داروهای ضدافسردگی و اضافه وزن ناشی از آنها

در یک همایش اجتماعی از یک روانپزشک که متخصص مسائل نوجوانان و دوران بلوغ بود، پرسیدم که آیا تاکنون بیماری به خاطر ترس از افزایش وزن به مصرف دارو روی آورده است؟

پاسخ وی این بود: ” همیشه همین طور است. این اولین چیزی است که آنها به دنبالش هستند. زمانی که نام دارو ذکر می شود، به نظر می رسد مدت مصرف دارو و تاثیر آن برایشان آنقدر اهمیت ندارد و اولین سوالی که می پرسند این است که آیا با مصرف دارو وزن آنها نیز افزایش می یابد؟ “

با توجه به تاثیر چاق کنندگی برخی داروهای ضدافسردگی، مشتاقانه پرسیدم: پاسخ شما چیست؟

وی پاسخ داد: ” به آنها می گویم همه داروها ممکن است باعث افزایش وزن شوند، اما آنها قرار است هر هفته مرا ببینند، بنابراین قبل از اینکه این موضوع مشکل ساز شود، از آن آگاه خواهیم شد. در واقع برخی داروهای ضدافسردگی باعث افزایش وزن می شوند، اما این افزایش وزن به تدریج رخ می دهد و قبل از افزایش بیشتر وزن می تواند مانع آن شد. در زمان مصرف این داروها اینطور نیست که من مدت زمان زیادی بیمار را ملاقات نکنم، بلکه مراجعات وی به طور منظم انجام می شود و من در جریان تمام تغییرات بدن وی هستم.”

این روش در واقع شامل مشکل و راه حل آن بود. بیماران نوجوان و بزرگسال این پزشک دارای امتیاز بالایی هستند، زیرا پزشک حداقل در مراحل اولیه درمان، به صورت هفتگی بیمار را معاینه می کند. وی وزن بیمار را اندازه گیری کرده و در صورت افزایش وزن آنها را به متخصص تغذیه معرفی می کند تا به کنترل وزن کمک کند. اگر مراجعه به متخصص تغذیه نیز موثر نباشد، پزشک دارو را تغییر خواهد داد.

اما معمولا یک متخصص پس از تجویز دارو، بیمار را به مدت 6 یا 8 هفته یا حتی بیشتر، ملاقات نخواهد کرد. پس از این مدت بیمار ممکن است دچار اضافه وزن زیادی شده باشد و تقریبا نسبت به فرایند اضافه وزن و کاهش آن ناامید شده است. برخی بیماران حتی نسبت به قانع کردن درمانگر خود در مورد تاثیر دارو بر روی وزن آنها ناامید هستند. در این حالت اگر به این افراد در مورد میزان و نوع غذایی که مصرف می کنند، توصیه هایی شود عصبانی خواهند شد، چرا که می دانند این تغییر مربوط به مصرف داروهاست.

روش های ارتباطی با پزشک در مورد عوارض جانبی داروها، مانند افزایش وزن یا تغییر در خلق و خو و خواب و انرژی، معمولا به تلفن، ملاقات در مطب و شاید ایمیل محدود می شود. اما اینجاست که تغییراتی لازم می شود. ارزیابی وزن و بررسی تغییرات خلق و خو بهتر است محدود به مکالمات تلفنی یا معاینات نامنظم در مطب نباشد، بلکه بهتر است به شکل یک برنامه قابل دانلو روی تلفن همراه قرار گیرد.

شرکتی در بوستون توانست برنامه ای طراحی کند که قادر است با گوش دادن به صدای شخص، احساسات وی را تفسیر کند. در حال حاضر توانایی این برنامه برای چگونگی کنترل وضعیت روحی، در حال بررسی است. بیماران مبتلا به افسردگی و اختلال دو قطبی در این تحقیق ثبت نام کردند و به محققان اجازه دادند که وضعیت اجتماعی آنها را بررسی کنند. این برنامه تعداد تماس ها و متن ها و حتی خارج شدن بیمار از خانه را کنترل می کند. حرکات خارج از خانه نیز با یک دستگاه ردیابی و مکان نما کنترل می شوند. تغییرات احساسی نیز از طریق گذاشتن پیام صوتی روزانه توسط بیماری کنترل می شود. این برنامه از طریق تغییرات در صدای فرد قادر به تجزیه و تحلیل تغییر خلق و خو در فرد می باشد. این برنامه طوری طراحی شده که نوسانات خلقی غیرمعمول را تشخیص داده و به پزشک یا اعضای خانواده هشدار می دهد.

هدف این برنامه این است که در مورد وضعیت بیمار به طور مکرر اطلاعاتی به پزشک ارائه دهد. به علاوه بیمار می داند که پزشک از طریق این برنامه، از چگونگی رفتار وی در زندگی روزمره کاملا آگاه است و این اطلاعات فقط به زمان مراجعه به مطب محدود نمی شود.

اما تصور کنید که اگر این برنامه می توانست از غذاهای درخواستی فرد، عدم رضایت پس از اندازه طبیعی غذا، بیدار شدن از خواب در نیمه های شب و نیاز به خوردن میان وعده و افزایش وزن یک گزارش هفتگی به پزشک ارائه دهد. تغییرات اولیه سطح انرژی و خواب فرد نیز در این برنامه ذکر می شد، طوریکه یک تصویر کامل از احساسات مختلف بیمار در زمان های حقیقی به پزشک ارائه می شد.

مداخلات اولیه برای کمک به بیمار در مواردی مانند کنترل پرخوری، میان وعده های بیش از حد، بهبود کیفیت خواب و ورزش موثر است که به پیشگیری از اضافه وزن کمک می کند و عوارض ضد افسردگی کمک می کنند. به عنوان مثال به بیمار یک برنامه غذایی ارائه می شود که ماده شیمیایی سروتونین را در مغز افزایش می دهد و تمایل های پی در پی به خوردن متوقف خواهد شد و فرد احساس سیری می کند. اگر برنامه نشان دهد که فرد تحرک جسمی زیادی ندارد، اطلاعاتی در مورد برنامه های ورزشی به وی ارائه می شود. خواب نامناسب و بد که پرخوری در پی خواهد داشت، خیلی زود قابل تشخیص است و برای بهبود کیفیت خواب توصیه هایی به بیمار خواهد شد.

هیچ برنامه ای نمی تواند جایگزین ارتباط فردی با پزشک شود، اما متاسفانه متخصصان و مراقبان سلامت روان وقت خیلی کمی دارند و ارتباط منظم یا حتی هفتگی با بیماران برایشان دشوار است. برنامه مورد بحث به بیمار نمی گوید داروی خاصی مصرف کند، بلکه به پزشک اطلاع می دهد تا برای ارائه توصیه های لازم با بیمار تماس بگیرد.

نگارنده: سمیه محمدی

گروه پزشکان آلومینا