شناخت بیماری هپاتیت B

حقایقی در مورد هپاتیت B

• هپاتیت B یک عفونت ویروسی است که کبد را مورد حمله قرار می دهد و ممکن است به شکل حاد یا مزمن بروز کند.
• ویروس از طریق تماس با خون یا دیگر ترشحات بدن فرد مبتلا به دیگران منتقل می شود.
• طبق آمار 240 میلیون انسان به هپاتیت B مبتلا هستند.
• بیشتر از 686 هزار نفر در سال به خاطر پیامدهای این بیماری، از جمله سیروز و سرطان کبد، از دنیا می روند.
• هپاتیت B یک خطر شغلی برای کارمندان مراکز بهداشتی محسوب می شود.
• این بیماری از طریق واکسیناسیون ایمن و موثر قابل پیشگیری می باشد.

شیوع جغرافیایی هپاتیت B

بیماری هپاتیت B بیشترین شیوع را در جنوب صحرای افریقا و شرق آسیا دارد، در این مناطق 5 تا 10 درصد بزرگسالان به طور مزمن به این بیماری مبتلا هستند. میزان بالای این عفونت به شکل مزمن در آمازون و بخش های جنوبی اروپای شرقی و مرکزی مشاهده می شود. در خاور میانه و شبه قاره هند حدود 2.5 درصد از جمعیت به عفونت های مزمن مبتلا هستند. کمتر از 1 درصد از جمعیت غرب اروپا و شمال امریکا نیز به این عفونت مبتلا هستند.

انتقال بیماری

ویروس هپاتیت B به مدت حداقل 7 روز در خارج از بدن زنده می ماند. در طول این مدت اگر ویروس وارد بدن شود، هنوز توانایی بیمار کردن فرد را دارد. دوره نهفتگی ویروس هپاتیت B به طور متوسط 75 روز می باشد که ممکن است از 30 تا 180 روز نیز متغیر باشد. این ویروس ممکن است بین 30 تا 60 روز پس از بروز عفونت کشف شود و می تواند در بدن باقی بماند و به شکل بیماری مزمن درآید.

در برخی مناطق این بیماری در زمان تولد از مادر به نوزاد منتقل می شود و یا در 5 سال اول زندگی از طریق آلودگی خود از کودک مبتلا به کودک ناسالم منتل می شود. بیشترین شکل شیوع این بیماری در بین نوزادان است که از مادر خود آلوده شده اند.

به علاوه هپاتیت B از طریق پوست یا مخاط آلوده و مایعات مختلف بدن، مانند بزاق، خود دوران قاعدگی، ترشحات واژن و مایع منی نیز به دیگران منتقل می شود. انتقال این ویروس از طریق رابطه جنسی نیز ممکن است، به ویژه در افرادی که واکسینه نشده اند.

عفونت در بزرگسالی منجر به هپاتیت مزمن در کمتر از 5 درصد موارد می شود. انتقال ویروس نیز ممکن است از طریق سرنگ و سوزن آلوده در برخی اقدامات بهداشتی رخ دهد. به علاوه در اقدامات پزشکی، جراحی و دندانپزشکی و یا استفاده از ریش تراش یا اشیا مشابه و در هنگام خالکوبی، در صورت آلوده بودن ابزار، احتمال انتقال ویروس وجود دارد.

نشانه ها

اکثر افراد زمانی که عفونت به شکل حاد می باشد، هیچ علامتی را مشاهده نمی کنند. با این حال برخی افراد در شکل حاد این بیماری هم مدتی پس از ابتلا علائمی را از خود نشان می دهند که تا چند هفته طول خواهند کشید و این علائم عبارتند از: زردی پوست و چشم ها، ادرار تیره رنگ، خستگی شدید، تهوع، استفراغ و درد شکم. برخی علائم مربوط به هپاتیت ممکن است منجر به نارسایی کبد شده که مرگ را در پی خواهد داشت. در برخی افراد نیز ویروس هپاتیت B منجر به عفونت مزمن کبدی می شود که بعدها منجر به سیروز کبدی یا سرطان کبد می شود.

افراد در معرض خطر بیماری

احتمال اینکه عفونت به شکل مزمن در آید بستگی به سن فرد مبتلا دارد. کودکان کمتر از 6 سال مبتلا به این عفونت بسیار در معرض خطر هستند که این عفونت در بدن آنها به شکل مزمن در آید. در کودکان و نوزادان:

• 80 تا 90 درصد نوزادان مبتلا در سال اول زندگی خود مبتلا به شکل مزمن این عفونت خواهند شد.
• 30 تا 50 درصد کودکان تا قبل از سن 6 سالگی شکل مزمن این بیماری را تجربه می کنند.

در بزرگسالان:

• کمتر از 5 درصد افراد مبتلا به عفونت هپاتیت، شکل مزمن آن را تجربه خواهند کرد.
• 20 تا 30 درصد بزرگسالانی که به شکل مزمن این عفونت مبتلا شده اند، دچار سیروز یا سرطان کبد خواهند شد.

تشخیص بیماری

تمایز بین هپاتیت B از هپاتیت ناشی از دیگر عوامل ویروسی از طریق معاینات بالینی کار سختی است، از این رو تایید تشخیص آزمایشگاه ضروری است. آزمایشات مختلفی برای تشخیص و کنترل افراد مبتلا به هپاتیت B انجام می شوند. این آزمایشات شکل حاد و مزمن این بیماری را از یکدیگر تشخیص می دهند.

درمان بیماری

درمان خاصی برای هپاتیت B به شکل حاد وجود ندارد. بنابراین روش های درمانی موجود بیشتر بر حفظ آرامش بیمار و تعادل غذایی مناسب تمرکز می کنند، از جمله جایگزینی مایعات از دست رفته بر اثر اسهال و استفراغ.

هپاتیت B مزمن با استفاده از داروها، از جمله داروهای خوراکی و ضد ویروسی، درمان می شود. درمان این بیماری مانع پیشروی سیروز شده و احتمال بروز سرطان کبد را کاهش می دهد و باعث بهبود طولانی می شود.

در اکثر افراد بیماری هپاتیت B درمان نمی شود، بلکه فقط مانع بروز مجدد علائم می شود. بنابراین اکثر افراد مبتلا به هپاتیت B با شروع درمان می توانند به زندگی خود ادامه دهند.

درمان بیماری با استفاده از تزریق اینترفرون در مناطق پر درآمد امکان پذیر است. این روش درمانی چرهزینه می باشد و به دلیل بروز عوارض جانبی نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

همچنان امکان تشخیص و درمان بیماری هپاتیت B بسیار کم است و بسیاری از مبتلایان زمانی متوجه وجود این بمیاری در بدن خود می شوند که بیماری در مراحل پیشرفته خود باشد. سرطان کبد به سرعت پیشروی می کند و از آنجایی که گزینه های درمانی محدود هستند، معمولا نتیجه بهبود آن ضضعیف می باشد. در برخی موارد شیمی درمانی و جراحی می تواند تا چند سال به زندگی کردن فرد مبتلا کمک کند.

پیشگیری از بیماری

تزریق واکسن مهم ترین راه برای پیشگیری از این بیماری است. انجام کامل مراحل واکسیناسیون سطح آنتی بادی محافظ را در بیش از 95 درصد از نوزادان، کودکان و بزرگسالان افزایش می دهد. محافظت از بیماری حداقل 20 سال طول می کشد و احتمالا به شکل مادام العمر در آید.

تمام افراد کمتر از 18 سال که قبلا واکسینه نشده اند و در کشورهایی با بهداشت ضعیف زندگی می کنند، باید حتما اقدام به تزریق این واکسن در مراکز درمانی کنند. در این کشورها افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند نیز باید این واکسن را بزنند. افراد در معرض خطر عبارتند از:

• افرادی که به طور مکرر نیاز به خون و محصولات خونی دارند، بیماران دیالیز، دریافت کنندگان اعضای بدن
• کارکنان زندان ها
• افرادی که مواد مخدر تزریق می کنند.
• تماس جنسی یا خانگی با افراد مبتلا به عفونت مزمن HBV
• افراد دارای چند شریک جنسی
• کارمندان در مراکز بهداشتی و درمانی و کسانی که به خاطر کار خود مدام در معرض خون و محصولات خونی هستند.
• مسافرانی که به مناطق فقیر و پرخطر سفر می کنند.

واکسن دارای رکورد عالی ایمنی و اثربخشی می باشد. از سال 1982 بیش از 1 میلیارد واکسن هپاتیت B در سراسر جهان استفاده شده است. در بسیاری از کشورها که سابق بر این درصد ابتلای کودکان به هپاتیت مزمن بین 8 تا 15 درصد بود، پس از تزریق واکسن ابتلا به شکل مزمن بیماری به 1 درصد کاهش پیدا کرد.

در سال 2014 نیز 184 کشور نوزادان را در مقابل هپاتیت B واکسینه کردند و این واکسن را به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون نوزادان قرار دادند و به این ترتیب 82 درصد کودکان در این کشورها واکسینه شدند. این آمار در مقایسه با سال 1992 که در 31 کشور انجام شد، افزایش چشمگیری داشته است. در سال 2014 تعداد 96 کشور عضور کمپین واکسن هپاتیت B برای کودکان شدند.

به علاوه استراتژی های ایمنی خون از جمله غربالگری با کیفیت تضمین شده از همه مولفه های خون و خون اهدا شده راهکارهای دیگری برای پیشگیری از انتقال ویروس هپاتیت B هستند. همچنین برقراری رابطه جنسی سالم، به حداقل رساندن تعدادشرکای جنسی و استفاده از موانع محافظ (مانند کاندوم) در هنگام برقراری روابط جنسی در پیشگیری از انتقال این عفونت موثر خواهند بود.

منبع:

http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs204/en/

نگارنده: سمیه محمدی

گروه پزشکان جایروس