چگونه مهارتهای خواندن کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه یا اختلال یادگیری را بهبود دهیم؟

بیشتر كودكان در كلاس اول و دوم دبستان خواندن را می آموزند. با شروع كلاس سوم، انتظار می رود آنها بخوانند تا بیاموزند. به عنوان مثال، ممكن است یكی از تكالیف درسی آن ها یافتن مطالبی برای پروژه پستانداران آبی از اینترنت یا پیدا كردن نقاط عطف متن یك داستان تخیلی باشد. با رفتن به كلاس بالاتر توانایی استخراج معانی از منابع نوشتاری – یادگیری مستقل- اهمیت بیشتری می یابد.

مهارت خواندن به توانایی ادا كردن سریع و تشخیص كلمه ها بستگی دارد كه ممكن است برای دانش آموزان دارای اختلال كمبود توجه/بیش فعالی (ADD/ADHD) یا اختلال یادگیری مشكل باشد. حتی پس از تسلط بر اصول خواندن، بسیاری از كودكان دارای اختلال كمبود توجه/ بیش فعالی در فهم متون، برقراری ارتباط بین بخش های آنچه كه می خوانند با آنچه كه تا به حال آموخته اند دچار مشكل هستند. خوشبختانه، مهارت ها و فنون روخوانی قابل فراگیری هستند. كودكانی كه فنون خواندن را آموخته اند و در استفاده از آن ها راهنمایی شده اند، در حقیقت از چند فن قابل استفاده كمك می گیرند.

♦  برای كودك تان کتاب بخوانید
حتی اگر كودك تان خودش می تواند بخواند، بلند خواندن شما برای او دارای ارزشی نهفته است. مهارت های شنیداری یك كودك معمولاً از مهارت های خواندن او قوی تر است، بنابراین اگر هم چنان كه برای او می خوانید، كودك تان نیز در سكوت همراه شما بخواند مفاهیم را بهتر درك می كند. با متن های كوتاه شروع كنید و اگر كودك تان هم چنان تمركز دارد زمان خواندن را افزایش دهید. كتاب هایی كه روی نوار كاست  ضبط شده اند، به همراه متن كتاب، راهی دیگر برای همساز كردن خواندن و شنیدن است.

♦  قوه تخیل کودک را بیدار کنید
وقتی فرزندتان می خواند یا گوش فرا می دهد، او را تشویق كنید كه رخدادهای داستان را در ذهنش به صورت تصویر یا یك فیلم تجسم كند. بعد از خواندن چند صفحه از او بخواهید تا آن را توصیف كند.

♦  به او نشان دهید كه هر كتابی  متشكل از چه بخش هایی هستند
كتاب های درسی معمولاً بدین صورت تهیه شده اند كه نكات مهم را مشخص و خلاصه می كنند. به فرزندتان نشان دهید كه چگونه توجه به عنوان ها، جدول ها، سرفصل ها و نمونه پرسش ها می توانند فكر او را سازمان دهی كنند و مطالب ارزشمند را در اختیار او قرار دهند. وقتی فرزندتان داستان می خواند، به او بیاموزید كه به دنبال پنج سئوال اساسی بگردد: شخصیت های اصلی داستان چه كسانی هستند، داستان كی و كجا رخ می دهد، شخصیت های داستان با چه حوادثی روبه رو می شوند و چرا این گونه رفتار می كنند. با این كه مقاله های روزنامه ها و مجلات به سبك داستانی روایت نمی شوند، ولی اطلاعات مربوط به پنج سوال اساسی در پاراگراف اول یا دوم آشكار می شود.

♦  از او بخواهید كه داستان را پیش بینی كند
وقتی همراه فرزندتان كتاب می خوانید، گه گاه دست نگه داشته و از او بپرسید كه فكر می كند چه اتفاقی خواهد افتاد. این كار او را وادار می كند تا هرآن چه كه تا آن موقع از شخصیت ها و داستان آموخته است – و این كه یك داستان از چه بخش هایی تشكیل می شود- را با هم تطبیق دهد و بقیه داستان را پیش بینی كند. به عنوان مثال اگر او یكی از مجموعه كتاب های هری پاتر را می خواند، از او بپرسید وقتی كه هری و دراكو مالفوی در مسابقه ی بعدی كوییدیچ با یكدیگر روبه رو می شوند چه فكر می كند. یا عقیده ی او را در این مورد بپرسید كه جی.كی.رولینك، نویسنده مجموعه هری پاتر، در كتاب بعدی چه خواهد نوشت. مهم نیست كه حدس های او درست از آب دربیایند: پرسیدن درمورد پیش بینی هایش، او را تشویق می كند كه به آنچه كه می خواند دقت كند و شما نیز می توانید میزان درك او را بسنجید.

♦  به آنچه كه كودك تان می خواند علاقه نشان دهید
از او بخواهید درباره كتاب یا فصلی كه به پایان رسانده برایتان بگوید. هدف اصلی داستان چه بود؟ شخصیت مورد علاقه او در داستان كه بود؟ آیا او از آن كتاب خوشش آمد یا خیر؟ آیا این كتاب او را به یاد كتابی كه قبلاً خوانده یا تجربه ای كه از قبل داشته انداخته است؟ اگر او فصلی از كتاب درسی را خوانده چه آموخته است و چگونه با چیزهایی كه در مدرسه آموخته است تطابق دارد؟ بیان آنچه كه خوانده است باعث می شود كه او آنچه را كه آموخته درك كند. اگر فرزندتان نمی تواند خلاصه مطالب را به طور منسجم تهیه كند، خودتان كتاب را بخوانید. او را در بحث مربوط به قسمت ها و شخصیت های مورد علاقه خود شركت دهید و برای او توضیح دهید كه چگونه بخش های مختلف داستان را به هم ربط داده اید تا كل آن را بفهمید.

♦  او را تشویق كنید كه یادداشت برداری کند
از كودكتان بخواهید كه یك دفتر یادداشت یا كارت راهنما كنار دستش بگذارد تا همان طور كه می خواند اطلاعات مهم را در آن بنویسد. یادداشت برداری به خواننده كمك می كند كه مطالب را به درستی درك كند. این كارت ها در زمان امتحان ها به ابزار با ارزشی تبدیل می شوند. اگر كتاب به كودك تان تعلق دارد، به او اجازه دهید كه جزییات در پیوند را با مداد یا شبرنگ مشخص كند. این فرصتی است كه به او نشان دهید كه چگونه نكات مهم را بیرون بكشد. آیا كودك شما از طریق تصویر بهتر می آموزد؟ به او كمك كنید كه یك جدول با خانه هایی برای زمینه ی داستان، نام شخصیت ها، موضوع ها و رخدادهای اصلی تهیه كند. نگاره ای تهیه كند كه شامل لغات كلیدی، رنگ ها و نمادهایی باشد كه معانی و اطلاعات را نشان دهد.

♦  دایره لغات او را گسترش دهید
هرچقدر دایره واژگان فرزندتان گسترده تر باشد، فهم  او از مطالب  بیشتر خواهد شد و كمتر كتابی را برای پرسیدن معنی واژه ای زمین می گذارد. اگر می دانید كه متنی شامل واژه های نا آشناست، پیش از آغاز خواندن متن آن ها را برایش معنی كنید، یا از او بخواهید معنی آن ها را از  لغتنامه بیابد.

♦  مفهوم استعاره را برای او توضیح دهید
كودكی كه دچار عدم یادگیری زبان است می تواند بسیار لغوی فكر كند: خواندن این كه شخصیت داستان “طوری به نظر می رسید كه انگار روح دیده است.” او را می ترساند. به فرزندتان كمك كنید دریابد كه جمله ای كه خارج از مطلب به نظر می رسد، یكی از انواع تشبیه و استعاره است. می توانید با کمک هم فهرستی از اصطلاحات و معانی آن ها تهیه كنید.

♦  به كودك تان بیاموزید كه معانی فرا متنی را درك كند
به جمله ای كه شامل اطلاعات اضافی اند اشاره كنید و از او بپرسید كه چه چیز دستگیرش می شود. او طبیعتاً باید بفهمد كه عبارت “جورج به دلیل دریافت بهترین جایزه در امتحان علوم برای بار دوم بسیار هیجان زده بود.” بدین معنی است كه جورج جایزه ی علوم را قبلاً یك بار برده است.

♦  پیش زمینه اطلاعات او را گسترش دهید
فهمیدن موضوعاتی كه از پیش درباره شان می دانیم آسان تر است. به كودك تان كمك كنید مطالبی را برای خواندن انتخاب كند كه به آن علاقه مند است و او را تشویق كنید تا با تجربه هایش، درك بهتری از كتاب پیدا كند.

♦  یك گروه كتاب خوانی ایجاد كنید
اگر فرزندتان دوستانی دارد كه به كتاب های مشتركی علاقه مندند، آن ها را دور هم جمع كنید تا در مورد چیزهایی كه خوانده اند بحث كنند یا در طرحی مانند تقلید فكاهی از یك داستان با یكدیگر همكاری كنند.
زمانی که كودك تان را با این سری راهكارهای تقویت مهارت خواندن آشنا كردید، از او بخواهید كه آن هایی را كه مورد علاقه او هستند روی یك نشانه کتاب جداگانه بنویسد. او می تواند از آن برای كتاب های مدرسه اش استفاده كند – انتخاب مناسب ترین راهكار برای هر متن – و از یك كارت یادآوری كننده ی دستی نیز برای نگه داشتن صفحه ی كتاب استفاده كند.
منبع:

http://www.additudemag.com/adhd/article/983.html

مترجم: رویا عباسی اصل- کرشناس ارشد روانشناسی تربیتی