اسکیزوفرنی و اختلالات مربوط به آن

اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی، گروهی از بیماریهای جدی هستند که بر روی ذهن تاثیر می گذارند. این بیماری ها توانای فرد را در فکر کردن، قضاوت خوب، پاسخ های عاطفی، برقراری ارتباط موثر، درک واقعیت و رفتار مناسب تاثیر می گذارند. زمانی که علائم شدید هستند، فرد مبتلا به اختلالات روانی دچار مشکل در درک واقعیت می شود و اغلب قادر به پاسخگویی به نیازهای عادی زندگی نیست. اما حتی شدیدترین اختلالات روانی نیز قابل درمان هستند.

اختلالات روانی مختلفی وجود دارند، از جمله:

• اسکیزوفرنی: افراد مبتلا به این بیماری دچار تغییراتی در رفتار می شوند، مانند هذیان و توهم، که بیشتر از 6 ماه طول می کشد و معولا بر روی رفتارهای اجتماعی و کیفیت کار و زندگی تاثیر می گذارد.
• اختلال اسکیزوافکتیو: مبتلایان به این اختلال علائم اسکیزوفرنی و اختلالات خلقی و یا افسردگی را همزمان نشان می دهند.
• اختلال اسکیزوفرین: افراد مبتلا به این اختلال علائم اسکیزوفرنی را نشان می دهند، اما علائم بین 1 تا 6 ماه طول می کشد.
• اختلال روانی کوتاه: افراد مبتلا به این اختلال دچار دوره های کوتاه مدت اختلالات روانی ناگهانی می شوند و اغلب در واکنش به یک رویداد استرس زا، مانند مرگ یکی از اعضای خانواده، دچار این حالت می شوند. بهبود این مشکل معمولا سریع و کمتر از یک ماه طول می کشد.
• اختلال هذیانی: افراد مبتلا به این اختلال دچار یک توهم می شوند، به عنوان مثال تصور می کنند که تعقیب می شوند، یا دیگران بر علیه آنها توطئه می کنند یا دچار یک بیماری هستند. این توهمات برای حداقل یک ماه طول می کشد.
• اختلال روان پریشی مشترک: این بیماری زمانی رخ می دهد که یک فرد در یک رابطه قرار می گیرد و تصور می کند فرد دیگری نیز در این رابطه حضور دارد، به نحوی احساس می کند مورد خیانت قرار گرفته است.
• اختلال روانی ناشی از مواد: این شرایط با مصرف یا ترک برخی از مواد، مانند مواد توهم زا و کرک و کوکائین، رخ می دهد که باعث توهم، هذیان و بروز مشکلات مکرر در سخن گفتن می شود.
• اختلال روانی ناشی از شرایط پزشکی: توهم، هذیان و یا سایر علائم ممکن است ناشی از بیماری دیگری باشند که بر روی عملکرد مغز تاثیر می گذارند، مانند ضربه خوردن به سر یا تومور مغزی.
• پارافرنی یا هذیان زدگی یا بدروانی: این نوع اسکیزوفرنی در اواخر زندگی و سنین بالا اتفاق می افتد و در بین افراد مسن بسیار رایج است.

علائم اختلالات روان پریشی چگونه هستند؟

علائم اختلالات روان پریشی از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است در طول زمان نیز تغییر کند، اما علائم اصلی توهم و هذیان هستند.

توهم تجارب غیرعادی و یا برداشت از چیزهایی است که در واقع وجود ندارند، مانند دیدن مواردی که وجود خارجی ندارند، شنیدن صداها، وجود طعم و مزه در دهان و احساس وجود چیزی بر روی پوست خود. توهم ها باورهای اشتباهی هستند که حتی پس از دریافت اطلاعات کافی و منطقی بازهم برطرف نمی شوند. به عنوان مثال فردی که تصور می کند غذایش سمی است، حتی پس از اثبات سمی نبودن آن باز هم این توهم برطرف نمی شود.

دیگر علائم مربوط به بیماری های روان پریشی عبارتند از:

• صحبت کردن نامنسجم یا نامنظم
• افکار آشفته
• رفتار عجیب و گاهی خطرناک
• حرکات آهسته و غیرطبیعی
• بی علاقه شدن به بهداشت شخصی
• بی علاقه شدن به انجام فعالیت
• بروز مشکل در مدرسه و محل کار و برقراری ارتباط با دیگران
• ناتوانی در بیان احساسات
• بروز نوسانات خلقی یا علائم خلقی دیگر، مانند افسردگی و جنون

علت اختلالات روان پریشی چیست؟

دلیل قطعی اختلالات روان پریشی مشخص نشده است، اما بسیاری محققان تصور می کنند که وراثت نقش مهمی در بروز این بیماری دارد. عوامل محیطی نیز می توانند در بروز بیماری موثر باشند، از جمله استرس، سو مصرف مواد و تغییرات بزرگ در زندگی.

به علاوه افراد مبتلا به اختلالات روانی، مانند اسکیزوفرنی، در عملکرد مغز خود نیز دچار اختلالاتی هستند، به عنوان مثال عملکرد مسیرهایی که کنترل کننده تفکر، ادراک و انگیزه می باشند. تصور می شود که در اسکیزوفرنی گیرنده های سلول عصبی که با یک ماده شیمیایی در مغز به نام گلوتامات تعامل دارند، در بخش های خاصی از مغز به درستی کار نکنند و این امر باعث بروز علائم غیرطبیعی در تفکر و ادراک شود.

اختلالات روانی چگونه درمان می شوند؟

بیشتر اختلالات روانی از طریق ترکیب دارو و روان درمانی مورد معالجه قرار می گیرند.

• دارو: مهمترین داروها در درمان اختلالات روانی، داروهای ضدروان پریشی هستند. این داروها برای درمان بیماری نیستند، بلکه به نحوی علائم آن را مدیریت می کنند، علائمی مانند توهم، هذیان و سایر مشکلات تفکر.
• روان درمانی: انواع مختلف روان درمانی وجود دارند، از جمله روان درمانی گروهی، فردی و خانوادگی. بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات روانی به صورت سرپایی درمان می شوند. با این حال اگر علائم شدید باشند، به نحوی که احتمال داشته باشد فرد بیمار به خود یا دیگران صدمه بزند یا توانایی مراقبت از خود را نداشته باشد، بهتر است بستری شود.

آیا پیشگیری از اختلالات روانی امکانپذیر می باشد؟

به طور کل راهی برای پیشگیری از اینگونه اختلالات وجود ندارد، اما بسیاری از علائم مربوط به این بیماری ها با تشخیص و درمان به موقع قابل پیشگیری خواهند بود. مراجعه به پزشک به محض مشاهده علائم به کاهش مشکلات ناشی از بماری و پیشگیری از دیگر علائم کمک موثری خواهد کرد. اگر این اختلالات ناشی از مصرف الکل یا مواد مخدر باشند، ترک آنها بسیار موثر خواهند بود.

نگارنده: سمیه محمدی

کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب و روان آلومینا