تاثیر ذهن در بروز و درمان دردهای مزمن

معمولا در یک سردر تنشی که بسیاری از مردم دچار آن می شوند،مشکلی وجود ندارد، اما دردهای دیگر چطور؟ به ویژه دردهایی که علیرغم معاینات مکرر و توجهات پزشکی معالجه نمی شوند – دردهایی مانند کمردرد مزمن، سندروم روده ی تحریک پذیر و غیره. دکتر اسکتر یکی از افرادی است که پس از بررسی تمام موارد، استرس و تنش را نیز پشت علائم فیزیکی قرار داد که به تشخیص نشانه های ذهن و بدن و یا به طور ساده دردهای استرسی، کمک می کنند. این دردها به اختصار TMS نامیده می شوند.

درمان TMS نیز ساده و سریع انجام می شود: از بیماران خواسته می شود که مجددا به درد خود و چگونگی احساس آن فکر کنند، جستجوی منبع این درد ناراحت کننده و ناخواسته می باشد.

برای افراد بسیاری (از جمله بیماری که در ادامه توصیف می شود) خلاصی از درد و بیماری با دوباره فکر کردن به درد امکان پذیر می باشد، که البته دارای یک توضیح روانی می باشد – تنها یک درد به قرص یا جراحی نیاز ندارد، بلکه یک مشکل مربوط به ذهن و بدن هم نیاز به راه حل دارد.

من تحت تاثیر دکتر جرج اینگل از رچستر قرار گرفتم که مدل بیوسایکالوجی خود را در سال 1977 منتشر کرد و همچنین پزشک خانوادگی خودم که هنگامی که نوجوان بودم گفت علائم فیزیکی من مربوط به استرس می باشد.

وقتی به خاطر زانو دردم به مطب سارنو، که دانشجوی سال اول پزشکی بود، مراجع کردم، کاملا بالغ بود. به او در مورد درد زانوهایم گفتم و کمک خواستم، در مقابل صحبت های دیگری شنیدم.

او به من گفت که علت 95 درصد دردهای مزمن ریشه ی روانشناسی دارند و از من خواست که او را باور کنم. من فکر کردم گوش دادن به یکی از لکچرهای او برای درک تمام صحبت های موثر باشد و درمان زانوهای من هم انجام شوند.

سال بعد من یک دستیار تحقیق در مطب وی بودم که در بسیاری از ویزیت ها از بیماران حضور داشتم و بیشتر با دیدگاه هایش آشنا می شدم. به هرحال این علاقه ریشه در کودکی و تجربیات خانوادگی من داشت.

چگونه به پزشکی ذهن و بدن علاقمند شدید؟

تمرین روزانه دقت کردن و گوش دادن به توصیه های پزشک و دقت به سطحی فراتر از آنچه هستیم، می باشد. مردم دچار درد و یا شرایط دیگری هستند که مداوم می باشند و برخی پزشکان قادر به درمان آنها نیستند و بیشتر این دردها در زمان آشفتگی عاطفی و فشار رخ می دهند.

من، به عنوان یک محقق در زمینه ی پزشکی ذهن و بدن، تلاش خود را برای اطمینان از اینکه هیچ مشکل ساختاری یا بیوشیمیایی در ارتباط با دردها وجود ندارد، کردم. آزمایشات قبلی را مرور کردم یا آزمایشاتی را تجویز کردم. بیمار را با دقت معاینه کردم. علاوه بر این یک گذشته ی روانشناسی دقیق از بیمار دریافت کرده و به الگوی علائم و زمان آنها و زمینه ی روانی بیمار نیز توجه داشتم.

یک پزشک ذهن و بدن نسبت به طب عادی، دارای چشم انداز گسترده تری در نگاه به فرد می باشد و زندگی عاطفی بیمار را نیز به عنوان فاکتوری برای درک علت و تداوم شرایط در نظر می گیرد. استرس، تنش، فشار و شخصیت فرد فاکتورهایی هستند که برای من در تشخیص و درمان بیماری نقش مهمی را ایفا می کنند.

وقتی متوجه می شوید که استرس و فشار روحی و شخصیت فرد علت تمام علائم هستند، چه می کنید؟

تاکنون موارد بسیاری وجود داشته اند که اینگونه تشخیص داده شده اند. در اینجا به یکی از نمونه های اخیر می پردازم: یک خانم که بیشتر از 40 سال سن داشت، به من مراجعه کرد که حدود 20 سال از درد کمرو باسن و درد استخوان ساکروم رنج می برد. او می گفت که با یک افتادن معمولی این دردها آغاز شدند و یک تصادف با اتومبیل آن ها را بدتر ساخت. او بعد از چند سال یک بار دیگر هم افتاده و پس از آن به مدت 5 سال بستری شده است. این قضیه باعث شکست او در ازدواج شده و پس از آن نیز این درد به طور مداوم همراه وی بوده است. پزشکان به او گفته بودند که عکس های گرفته شده به وسیله ی اشعه ی X هیچ مشکلی را در کمر و یا لگن وی نشان نمی دهند. او در خانه ی والدینش بود و روی یک تخت قابل تنظیم می خوابید.

وقتی برای دیدن من آمده بود، یک بالشت کوچک و یک محافظت کننده ی ساکروم همراه داشت و با عصا راه می رفت. او در مورد خود گفت که فردی کمال گراست که با دیگران به خوبی ارتباط برقرار می کند و صلح طلب است و همیشه سعی دارد کارهای خود را به خوبی انجام دهد و فردی مستقل می باشد. همچنین بیان کرد که از زمان کودکی شخصیتی حساس و زودرنج داشته است.

بعدها در مورد چیزهایی صحبت کرد که باعث ترس او می شوند، از جمله ترس از نشستن روی زمین، ترس از نشستن در ماشین دیگران، از نداشتن بالشت همراه خود، دراز کشیدن به پهلو، ترس از خوابیدن روی تختی به جز تخت قابل تنظیم خود و غیره.

من متوجه شدم که او در واقع از TMS (سندروم درد ذهنی) رنج می برد. او با ابزار کمک آموزشی و توضیحات لازم به خانه رفت و پس از سه هفته به مطب بازگشت.

این بار او بدون عصا و بدون بالشت کوچک خود به دیدن من آمد و می گفت که این درمان شبیه به یک سفر بود. محافظ ساکروم دیگر همراهش نبود و درد وی نیز بین 35 تا 40 درصد کاهش یافته بود. عملکرد و تحرک او نیز تا 20 درصد بهبود یافته بود. در طول 20 سال زندگی که با درد همراه بوده، پول زیادی هم صرف ماساژ و کایروپراکتیک، تخت های مختلف و غیره کرده است.

وقتی بعد از چند هفته این بیمار را مجددا مشاهده کردم، درد وی کاملا از بین رفته بود و برای تعطیلات و آینده ی خود برنامه ریزی می کرد. او تصمیم داشت فعالیت هایی را انجام دهد که در تمام این مدت خود را از آنها محروم کرده است – تمام این بهبودها تنها در دو ماه حاصل شد.

این نوع بیمار و اینگونه نتیجه گیری انگیزه ی مرا بیشتر می کند. با خودم می گویم ای کاش زودتر او را می دیدم و زودتر از ناراحتی مربوط به درد نجاتش می دادم.

آیا اغلب مردم با تشخیص درد و خواندن در مورد بیماری خود بهبود می یابند؟

گاهی اوقات افراد خیلی سریع و پس از مطالعه ی تشخیص بیماری و درک اینکه مشکل آنها در واقع آن چیزی نیست که تصور می کنند، بهبود می یابند. ملاقات پزشکی که می تواند اطمینان دهد و یک تشخیص واضح دهد نیز بی تاثیر نیست. برای برخی از آنها، بررسی تمام موارد موجود در خانه پس از تشخیص لازم می باشد. برای برخی دیگر نیز روان درمانی با یک روانشناس حرفه ای یک فاکتور مهم است.

 نگارنده: سمیه محمدی 

دکتر ندا فرزانه

روانپزشک و رواندرمانگر

فارغ التحصیل دوره تخصصی روانپزشکی از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

 دارای بورد تخصصی اعصاب و روان از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

مرکز تحقیقات کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب و روان آلومینا