بهترین روش برای کنترل رفتارهای مخل کودک

برنامه های رفتاری آموزش والدین یکی از متداول ترین و موثر ترین رویکردهای درمانی در ارتباط با رفتارهای مخل خردسالان است و اکثر والدین نیز از این برنامه ها رضایت دارند. برنامه های آموزش والدین مقرون به صرفه اند، کوتاه اند، اثرگذارند و دارای اعتبار تجربی نیز هستند. هرچند اجرای این برنامه ها بهتر است با مشورت با درمانگرتان صورت پذیرد.

در این مقاله یکی از روش های مقابله با رفتارهای مخل را با هم بررسی می کنیم:

بازی والدین:

هدف این بازی تعلیم راه و رسم فرمان دادن و تنبیه رفتار نامطلوب از طریق محروم کردن است. محروم کردن یعنی محروم کردن کودک از تقویت مثبت. خردسالان معمولا دوست دارند در کنار بزرگسالان باشند، به همین دلیل می توانیم آنها را از حضور در کنار اطرافیان محروم کنیم و نگذاریم فعالیت های معمول را انجام دهند. محروم کردن فقط وقتی موثر است که فرصت ” بهره مندشدن” به کودک زیاد باشد.

.فرامین خوبی بدهید

فرمان خوب فرمانی است که:

صریح باشد (علی لطفا حوله را آویزان کن، به جای علی ممکن است حوله را آویزان کنی؟)

با لحن مثبتی صادر شود(لطفا دستم را بگیر به جای ندو)

یک قسمتی باشد(حسین لطفا کُت ات را بردار به جای حسین می دانی که وقتی برگشتی باید کُت ات راداخل کمد،کیف ناهارت را داخل آشپزخانه وکتابهایت را روی میز بگذاری)

واضح ودقیق باشد (دوست دارم آرام روی صندلی فروشگاه بنشینی وبه چیزی دست نزنی به جای دوست دارم پسرخوبی باشی)

مناسب سن کودک باشد (یک سیب از توی دیس بردار به جای یک چیزی از توی آشپزخانه بردار وبخور)

مؤدبانه ومحترمانه باشد(لطفا مسواک را بده به جای همین حالا مسواک را بده)

کودک بتواند فورا آن را انجام بدهد(لطفا برو بخواب به جای دوست دارم فردا به موقع بخوابی)

فقط در مواقع ضروری صادر شود(برای مثال وقتی کودک روی کاناپه بالا وپایین می پرد؛لطفا بنشین، به جای باعمه سارا خداحافظی کن)

.نه درخواست کنید ونه پیشنهاد بدهید

وقتی می خواهید فرزندتان کاری را انجام بدهد،خواسته خود را به صورت درخواست بیان نکنید(برای مثال نگویید؛ممکن است به گربه غذا بدهی.وقتی فرمان خود را به صورت درخواست بیان میکنید،به او حق انتخاب میدهید.به همین دلیل به خودش حق می دهدبگوید ” نه “.تا می توانید به فرزند خود حق انتخاب بدهید ولی نه وقتی می خواهید کار خاصی را انجام بدهد.

 3.حرف شنوی را تحسین کنید.

بعد از هر فرمان پنج ثانیه به فرزند خود وقت بدهید ( شما می توانید زیر لب تا پنج بشمارید). اگر خواسته  شما را اجابت کرد، بلافاصله او را تحسین کرده و به او توجه کنید. ( ” خیلی خوشم آمد که کت ات را آویزان کردی” ). همانطور که در نمودار بازی کودک گفتیم با توجه کردن به حرف شنوی کودک می توانید حرف نشنوی او را افزایش بدهید. در ضمن با توصیف حرف شنوی کودک می توانید حرف شنوی او را بیشتر کنید ( برای مثال می توانید بگویید ” می بینم داری مکعب ها را روی هم میچینی” ).

. هشدار بدهید

اگر بعد از پنج ثانیه سکوت، فرزندتان فرمان شما را اجرا نکرد، به او هشدار بدهید. فرمان خود را تکرار نکنید. هشدارتان به صورت ” اگر— آنگاه ” باشد. ( “اگر کت ات را برنداری، آنگاه باید روی صندلی بنشینی”!). هشدارها باید قاطعانه باشند تا کودک بفهمد جدی هستید. وقتی کودک هشدار شما را شنید و فرمان تان را اجرا کرد، بلافاصله به او توجه کرده و او را تشویق کنید.

. از محروم کردن استفاده کنید

اگر فرزندتان بعد از پنج ثانیه، خواسته شما را اجابت نکرد باید از فن محروم کردن استفاده کنید. بهترین شیوه محروم کردن این است که فرزند خود را روی صندلی، رو به دیوار بنشانید. او را محکم بگیرید و روی صندلی بنشانید. به او بگویید ” چون —- را انجام ندادی باید روی این صندلی بنشینی”. مدت محرومیت برای پیش دبستانی ها باید دو تا چهار دقیقه باشد و برای دبستانی ها حدودا پنج دقیقه. در مورد تخلفات جزئی و بزرگ نیز از همین دو محدوده زمانی استفاده کنید.

وقتی فرزندتان در دوره محرومیت به سر می برد، با او حرف نزنید. قشقرق های فرزندتان و فریادها و اعتراضات یا قول های او را نادیده بگیرید. مشغول کارتان شوید. از زمان سنج استفاده کنید تا فرزندتان بداند چقدر باید روی صندلی بنشیند.

یک قاعده مهم این است که فرزندتان حتما باید سی ثانیه آخر دوره محرومیت خود را در آرامش به پایان برساند. اگر زمانی که زنگ زمان سنج به صدا در می آید کودک هنوز سروصدا می کرد، به او بگویید ” باید آن قدر روی صندلی بنشینی تا آرام شوی” . اگر فرزندتان بدون اجازه از روی صندلی بلند شد ( حتی اگر باسن خود را از روی صندلی بلند کرد یا صندلی را جابه جا کرد) بلافاصله یکی از اقدامات زیر را انجام بدهید:

فرزندتان را به اتاقی که آن را دوست ندارد ولی اتاق امنی است، ببرید و در اتاق را یک دقیقه ببندید. فرزند خود را روی صندلی بنشانید و به او بگویید ” همین جا آرام بنشین”. اگر مجددا روی صندلی ننشست، او را روی صندلی بنشانید و دوباره در اتاق را ببندید. بعد بگویید ” آن قدر روی این صندلی می نشینی تا آرام شوی” .

هربار که فرزندتان از روی صندلی بلند می شود، او را روی صندلی بنشانید. با او حرف نزنید. ممکن است مجبور شوید این کار را ده تا بیست بار انجام بدهید.

بعد از آنکه فرزندتان سی ثانیه آرام روی صندلی نشست ( البته بهتر است او در کل دوره محرومیت آرام باشد) و زنگ زمان سنج به صدا درآمد باید فرزندتان را از محرومیت خارج کنید ( مثلا می توانید به او بگویید ” حالا می توانی بیایی بیرون” ).

. وقتی فرزند خردسال شما رفتار نادرستی انجام میدهد، فورا برای او دلیل نیاورید.

توضیح قواعد و پیامدهای رفتار و استدلال درباره آن ها، خصوصا وقتی فرزند شما بزرگ شده، عمل مفیدی می باشد. ولی اگر بلافاصله بعد از رفتار ناشایست او استدلال را شروع کنید، رفتار نامطلوب او افزایش خواهد یافت. بهتر است استدلال را به زمانی موکول کنید که فرزندتان عمل دلخواه شما را انجام می دهد ( برای مثال ” اگر زود خودت را برای خوابیدن آماده کنی، وقت بیشتری برای حرف زدن و قصه خواندن خواهیم داشت”).

. تا آمادگی لازم برای محروم کردن فرزندتان را ندارید، به او فرمان ندهید.

به این ترتیب می توانید فقط فرمان های واقعا مهم بدهید! با فرزندتان مهربان باشید و رفتارهای شایسته ای را که پس از دوره محرومیت انجام می دهد تحسین کنید. وقتی محروم کردن فرزندتان جواب نمی دهد، علت آن به یکی از سوالات زیر برمی گردد:

آیا بیش از یک فرمان و هشدار داده اید؟

آیا اعضای خانواده، محرومیت را رعایت کرده اند؟

آیا مجال کافی برای تحسین کودک وجود دارد؟ ( و آیا رفتارهای مطلوب کودک را تحسین می کنید؟)

آیا جو خانه، جو مطلوبی است؟

آیا فریب این حقه را خورده اید، ” من محرومیت را دوست دارم!!” ؟ خـــام نشوید !

آیا فرزندتان عمدا خودش را در حالت محرومیت قرار می دهد؟اگر عمدا قرار می دهد،مطمئن شوید محرومیت خودش را به طور کامل طی می کند؟

آیا فرزندتان در دوره محرومیت مورد توجه قرار می گیرد؟ و به تلویزیون یا سایر امکانات تصویری لذت بخش دسترسی دارد؟

آیا فرزندتان از قواعد مطلع است؟

آیا در فن محروم کردن، اصل استمرار و مداومت را رعایت می کنید؟

[divider]

کلینیک آلومینا، پیشگام در آموزش روش های تربیتی صحیح به خانواده های می باشد.

فاطمه امیری روانشناس بالینی،نوروتراپیست