اختلالات تجزیه ای

فرد مبتلا به اختلالات تجزیه ای به روش هایی که غیرارادی و ناسالم هستند، از واقعیت فرار می کند. این افراد به نوعی عدم تداوم بین افکار، خاطرات، محیط اطراف، اعمال و هویت خود را تجربه می کنند. علائم اختلالات تجزیه ای – اعم از فراموشی و هویت جایگزین – به نوع این اختلال بستگی دارند. این علائم معمولا در نتیجه یک واقعه ناگوار به وجود آمده و به حفظ خاطرات دشوار کمک می کنند. زمانی که فرد بیمار دچار استرس می شود، علائم بدتر و مشهودتر می شوند. اختلالات تجزیه ای باعث بروز مشکل در عملکردهای روزانه می شوند.

درمان این اختلال از طریق گفتار درمانی و مدیتیشن انجام می شود. گرچه درمان این اختلال دشوار است، اما بسیاری افراد روش های موثری برای مقابله با علائم و داشتن یک زندگی سالم را فرا خواهند گرفت.

علائم اختلالات تجزیه ای

علائم و نشانه های اختلالات تجزیه ای عبارتند از:

• از دست دادن حافظه (فراموشی) نسبت به دوره ی زمانی خاص، رویداد و برخی افراد.
• بروز مشکلات روحی و روانی، مانند افسردگی، اضطراب و فکر و یا اقدام به خودکشی.
• حس اینکه فرد از خود دور شده است.
• تصور اینکه افراد اطراف به نوعی جعلی و غیرواقعی به نظر می رسند.
• حس مبهم از هویت
• استرس مشخص نسبت به مشکلات، روابط، کار و دیگر زمینه های مهم زندگی

سه نوع اختلال تجزیه ای مهم توسط انجمن روانپزشکی امریکا تعریف شده است که عبارتند از:

• فراموشی تجزیه ای: نشانه اصلی این اختلال از دست دادن حافظه است که بسیار شدیدتر از فراموشی طبیعی است و به وسیله شرایط پزشکی قابل توضیح نیست. در این حالت فرد بیمار نمی تواند اطلاعات مربوط به خود و رویدادها و افراد زندگی خود را به یاد آورد، به ویژه پس از یک تروما. فراموشی تجزیه ای را می توان به رویدادها در یک زمان خاص، مانند یک چالش، نسبت داد و به ندرت ممکن است باعث از دست دادن کامل حافظه شود. این فراموشی ممکن است چند دقیقه، چند ساعت و یا گاهی چند سال طول بکشد.
• اختلال تجزیه ای هویت: این اختلال که تحت عنوان اختلال چند شخصیتی نیز مطرح است، به وسیله تغییر هویت متناوب مشخص می شود. این افراد ممکن است حضور یک یا چند نفر دیگر را در سر خود حس کنند و با آنها صحبت کنند و به این ترتیب فرد تصور می کند دارای هویت های دیگری نیز می باشد. هریک از این هویت ها دارای نام خاص، تاریخچه شخصی خود و ویژگی های مختلفی هستند، از جمله ممکن است جنسیت، رفتار و یا حتی ویژگی های ظاهری مختلفی داشته باشند. ممکن است به نوعی آشنایی بین این هویت های خیالی هم وجود داشته باشد. افراد مبتلا به اختلال تجزیه ای هویت معمولا دچار اختلال فراموشی و گریز تجزیه ای نیز هستند.

• اختلال مسخ شخصیت: این اختلال شامل یک حس مداوم یا دوره ای که در آن فرد از خود دور می شود – فرد اعمال، افکار و احساسات خود را از دور مشاهده می کند، مانند تماشای یک فیلم. افراد و چیزهای دیگر در اطراف این بیماران نیز غیر واقعی و مه آلود به نظر می رسند. علائم این اختلال که بسیار ناراحت کننده هستند، ممکن است تنها چند لحظه یا چندین سال طول بکشند.

علت اختلالات تجزیه ای چیست؟

اختلالات تجزیه ای معمولا به خاطر مقابله با یک تروما رخ می دهند. این اختلالات معمولا در کودکانی رخ می دهد که برای مدت طولانی مورد سوء استفاده های جنسی، جسمی و یا عاطفی قرار گرفته اند و یا در محیطی وحشتناک و غیرقابل پیش بینی حضور دارند. اضطراب ناشی از جنگ یا بلایای طبیعی نیز می تواند منجر به این اختلال شود.

در دوران کودکی هویت شخص در حال شکل گیری است. بنابراین یک کودک بیشتر از بزرگسالان قادر است از خود فاصله گرفته و واقعه دردناکی را برای دیگران در حال اتفاق افتادن است را مشاهده کند. کودکان و بزرگسالانی که وقایع دلخراشی مانند جنگ، بلایای طبیعی، آدم ربایی، شکنجه و یا روش های تهاجمی پزشکی را تجربه می کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلالات هستند.

اختلالات تجزیه ای دارای عوارض مختلفی است که برخی از آنها عبارتند از:

• خود آزاری
• فکر و اقدام به خودکشی
• اختلالات عملکرد جنسی یا وسواس جنسی و اجتناب از برقراری رابطه جنسی
• اختلالات افسردگی و اضطراب
• اختلالات استرس پس از سانحه
• اختلالات شخصیت
• اختلالات خواب، ازجمله کابوس، بی خوابی و راه رفتن در خواب
• اختلالات اشتها
• سردرد شدید

اختلالات تجزیه بر روی روابط شخصی و کاری نیز تاثیر زیادی دارد. افراد مبتلا به این اختلالات قادر به مقابله با استرس های عاطفی و کاری خود نیستند و در نتیجه ممکن است باعث نگرانی اطرافیان شده و یا در نحل کار قابل اعتماد دیگران نباشند.

همانطور که قبلا ذکر شد کودکانی که مورد سوء استفاده عاطفی و جنسی قرار می گیرند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری روحی و روانی، از جمله اختلالات تجزیه ای، هستند. اگر اضطراب یا مسائل شخصی بر روی فرزند شما تاثیر می گذارد، هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. گروه های حمایت از والدین یا خانواده درمانی در پیشگیری و درمان این اختلال مفید خواهند بود. اگر کودک شما مورد سوء استفاده قرار گرفته و یا رویداد ناراحت کننده ای را تجربه کرده است، بهتر است به پزشک یا مشاور مراجعه کنید.

نگارنده: سمیه محمدی

کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب و روان آلومینا