بررسی اجمالی بیوفیدبک

وقتی برای کسی دست تکان می دهید یا زانوی خود را بالا می برید تا قدم بردارید، تمام این فعالیت ها را کنترل می کنید. دیگر عملکردهای بدن – مانند ضربان قلب، درجه حرارت پوست و فشار خون – به طور غیرارادی توسط سیستم ایمنی بدن کنترل می شوند. شما نمی توانید تغییری در سرعت ضربان قلب خود ایجاد کنید، بلکه این اتفاق در پاسخ به محیط می افتد، به عنوان مثال وقتی هیجان زده یا عصبی هستید ضربان قلب شما افزایش می یابد.

بیوفیدبک تکنیکی است که می تواند به شما کمک کند تا به تمام این فعالیت های غیر ارادی کنترل داشته باشید و روش درمانی آن نیز برای پیشگیری از بیماری هایی مانند سردرد، دردهای مزمن، بی اختیاری و فشار خون بالا استفاده می شود.

نظریه ی پشت بیوفیدبک این است که با بهره برداری از قدرت ذهن خود و آگاه شدن از اتفاقات داخلی بدن خود، می توانید کنترل بیشتری روی سلامت خود داشته باشد.

بیوفیدبک چگونه کار می کند؟

محققان در مورد علت و چگونگی دقیق کار بیوفیدبک مطلع نیستند. آنها می دانند که بیوفیدبک باعث آسایش فرد شده که این امر در بهبود شرایط به وجود آمده به وسیله ی استرس خیلی موثر خواهد بود. در طول جلسات بیوفیدبک الکترودها یا سنسورها سیگنال هایی را به مانیتور ارسال می کنند که صدا، نور و یا تصویری را نمایش می دهد که نشان دهنده ی ضربان قلب، سرعت تنفس، فشار هون، درجه حرارت پوست، میزات تعرق یا فعالیت عضلانی است.

وقتی که فرد تحت فشار و استرس باشد، این عملکردها تغییر می کنند. سرعت ضربان قلب افزایش می یابد، عضلات سفت می شوند، بدن شروع به عرق کردن می کند و سرعت تنفس بالا می رود. پزشک می تواند تمام این پاسخ ها را در مانیتور مشاهده کند و زمانی که فرد سعی در متوقف کرد آنها دارد، فورا نتیجه ی مربوط به این تلاش را ارزیابی می کند. جلسه های لیوفیدبک معمولا در مطب دکتر انجام می شوند، اما برنامه های کامپیوتری وجود دارد که می توان از طریق آنها سنسور بیوفیدبک را به کامپیوتر شخصی فرد متصل کرد.

درمانگر بیوفیدبک به شما کمک می کند تا ورزش هایی را انجام دهید و از طریق آنها عملکردهای مختلف بدن را کنترل کنید. به عنوان مثال می توانید از تکنیک های مدیتیشن برای کم کردن نوارهای مغزی استفاده کنید که در زمان سردرد فعال می شوند.

تمرین های مدیتیشن زیادی در درمان بیوفیدبک استفاده می شوند که عبارتند از:

• نفس عمیق کشیدن
• شل کردن یا سفت کردن گروهی عضلات
• راهنمای تصویری – تمرکز بر روی یک تصویر خاص (مانند رنگ و بافت یک پرتقال) برای متمرکز کردن ذهن و گرفتن احساس آرامش بیشتر
• مدیتیشن با تمرکز حواس – تمرکز افکار و رهایی از احساسات منفی

زمانی که ضربان قلب شما کند می شود، فشار خون شما پایین آمده و ماهیچه های خود را رها می کنید، بازخورد فوری آن را روی صفحه نمایش مشاهده خواهید کرد. در نهایت فرا خواهید گرفت که بدون تجهیزات بیوفیدبک، این عملکردها را چگونه کنترل کنید.

روش های درمانی مختلفی در بیوفیدبک برای کنترل عملکردهای داخلی بدن وجود دارد که عبارتند از:

• الکترومیوگرام (EMG). این تکنیک فعالیت و تنش عضلات را اندازه می گیرد. روش درمانی EMG برای کمر درد، سردرد، اختلالات اضطراب، بهبود عضلات پس از صدمه دیدن و بی اختیاری استفاده می شود.
• حرارتی: این روش دمای پوست را اندازه می گیرد و برای سردرد و بیماری Raynaud استفاده می شود.
• نوروفیدبک یا الکتروانسفالوگرافی (EEG): این روش نوار مغز می گیرد و برای کم توجهی و اختلال بیش فعالی (ADHD)، صرع و اختلالات تشنج به کار می روند.
• فعالیت الکترودرمال (EDA): این روش میزان عرق کردن را اندازه گیری کرده و برای درد و استرس به کار می رود.
• تغییر در سرعت ضربان قلب: این روش میزان ضربان قلب را اندازه می گیرد و برای مشکلاتی مانند استرس، آسم، بیماری مزن انسداد ریوی (COPD) و ضربان نامنظم قلب.

هر بخش درمانی در بیوفیدبک حدودا 30 دقیقه طول می کشد. معمولا مزیت های درمان بیوفیدبک پس از 10 دقیقه یا کمتر خود را نشان می دهد. بعضی شرایط مانند فشار خون بالا، برای بهبود یافتن 20 جلسه یا بیشتر نیاز دارد.

موارد استفاده از بیوفیدبک

بیوفیدبک برای درمان موقعیت های زیادی استفاده می شود. در اینجا بعضی از مزیت های بیوفیدبک را بیان می کنیم:

دردهای مزمن: با کمک به شناسایی عضلات سفت شده و سپس ارائه روش هایی برای شل کردن آنها، بیوفیدبک کمک می کند تا دردهای ناشی از کمردرد، درد شکم، اختلالات مفصل گیجگاهی و فک (TMJ) و فیبرومیالژیا را بهبود بخشید. بیوفیدبک در تسکین دردهای مربوط به تمام سنین استفاده می شود.

سردرد: سردرد یکی از بهترین تحقیقات انجام شده در بیوفیدبک می باشد. تنش عضلانی و استرس باعث بروز میگرن و سردردهای دیگر می شود و علائم سردرد را نیز بدتر می کند. شواهدی وجود دارند که نشان می دهند روش درمانی بیوفیدبک می تواند باعث شل شدن ماهیچه ها شده و شدت و میزان سردردها را کاهش دهد. بیوفیدبک به ویژه زمانی که با دارو ترکیب شده باشد، اثر بخشی بالایی برای سردردها دارد.

اضطراب: کاهش اضطراب یکی از رایج ترین موارد استفاده از بیوفیدبک می باشد. زمانی که عصبی یا مضطرب هستید، بیوفیدبک به شما اجازه می دهد تا نسبت به پاسخ بدن خود آگاهی بیشتری داشته باشید، سپس می توانید این پاسخ ها را کنترل کنید.

بی اختیاری ادرار: بیوفیدبک می تواند به افرادی که مشکل کنترل ادرار دارند، کمک کند. این روش به خانم ها کمک می کند تا عضلات کف لگن را تقویت کرده و تخلیه ی مثانه خود را تحت کنترل داشته باشند. پس از چند جلسه برگزاری بیوفیدبک، خانمی که مبتلا به بی اختیاری ادرار بود، می تواند تا حدی این مشکل را حل کرده و آن را کنترل کند. بیوفیدبک به کودکان مبتلا به این مشکل نیز کمک کرده و همچنین برای افراد مبتلا به ی اختیاری مدفوع هم موثر است. برخلاف مصرف برخی داروها، بیوفیدبک دارای عوارض جانبی نیست.

فشارخون بالا: شواهد و مدارک مربوط به استفاده از بیوفیدبک در رابطه با فشارخون بالا نتایج ضد و نقیضی نشان داده است. گرچه به نظر می رسد این روش برای کنترل فشار خون موثر است ولی برای درمان فشار خون بالا، استفاده از داروها موثرتر است.

دیگر موارد استفاده از بیوفیدبک عبارتند از:

• اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD)
• بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD)
• فشار خون بالا
• بیماری رینود
• آسیب دیدگی
• آسم
• یبوست
• صرع
• آرتروز روماتوئید

نگارنده: سمیه محمدی

[divider]

کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب و روان آلومینا