همه چیز در مورد ویتامین A

ویتامین A به گروهی از ترکیبات که به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند گفته می شود :رتینوئیدها (که از محصولات حیوانی گرفته می شود) و کاروتنوئیدها (پیش ساز های ویتامین که عمدتا از گیاهان تامین می شود).

نقش ویتامین A  دربینایی ، مهم ترین عمل شناخته شده آن است.همچنین ویتامین آ نقش کلیدی در سیستم ایمنی سالم و رشد سلول ها دارد.

این ویتامین برای چرخۀ بینایی (توانایی دید در روشنایی و تاریکی) ضروری می باشد. نقش عمدۀ دیگر این ویتامین در توانایی سلول ها برای تقسیم شدن است. به این ترتیب ویتامینA در تولیدمثل ، رشد تشکیل استخوان و دندان، سنتزو حفظ اپیتلیوم سالم و سیستم ایمنی دخالت دارد.

ویتامین A شبیه چربی ها هضم و جذب می شود. حضور چربی، پروتئین و صفرا در روده جذب آن را تسهیل کرده و ویتامین E نیز ازاکسیده شدن ویتامینA غیر اشباع جلوگیری می کند. با افزایش دریافت ویتامین A مقدار جذب آن نیز افزایش یافته، اما جذب کاروتنوئیدها کاهش می یابد. بیشتر بتا-کاروتن در سلولهای روده به ویتامین A تبدیل می شود، تقریباً تمام ویتامین A جذب شده توسط گردش لنفاوی انتقال پیدا می کند. حدود 90% ذخایر ویتامین A در کبد قرار دارد. کاروتنوئیدها در چربی بدن نشست می کنند، بخصوص درزیر پوست، که رنگ نارنجی به آن می دهد. قسمت اعظم ویتامین و کاروتنوئیدها در صفرا دفع شده و از طریق مدفوع از بدن خارج می شود. مقداری از ویتامین A نیز از کلیه دفع می گردد.

موارد استفاده طبی از ویتامین A

رتینوئیدها  بصورت موضعی و خوراکی برای درمان آکنه و بیماری های پوستی دیگر، از جمله چین و چروک مورد استفاده قرار می گیرند. ویتامین A خوراکی به عنوان درمان برای سرخک و خشکی چشم در افراد با سطوح پایین ویتامین A مورد استفاده قرار می گیرد. ویتامین A گاهی برای درمان سرطان خون نیز استفاده می شود.

منابع کسب ویتامین آ:

• منابع ویتامین  : A این ویتامین در موادغذایی حیوانی و کاروتنوئیدها در مواد غذایی گیاهی وجود دارند. شیر پرچربی ، خامه ، کره ، پنیرچرب ، و زرده تخم مرغ از منابع خوب آن هستند. افرادی که رژیم کم چربی و کم کلسترول دارند می توانند از محصولات کم یا بدون چربی شیر و مارگارین غنی شده با ویتامین A استفاده کنند. جگر حیوانات مختلف منبع غنی ویتامین A است. روغن کبد ماهی منبع عالی ویتامین A است. اینگونه روغنها معمولاً بعنوان مکمل غذایی توصیه می شوند. اما در استفاده از آنها باید احتیاط کرد زیرا حاوی مقادیر سمی ویتامین A هستند و ممکن است به آلاینده های محیطی که در کبد ماهی ذخیره می شود آلوده باشند.

سبزیها و میوه های زرد-نارنجی-قرمز-وسبز تیره منبع کاروتنوئیدها هستند. بعضی از سبزیها ممکن است رنگ زرد تیره داشته باشند، اما منبع کاروتنوئیدهایی که فعالیت بیولوژیکی دارند، نباشند. نمونه هایی از مواد غذایی دارای کاروتنوئیدهای فعال :

• سبزیهای زردرنگ : هویج ، کدو حلوایی ، سیب زمینی شیرین، کدو خورشی.
• میوه های زرد رنگ : زردآلو ، طالبی ، انبه
• سبزیهای دارای برگ سبز : برگ چغندر ، خردل ، ترب ، کلم ، گل کلم ، کنگر فرنگی ، اسفناج و سبزیهای سبز سالادی
• سبزیهای ساقه ای سبز : مارچوبه ، بروکلی
• میوه ها و سبزیهای قرمز : گوجه فرنگی ، فلفل دلمه ای قرمز

ویتامین A نسبت به حرارت روشهای معمولی پختن و فرایند کردن مقاوم است. مواد غذایی کنسرو شده یا منجمد شده تا 9 ماه یا بیشتر، ویتامینA  خود را حفظ می کنند. میوه ها و سبزیهای پلاسیده و خشک شده و چربی های تند شده مقادیر کمی از این ویتامین را دارند زیرا ویتامین آنها اکسید شده است.

انجمن قلب آمریکا توصیه به اخذ آنتی اکسیدان ها (از جمله بتا کاروتین) با خوردن یک رژیم غذایی متعادل از میوه ها، سبزیجات ، و غلات سبوس دار به جای استفاده از مکمل های کرده است.

به طور متوسط چه مقدار ویتامین A نیاز داریم؟

مقدار ویتامین A مورد نیاز بزرگسالان مقادیر زیر است:

• 0.7mg در روز برای مردان
• 0.6mg در روز برای زنان

شما باید قادر به تامین تمام ویتامین A مورد نیازتان از رژیم غذایی روزانه باشید.

علایم کمبود این ویتامین عبارتند از :

خشکی پوست، عدم تطابق بینایی در تاریکی، ناراحتی های چشمی ، پوست کراتینیزه(خشک،پوسته پوسته و زبر)، عفونت چشم ها، دهان، دستگاه تنفسی و تناسلی-ادراری ، گزروفتالمی(خشک شدن چشم) به درجات مختلف ایجاد می شود که اولین مرحلۀ آن شبکوری است. سپس گزروز(خشک وکدر شدن)قرنیه اتفاق می افتد.

اگر تا این مرحله فرد درمان شود نشانه ها برگشت پذیر هستند. گزروز درمان نشده به لایه های عمیق قرنیه نفوذ می کند و موجب کوری می شود. در افراد سالمی که ویتامین A غذایی کافی دریافت می کنند، ذخیره بتدریج ساخته می شود و می تواند چند ماه تا بیش از یک سال نیاز بدن را تأمین نماید. نوزادان و کودکان چنین ذخایری ندارند، بنابراین مستعد کمبود هستند. کمبود ویتامین A در کشورهایی که غذا در دسترس همگان است یا با ویتامینA غنی می شود، به ندرت دیده می شود.

اما امکان بروز آن در کسانی که درآمد کافی ندارند یا به غذای کافی دسترسی ندارند مثل “بی خانمان ها” یا در افرادی که محدودیت غذایی دارند یا باید رژیم کم چربی داشته باشند، و در بیماران مبتلا به اختلالات روده ای که در جذب  مشکل ایجاد می کند، مثل جراحی روده یا اختلالات منجر به سوء جذب وجود دارد. پس از سوء تغذیه پروتئین-انرژی، کمبود ویتامینA دومین سوء تغذیه شایع در کشورهای توسعه نیافته یا مناطق قحطی زده است. هر ساله حدود نیم میلیون فرد، بخصوص کودکان کور می شوند.

با وجود اینکه کمبود ویتامین با دریافت مقدار کافی آن قابل پیشگیری است، اما در خاورمیانه و خاوردور و بعضی قسمت های آمریکای جنوبی و لاتین و افریقا شایع می باشد مقادیر زیاد ویتامین A خوراکی بطور متناوب به کودکان داده می شود و از استراتژیهای مهم پیشگیری از کمبود هستند.

دریافت بیش از نیاز و مسمومیت :

مدتها قبل از اینکه محققین آثار سمی ویتامین A را بیان کنند، اسکیموها یاد گرفته بودند که جگر خرس قطبی را نخورند. یک گرم جگر خرس قطبی حدود 6000 رتینول ویتامین A دارد. آثار سمی آن در کودکان و بزرگسالانی دیده می شود که به مدت چند ماه روزانه 6000 تا 15000 معادل رتینول ویتامین A مصرف کنند.

نشانه های مسمومیت با ویتامین A عبارتست از :

تهوع ، استفراغ ، دردشکم ، کاهش رشد در کودکان ، کاهش وزن در بزرگسالان ، خشک و پوسته پوسته شدن پوست ، تنک شدن موها ، شکننده و ملتهب شدن استخوانهای بلند ، دردهای مفصلی ، سردرد و بزرگ شدن کبد. با قطع مصرف مکمل نشانه ها برطرف می شوند ، اما ممکن است چند هفته طول بکشد. زنان باردار باید مورد توجه خاص قرار گیرند زیرا ممکن است دچار سقط خودبخودی یا نقایص تولد در نوزاد گردند.

مطالعات بر روی حیوانات نشان داده رشد تومورهای تجربی را می توان بوسیلۀ مصرف ویتامین A کند یا پیشگیری نمود.اما اثر استفاده از این ویتامین در درمان تومورهای انسانها هنوز ثابت نشده است.

بعضی مطالعات بر روی انسان نشان داده که مقادیر زیاد کاروتنوئیدها در مدت طولانی ارزش درمانی دارند. ادعا شده که خوردن مواد غذایی غنی از کاروتنوئیدها ، اساساً به خاطر خاصیت آنتی اکسیدانی آنها ممکن است در مقابل بعضی از سرطان ها محافظت کننده باشد.

 سازمان های بهداشت عمومی مصرف میوه ها و سبزیها را توصیه می کنند (بجای مصرف مکمل ها)، زیرا مشخص نیست کدام عوامل موجود در مواد غذایی اثر ضد سرطانی دارند.

سایت کلینیک آلومینا معتبرترین و فعال ترین سایت اطلاعات پزشکی مغز و اعصاب و روان به زبان فارسی است.