مغز انسان – حقایق، عملکردها و ساختار

مغز انسان مرکز فرماندهی برای سیستم عصبی بدن انسان می باشد. این مرکز ورودی هایی را از اندام های حسی دریافت کرده و خروجی هایی را به عضلات ارسال می کند. مغز انسان دارای ساختاری مشابه مغز دیگر پستانداران است، اما در مقایسه با اندازه بدن بزرگتر از مغز موجودات دیگر می باشد.

واقعیت هایی در مورد مغز انسان

• مغز انسان نسبت به دیگر مهره داران و متناسب با اندازه بدن، بزرگترین مغز است.
• وزن مغز انسان حدود 1.5 کیلوگرم است.
• مغز حدود 2 درصد کل وزن بدن انسان را تشکیل می دهد.
• قشر مخ (cerebrum) 85 درصد وزن مغز را تشکیل می دهد.
• مغز دارای 86 میلیارد سلول عصبی است – ماده خاکستری.
• مغز دارای میلیون ها فیبر عصبی است – ماده سفید رنگ.
• سلول های عصبی توسط میلیاردها سیناپس به هم متصل می شوند.

ساختار مغز انسان

بزرگترین بخش مغز انسان قشر مخ می باشد که به دو نیمکره تقسیم می شود. در زیر آن ساقه مغز قرار دارد وپشت آن مخچه می باشد. خارجی ترین لایه قشر مخ، قشر مغز می باشد که متشکل از 4 لوب است: لوب فرونتال، لوب آهیانه، لوب تمپورال و لوب اکسیپیتال.

مانند مغز تمام مهره داران، مغز انسان نیز از سه بخش تشکیل می شود: مغز پیشین، مغز میانی و مغز خلفی. هر یک از این بخش ها شامل حفره هایی است که از مایعی به نام بطن مغز پر می باشد. مغز پیشین قشر مخ و ساختارهای اصلی را فرا می گیرد. مغز میانی بخشی از ساقه مغز می شود و مغز خلفی در بخش هایی از ساقه مغز و مخچه توسعه پیدا می کند.

قشر مغز تا حد زیادی در مغز انسان بزرگ است و مرکز تفکرات پیچیده محسوب می شود. پردازش بصری در لوب اکسیپیتال، در نزدیکی پشت جمجمه، اتفاق می افتد. لوب تمپورال صدا و زبان را پردازش کرده و شامل هیپوکامپ و آمیگدال می باشد که در حافظه و احساسات نقش مهمی بازی می کنند. لوب آهیانه ورودی مربوط به حواس مختلف را ادغام کرده و برای جهت گیری فضایی مهم می باشد.

ساقه مغز به نخاع متصل می شود و متشکل از بصل النخاع، Pon ها و مغز میانی می باشد. عملکردهای اولیه ساقه مغز عبارتند از: تبادل اطلاعات بین مغز و بدن، تامین برخی عصب های جمجمه برای سر و صورت و انجام عمکردهای حیاتی در کنترل قلب، تنفس و آگاهی.

بین مخ و ساقه مغز بخش هایی به نام تالاموس و هیپوتالاموس قرار دارند. تالاموس سیگنال های حسی و حرکتی را به قشر مغز انتقال می دهد و در تنظیم آگاهی، خواب و هوشیاری دخالت دارد. هیپوتالاموس سیستم عصبی را از طریق غده هیپوفیز به سیستم غدد درون ریز – جایی که هورمون تولید می شود – متصل می کند.

مخچه در زیر مخ قرار می گیرد و عملکرد مهمی در کنترل حرکت دارد. این بخش نقش مهمی در هماهنگی و تعادل ایفا می کند و ممکن است در برخی عملکردهای شناختی نیز دخالت داشته باشد.

مغز انسان در مقابل دیگر حیوانات

مهم ترین تفاوت بین مغز انسان و حیوانات در اندازه آنها می باشد. به علاوه انسان در هر واحد از حجم مغز نورون ها و سلول های عصبی بیشتری دارد. تنها راه برای انجام کار با ساختار لایه لایه مغز در لایه بیرونی یا قشر مغز چین هایی ایجاد کرد.

لوب پیشین یا قدامی در مغز انسان نسبت به هر حیوان دیگری بزرگتر است. لوب پیشین با عملکردهای مهمی مانند کنترل خود، برنامه ریزی، منطق و تفکر انتزاعی در ارتباط می باشد – در واقع عملکردهایی که ما را از دیگر موجودات متمایز می سازد.

نیمکره راست در مقابل نیمکره چپ مغز

مغز انسان به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می شود که به وسیله یک سری از رشته های عصبی به نام جسم پنبه ای (corpus callosum) به یکدیگر متصل شده اند. این دو نیمکره با یکدیگر متقارن هستند. نیمکره چپ مغز تمام عضلات سمت راست بدن را کنترل می کند و سمت راست مغز سمت چپ بدن را. در افراد چپ دست یا راست دست یک نیمکره ممکن است تا حدی غالب باشد.

مفاهیم محبوب مربوط به سمت چپ و سمت راست مغز خیلی کلی هستند که با شواهد پشتیبانی نمی شوند. با این حال تفاوت های مهمی بین این دو بخش وجود دارد. سمت چپ مغز دارای مناطقی است که در تکلم و زبان درگیر هستند و به علاوه با محاسبات ریاضی و بازیابی حقایق در ارتباط می باشند.

سمت راست مغز نقش مهمی در پردازش دیداری و شنیداری دارد، گر چه این عملکردها هر دو نیمکره را درگیر می کنند. تمام انسان همیشه از هر دو نیمکره استفاده می کنند.

منبع:

http://www.livescience.com/29365-human-brain.html

نگارنده: سمیه محمد

افزایش عملکرد ذهنی با نوروفیدبک در شعب تهران و کرج(مرکز سلامت روان رستا)

گروه پزشکان جایروس