همه چیز در مورد اختلالات روان-تنی (سایکوسوماتیک)

تعریف

اولین بار ارتباط بین اختلالهای روانشناختی و بیماری های جسمی توسط دانشمند بزرگ ایرانی،ابن سینا تشخیص داده شد.بعدها با کمک علم روانپزشکی و روانشناسی ،عوامل روانشناختی موثر بین علایم بیماریهای گوارشی و روانشناختی مشخص تر شد. شاید براتون پیش اومده که اصطلاح بیماری روده عصبی رو در رادیو سلامت و یا شبکه تلویزیونی که سوالات بینندگان رو از پزشکان محترم مطرح میکنند ،شنیده باشین… در این مقاله با دکتر ندا فرزانه از روانپزشکان برتر مجموعه پزشکان آلومینا در این مورد مصاحبه خواهیم کرد؛ دکتر فرزانه لطفا بفرمایید که سردرد عصبی،دل درد عصبی و عناوین مشابه آیا از لحاظ علمی وجود دارند و چنین اختلالاتی چه درمان ها و چه علائمی دارند؟ آیا میتوانیم این مشکلات را در منزل و با داروهای مسکن درمان کنیم؟!

[divider]

دکتر فرزانه: متاسفانه در بسیاری از موارد در میان بیماران مبتلا به بیماری IBS(بیماری روده تحریک پذیر) که توسط متخصصین محترم داخلی برای مشاوره روانپزشکی ارجاع شده بودند، به شرح حالهای تکراری از مراجعه خودسرانه به داروخانه و یا مصرف قرص های کاهش دهنده اسید معده اطرافیان در موارد بروز استرس یا درگیری های مختلف روانشناختی در محیط کار، خانواده و…برخوردم.

با توجه به سوالاتی که چند نفر از بازدید کنندگان محترم سایت، در مورد اختلالهای روان تنی از بنده داشتند، فرصت را مغتنم شمرده و توضیح مختصری را که برپایه متون و مقاله های چاپ شده در معتبر ترین مجلات علمی طب روان – تنی است و نتایج پژوهشی که چند سال پیش به همت یکی از همکاران محترم فوق تخصص گوارش در بیمارستان طالقانی تهران در مورد بررسی اثرات روانشناختی بر روی بیماریهای گوارشی انجام گرفت را داشتم، در ادامه بیان میدارم.

انواع

بنابراین توصیه بنده به تمام خوانندگان این مقاله این است که از خود درمانی و یا خودتشخیصی که البته واژه هایی ای اند که متاسفانه در میان برخی از مردم باب شده بپرهیزندو لذا بعد از اینکه متخصص محترم داخلی بیماری IBS و یا سایر اختلالهای گوارشی مرتبط با مسائل روانشناختی مثل استرس و اضطراب را تشخیص دادند، از مصرف خودسرانه داروهایی که متاسفانه بدون تجویز پزشکان باب شده بپرهیزند و به روانپزشک و یا روانشناسان محترم برای درمان تیمی مراجعه نمایند چون اختلالهای روانپزشکی در کیفیت زندگی افراد با اختلالهای عملکردی گوارشی تاثیر ثابت شده علمی دارند.
در مورد اهمیت تشخیص به موقع و درمان موثر بیماری روده تحریک پذیر باید این نکته را بیان نمایم که در پژوهشی که چند سال قبل در دنیا انجام شد، میزان غیبت از محیط کار بیماران مبتلا به این بیماری در برخی از مناطق، همسان با میزان غیبت از کار بیماران با سرماخوردگی بود.
افکار و هیجان‌های آدمی، نحوه واکنش‌دهی وی را تغییر می‌دهند. یکی از واکنش‌های بدنی انسان، بیماری است و ما معمولا از این مسأله غافل هستیم که بیماری‌های جسمانی نظیر زخم معده، بیماری قلبی و عروقی و آسم ممکن است تحت تأثیر افکار و احساسات قرار گیرند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد، مدت و شاید حتی وقوع این نوع بیماری‌ها می‌تواند تحت تأثیر حالت‌های روانی مبتلایان به آنها قرار گیرد.

چنین اختلالی،اختلال روان‌تنی یا اختلال سایکوسوماتیک و یا اختلال پسیکوسوماتیک نام دارد و به صورت اختلال بدنی که تحت تأثیر ذهن قرار دارد یا در شدیدترین حالت، توسط ذهن ایجاد می‌شود، تعریف شده است.

اختلال‌های روان‌تنی، شامل اختلال‌هایی است که در آنها نشانه‌ها مستقیما مربوط به آسیب مغزی یا وجود یک وضع غیرعادی در محیط زیست شیمایی مغز است؛ تشخیص اختلال روان‌تنی، زمانی صورت می‌گیرد که یک اختلال با آسیب جسمانی شناخته‌شده وجود داشته باشد و رویدادهایی که از نظر روان‌شناختی معنادار هستند، قبل از اختلال واقع شده و به شروع یا وخیم‌تر شدن آن کمک کنند.

علل

زمانی که عوامل روان‌شناختی بر بیماری جسمانی تأثیر می‌گذارند، معمولا فرد انکار می‌کند که بیمار است، از مصرف دارو خودداری می‌کند و ممکن است وجود عوامل خطر را که احتمالا حالت جسمانی را وخیم‌تر می‌کنند، نادیده بگیرد. ملاک اول، اختلال‌های روان‌تنی را از اختلال‌های جسمانی‌شکل جدا می‌کند.

اختلال‌های جسمانی‌شکل، مبنای جسمانی شناخته‌شده‌ای ندارند اما اختلال‌های روان‌تنی، مبنای جسمانی دارند. عوامل روانی می‌توانند شرایط جسمانی متعدد را در تعداد زیادی از دستگاه‌های عضوی تحت تأثیر قرار دهند، دستگاه‌هایی نظیر: دستگاه تنفسی، دستگاه قلبی – عروقی، پوست و دستگاه معدی – روده‌ای و اندام‌های حسی.

در هر فرد ممکن است تنها یک دستگاه عضوی در برابر تأثیرات روانی آسیب‌پذیر باشد.
باید سندرم روده تحریک‌پذیر یا آی‌بی‌اِسIBS‏ ، نوعی اختلال در عملکرد روده است که با درد مزمن در ناحیه شکم، احساس ناراحتی، نفخ و تغییرات در عادات روده‌ای، بدون هرگونه علت ارگانیک دیگری، مشخص می‌شود.

یبوست می‌توانند علامت غالب باشند که ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند. آی‌بی‌اس ممکن است پس از یک عفونت به وجود آید که آن را آی‌بی‌اس پس از عفونت، یا(post infection) IBS-PIنامند.
برای تشخیص این بیماری، آزمایش‌های معمول بالینی هیچ‌گونه اختلالی را نشان نمی‌دهند و نکته تشخیصی بسیار مهم این است که باید بعد از اینکه آزمایشهای تشخیصی لازم توسط متخصصین محترم داخلی و گوارش انجام گرفت و هیچ گونه علت طبی مرتبط با علائم گوارشی یافت نشد، تشخیص این بیماری گذاشته شود.

رویکرد روانپزشکی

با توجه به اینکه طبق مدل ارتباطات Bio-Psycho_Socio_Spritual ارتباط موثری اختلالات طیف اضطرابی و افسردگی با بیماری روده تحریک پذیر وجود دارد، سعی میکنم که تعدادی از موارد استرس زای موثر را بیان نمایم. شروع بیماری روده تحریک پذیر با وقایع استرس زای زندگی بخصوص استرس های بین فردی شامل جدائی از همسر، طلاق و از هم گسیختگی ارتباطات خانواده و طلاق عاطفی مرتبط میباشد. نکته قابل تامل این است که در یکی از جدیدترین پژوهشهای انجام شده در این بیماری، مهمترین عامل پیش بینی کننده پروگنوز ( پیش آگهی) در بین علل روانشناختی ، وجود گروهی از مشکلات اجتماعی مزمن بخصوص مشکلات بین فردی تشخیص داده شد.

حدود یک جهارم بیماران مبتلا به بیماری روده تحریک پذیر، علائم جسمانی دارند که به عنوان شکلی از اختلالات جسمانی سازی میباشد که در این گونه موارد وجود اختلالات روانپزشکی همراه ، درمان های داروئی و غیر داروئی در بهبود علائم و نیز کیفیت زندگی موثر میباشد.

بیشتر بدانبم:

[button color=”blue” size=”small” link=”https://en.wikipedia.org/wiki/Psychosomatic_medicine” target=”blank” ]psychosomatic medicine[/button]

[divider]

دکتر ندا فرزانه

روانپزشک و رواندرمانگر

فارغ التحصیل دوره تخصصی روانپزشکی از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

 دارای بورد تخصصی اعصاب و روان از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

عضو انجمن روانپزشكان ايران از سال 1391

عضو انجمن علمی ملال جنسی از 1396

عضو انجمن رواندرمانگران ایران از 1396

برای کسب نوبت ویزیت دکتر فرزانه و ورود به صفحه تماس با ما اینجا کلیک کنید.