکانسی بین 100 تا 245 هرتز. به ویژه افزایش فعالیت موج گاما در بخش هایی از مغز دیده می شود که در کنترل (کورتکس قشر جلوی مغز)، توجه و تمرکز و توجه (قشر بینایی) نقش دارند. این قسمت های مغز با آگاهی و توجه در ارتباط هستند که برای انجام بیشتر فعالیت های مغز ضروری می باشند، فعالیت هایی مانند یادگیری مهارت های جدید. بررسی ها نشان می دهند که تمرین مدیتیشن طولانی مدت توجه را در فردی که به دنبال یادگیری کارآمدتر است، بهبود می بخشد.

در یکی دیگر از بررسی های اخیر گزارش شده است که افرادی که مدت زیادی مدیتیشن انجام می دهند، قادر هستند اطلاعات را به طور موثرتری نسبت به دیگران پردازش کنند. محققان دریافته اند که توانایی شرکت در یک فعالیت با تمرکز بالا برای افرادی که تمرین های مدیتیشن انجام می دهند، بسیار راحت تر از افرادی است که چنین تمرین هایی ندارند، زیرا افراد با تمرین های بیشتر فعالیت کمتری در قسمت آمیگدال در پاسخ به صداهای مخرب نشان می دهند.

این یافته ها نشان می هند که افرادی که به طور پیشرفته مدیتیشن انجام می دهند، کنترل بیشتری نسبت به چگونگی عکس العمل های احساسی خود دارند. از لحاظ احساسی رفتارهای واکنشی مانع تمرکز مداوم می شوند.

تاثیرات طولانی مدت مدیتیشن

آزمایشات بیان شده در قسمت های قبل بر روی افراد در حال مدیتیشن انجام شده است. اما کسانی که مدیتیشن زیاد انجام می دهند، خوشحال خواهند شد اگر بدانند تاثیرات مدیتیشن تا پس ازاتمام آن و برخاستن از روی تشک و عوض کردن لباس ها ادامه دارد.

اخیرا توضیح داده شده است که افرادی که تجربه ی تمرین مدیتیشن را دارند، فعالیت موج گاما در این افراد در منطقه ی جداری اکسیپیتال مغز بیشتر است، حتی زمانی که خواب باشند. این مسئله ثابت می کند که مدیتیشن طولانی مدت الگوی همزمانی فعالیت را در مغز تغییر داده و تاثیرات طولانی هستند. این یکی از مطالعات بدوی در مورد نوروپلاستیسی مغز است.

پیامدهای مطالعات مدیتیشن

دانشمندان علوم اعصاب مزایای مدیتیشن را که عرفا و راهبان از زمان بسیار قدیم می دانستند، به ارمغان آورده اند. اما کشف پدیده ی نوروپلاستیسیتی از مغز باعث شده دانشمندان در مورد کار مغز در سر به این باور برسند. دانشمندان پیشین بر این باور بودن که اتصالات عصبی در زمان بزرگسالی افراد ثابت می شود و در طول زندگی اش اینگونه باقی می ماند. هرگونه اتصالی که به خاطر یک مشکل یا بیماری از بین برود، دیگر قابل بازگشت نخواهد بود. خوشبختانه این اعتقادات رد شده اند.

مفهوم نوروپلاستیسیتی در مغز و تاثیرات مدیتیشن به قربانیان مشکلات مغزی یا افرادی که دچار مشکلات روانشناسی، مانند ADHD، هستند،  امیدواری داده است. اکنون این افراد می توانند به ترمیم اتصالات در مغز خود، کشف خاطرات و به خاطر آوردن مهارت های فراموش شده، امید داشته باشند. معلم ها، والدین و دیگر آموزش دهنده ها می توانند به کودکان در سنین پایین مدیتیشن را آموزش دهند. در حقیقت روانشناسان کودک و مشاورین مدرسه مدیتیشن را به عنوان راهی برای کمک به کودکان در یادگیری مهارت های جدید و به کارگیری درست این مهارت ها، معرفی می کنند.

مدیتیشن یک تمرین قدیمی است که در شرق انجام می شده و به نظر می رسد که راهبان تبتی مدت ها قبل از رمزگشایی مغز انسان از طریق EEG و MRI،  در صومعه هایی در بالای کوه ها مدیتیشن انجام می داده اند.

[divider]

کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب و روان آلومینا