قشقرق بر پا کردن کودک

ایجاد قشقرق، به ویژه در مورد خردسالان خود محور، بسیار شایع است. قشقرق ها می تواند از گریه و شیون تا گاز گرفتن، لگد زدن، پرتاب اشیا و به زمین افتادن متغیر باشد. معمولاً در پس هر قشقرقی هدف خاصی وجود دارد. به این معنا که معمولاً این کار کوششی به منظور جلب توجه، به دست آوردن یا طفره رفتن از کاری است. دلیل آن هرچه باشد اهمیتی ندارد، اما شما باید به فرزندتان بگویید که چنین کاری پذیرفتنی نیست.

اگر فرزندتان مرتب قشقرق می کند، به یاد داشته باشید که قادر نخواهید بود همه ی آنها را رفع کنید. تمام کودکان تا درجه ای دچار این حالت می شوند. هدف شما باید کاهش تکرار و شدت آن باشد. توصیه های زیر می تواند در این امر راهگشا باشد:

• به رفتار مناسب فرزندتان توجه کرده و آن را تحسین کنید.

  این کار احتمال رخداد قشقرق ها را کاهش خواهد داد. در موقعیت هایی که برای کودکتان ناامید کننده است، از مهارت های توجه کردن و تحسین (از بخش 2) به طور ویژه ای استفاده کنید. هرگاه کودکتان به جای قشقرق کردن، از راه های مناسب برخورد با ناامیدی استفاده می کند، حتماً کارش را با تحسین و توجه تأیید کنید.

• قشقرق هنگامی بیشتر رخ می دهد که کودک گرسنه و خسته باشد. سعی کنید حتماً از خواب کافی و غذای مرتب فرزندتان مطمئن شوید.
• در جستجوی الگویی برای زمان بندی قشقرق های او باشید. برای مثال، این حالت بیشتر در هنگام عصر که فرزندتان خسته است روی می دهد یا قبل از غذا وقتی که او گرسنه است؟ اگر الگویی مشاهده می کنید، باید سعی کنید برنامه ی او را مجدداً طوری تنظیم کنید که از وقوع قشقرق ها کاسته شود.
• زود مداخله کنید، خواه قبل از آغاز قشقرق یا به محض شروع آن. اکثر کودکان از یک رفتار مناسب، در ظرف چند ثانیه به حالت قشقرق نمی رسند. آنها اغلب اوقات ابتدا به رفتار نامناسبی مانند بی ادبانه پاسخ دادن، گریه کردن یا فریاد زدن روی می آورند. در اکثر موارد، شما احتمالاً می دانید که این حالت چه زمانی در شرف وقوع است. هرگاه به طور غریزی حس کردید که چنین رویدادی در جریان است، در همان لحظه وداخله کنید- صبر نکنید. برای مثال، هنگامی که فرزندتان بی ادبانه پاسخ دادن به شما را شروع می کند، از وقفه ی زمانی استفاده کنید- صبر نکنید تا آن رفتار منفی قبل از واکنش شما اوج گیرد.
• قشقرق ها را نادیده بگیرید. این کار آسانی نیست، اما تضمین می کند که فرزندتان به خاطر رفتار نامناسبش توجهی دریافت نمی کند. نادیده گرفتن، متضمن تنها گذاشتن فرزندتا در هنگام خطر نیست. او را در جلوی دید خود نگه دارید. راهنمایی های مربوط به نادیده گرفتن را که در فصل 8 آمده است، دنبال کنید.
• به او اطمینان دهید که با قشقرق کردن، کاری درست نمی شود! اجازه ندهید فرزندتان با به پا کردن قشقرق، از هر مسئولیتی سر باز زند. اگر فرزندتان به خاطر “نه” شنیدن از سوی شما دست به چنین کاری می زند، نظرتان را تغییر ندهید.
• سعی کنید آرامش داشته باشید و در طول آن مدت تا حد امکان آرام بمانید. به گونه ای رفتار کنید که گویی کنترل خود را در دست دارید و با موقعیت مورد نظر تا حد امکان خشک و بی تفاوت برخورد نمایید. هرگز سر کودکتان فریاد نزنید یا تسلیم قشقرق او نشوید.
• این واقعیت را بپذیرید که فرزندتان ناراحت است- اما فقط بعد از آنکه آرام شد (و قشقرق پایان یافت). برای مثال می توانید بگویید، “متأسفم که این قدرعصبانی شدی، اما قشقرق کردن کار خوبی نیست.” اگر فرزندتان بیشتر از چهار سال دارد، کمی بعد می توانید از او بپرسید که برای کنترل آن موقعیت که منجر به قشقرق کردن او شد، چه راهی بهتر بوده است.
• پس از خاتمه یافتن قشقرق فرزندتان، به کارتان ادامه دهید. آن واقعه را پشت سر بگذارید.
• به فرزندتان کمک کنید تا خود را در قالب کلمات بیان کند. هنگامی که کودکان، مهارت های زبانی بهتر و توانایی ابراز احساسات و امیال را در خود پرورش می دهند، عموماً از میزان قشقرق ها کاسته می شود.

رفتار پرخاشگرانه

بسیاری از خردسالان خود محور، ضربه می زنند، هل می دهند، گاز می گیرند و اشیا را پرتاب یا خراب می کنند تا اینکه بتوانند حرف خود را به کرسی بنشانند یا چیزی را که می خواهند به دست آورند. این نوع از پرخاشگری در میان کودکان دو تا سه ساله شیوع بیشتری دارد. با بزرگتر شدن کودکان، پرخاشگری فیزیکی کاهش می یابد. متأسفانه پرخاش کلامی اغلب افزایش می یابد، اما خوشبختانه برخی راهکارها می تواند به والدین در محدود کردن رفتار پرخاشگرانه کمک کند:

• وقتی کودکتان در برخورد با یأس و موقعیت های دشوار از رفتارهایی غیر از پرخاشگری استفاده می کند، به او توجه کرده و تحسینش کنید. برای مثال، هنگامی که می بینید فرزندتان از کنار کودکی که او را تحریک به مبارزه می کند دور می شود، او را تحسین کنید.
• پس از آنكه فرزندتان از موقعيت بحراني گذر كرد، سعي كنيد روش هاي ديگری غير از پرخاشگري را به او آموزش دهيد. شما مي توانيد انتخاب هاي ديگر را نيز به يك كودك دو تا چهار ساله پيشنهاد كنيد. براي مثال مي توانيد بگوييد، “وقتي احساس عصبانيت مي كني، نفس عميقي بكش و بيا با من حرف بزن”. كودك بيش از چهار سال را به تفكر درباره ي برخي روش هاي كنترل موقعيت، به غير از پرخاشگري تشويق كنيد. اگر تفكر در این باره براي او دشوار است، مي توانيد برخي عقايد مناسب ( مانند كمك در پيدا كردن كلمات مناسب براي ابراز احساساتش) را به او پيشنهاد كنيد.
• ميزان زماني را كه فرزندتان صرف تماشاي صفحات نمايشگر مي كند، كاهش دهيد. چنانچه در فصل 3 شرح داديم، ميزان وقوع پرخاشگري در تلويزيون و ديگر اشكال رسانه ي ارتباط جمعي بالاست.
• فرزندتان را از صحنه هاي واقعي پرخاشگرانه دور نگه داريد. بكوشيد از حضور فرزندتان در اطراف كودكان و بزرگسالان پرخاشگر جلوگيري كنيد. در صورتي كه پيرامون شما بزرگسالان پرخاشجو هستند، به جاي پاسخ دادن از آنها دور شويد. با اين كار شما الگوي رفتاري مناسبی را براي فرزندتان بازي مي كنيد.
• مطمئن شويد كه رفتار پرخاشگرانه ي فرزندتان باعث به كرسي نشاندن حرف او يا رسيدن به خواسته هايش نمي شود. اگر او چيزي را از دست كودك ديگري بقاپد يا بردارد، او (يا شما) بايد آن شيء را به آن كودك بازگرداند.
• سعي كنيد آرام بمانيد و با قسمت پرخاشگرانه ی ماجرا تا حد امكان با بي اعتنايي برخورد كنيد. به خاطر داشته باشيد كه شما بايد الگوي خوبي باشيد. اگرکنترل خود را از دست دهيد، به او رفتار مناسب را آموزش نمي دهيد.
• براي رفتار پرخاشگرانه بلافاصله از وقفه ي زماني استفاده كنيد. براي رفتار پرخاشگرانه هشدار ندهيد. هشدار دادن به كودك براي رفتار پرخاشگرانه مانند آن است كه همواره قبل از جاري ساختن هر نوع اصول انضباطي به او راه مَفَرّي بدهيد.
• به احساسات فرزندتان بها دهيد، اما يقين كنيد كه او درك مي كند پرخاشگري پذيرفتني نيست. براي مثال، پس از برخورد با رفتار پرخاشگرانه، مي توانيد بگوييد، “مي دانم كه عصباني هستي، اما تو نبايد كسي را بزني – مهم نيست چقدر عصباني باشي.”

مشكلات رفتاري زمان غذا خوردن

برخي كودكان سر ميز غذا مرتباً بر مي خيزند و مي نشينند، غذا را پرت مي كنند، سر ميز به غذا حمله ور مي شوند، با دهان باز مي خورند يا با دهان پر صحبت مي كنند. هر يك از اين رفتارها مي تواند براي والدين بسيار ناراحت كننده باشد، مخصوصاً وقتي كه به طور مرتب تکرار شود. هنگامي كه چنين رفتارهايي مرتباً در حين غذا خوردن اتفاق بيفتد، والدين اغلب با انتقاد و تهديد به فرزندشان واكنش نشان مي دهند. چنين الگوهايي به زمان غذا خوردن منتهي مي شود كه هم براي والدين و هم فرزند ناخوشايند است!

مهمترين گامي كه مي توانيد براي بهبود رفتار فرزندتان در هنگام غذا خوردن برداريد آن است كه اين لحظات را مثبت تر كنيد. در فصل 12 ما درمورد اهميت غذاهاي خانوادگي بحث كرديم و پيشنهادات بسياري در مثبت تر كردن اين اوقات مطرح كرديم. در صورتي كه با رفتار فرزندتان در هنگام غذا خوردن مشكل داريد، لطفاً آن توصيه ها را مجدداً مرور كنيد. علاوه بر آن توصيه ها، موارد ديگري هم وجود دارد كه مي تواند به شما در مديريت مشكلات رفتاري غذاخوردن كمك كند:

• شما و ديگر اعضاي خانواده بايد الگوي مناسبي براي رفتارهاي زمان غذا خوردن باشيد. گاهي اوقات والدين يا خواهر و برادر هاي بزرگتر، با دهان باز مي جوند يا مرتب ميز غذا را ترك
  مي كنند. انتظار داشتن از كودكان براي پيروي از قوانين غذا خوردن هنگامي كه والدين يا خواهر و برادر هاي بزرگترشان از آن قوانين اطاعت نمي كنند، امري دشوار است.
• اگر فرزندتان در زمان صرف غذا رفتار ناشايستي كرد، بايد بلافاصله عواقب آن را ببينيد. براي مثال، اگر غذا را پرتاب كرد، بايد در وقفه ي زماني بماند. يك راه ساده براي اجراي وقفه ي زماني در سر ميز شام آن است كه صندلي فرزندتان را جايي دورتر از ميز غذا بكشيد. در حالي كه او دور از ميز است، شما بايد گفتگويي ترتيب دهيد اما فرزندتان را از آن گفت و شنود حذف كنيد.
• به عنوان يك قانون كلي اگر سه بار در طول يك وعده ي غذايي از وقفه ي زماني استفاده كرديد، ديگر فاتحه ي آن غذا براي فرزندتان خوانده شده است. به ياد داشته باشيد تا وقتي كه غذاي اصلي را نخورده است .از خوردني مختصر يا دسر خبري نيست!

بسياري از خردسالان در برابر لباس پوشيدن مقاومت مي كنند. اين مقاومت ممكن است به شكلي درآيد كه كودك به طور فعال در برابر مادرش كه سعي در پوشاندن لباس به او دارد مقاومت كند يا براي پوشيدن نوع نامناسبي از لباس پافشاري كند. اگرچه ما توصيه مي كنيم كمي هم به كودكان اجازه ي انتخاب بدهيد اما پوشيدن يك گرمكن در دماي 32 درجه ي سانتیگراد کار موجهی نیست!

همچنين  در مورد توانايي هاي كودك خود در لباس پوشيدن آگاهي داشته باشيد. در سنين  دو تا سه سال، بيشتر كودكان علاقه ي خود را به همكاري در این کار نشان مي دهند. درسن سه سالگي، آنها اكثراً مي توانند فقط لباس هاي بزرگ را برتن كنند. در چهار سالگي ، معمولاً مي توانند دكمه هاي بزرگ را ببندند و در سن پنج سالگي عموماً به جزبستن بند كفش هاي خود، قادرند لباس هايشان را نیز به تنهايي بپوشند. همچنين به ياد داشته باشيد كه كودكان قبل از آنكه ياد بگيرند لباس بپوشند مي توانند آن را از تن خود در آورند.

با در نظر گرفتن اين محدويت ها، در زير برخي توصيه ها براي مهار مشكلات لباس پوشيدن آمده است:

• اگر هر روز صبح تصميم گيري براي انتخاب لباس يك معضل مي شود، لباس هاي فرزندتان را از شب قبل در جاي مخصوصی قرار دهيد. معمولاً بهترين روش آن است كه اين لباس ها را در جايي قرار دهيد كه نزديك لباس هاي ديگرش نباشد. اين تدبير كمك مي كند كه او هنگام صبح لباس هاي ديگر را كمتر ببيند و نظرش را – شايد به طور مرتب – تغيير ندهد كه چه بپوشد.
• به كودكتان درباره ي آنچه مي پوشد كمي حق انتخاب دهيد – اما نه زياد. چناچه قبلاً هم پيشنهاد كرديم، معمولاً بهتر آن است كه بگذاريم كودكان پيش دبستاني بين دو گزينه انتخاب كنند. براي مثال بپرسيد، “مي خواهي لباس قرمز را بپوشي يا آبي را؟”
• زمان زيادي را براي لباس پوشيدن فرزندتان اختصاص دهيد. در بسياري از خانواده ها، صبح ها پر جنب و جوش مي شود و بزرگسالان و كودكان، همه براي لباس پوشيدن با كمبود وقت رو به رو هستند. با اين وجود چنانچه احتمالاً به خوبي مي دانيد، به شتاب وا داشتن يك خردسال خودمحور براي لباس پوشيدن، كاري بس دشوار است. در بسياري از خانواده ها هر چه او را بيشتر به شتاب كردن واداريد، مقاومت بيشتري نشان مي دهد. اختصاص زمان كافي براي اين كار، سبب حذف “عامل شتاب” می گردد.
• لباس پوشيدن را مفرح و شاد كنيد. براي فرزندتان شعر بخوانيد. ضبط صوت را روشن كرده و موسيقي پخش كنيد. حواس فرزندتان را به بيرون پنجره يا تصوير روي ديوار منحرف كنيد. از او بخواهيد رنگ لباس هايي را كه تن او مي كنيد، بگويد.
• در هنگام لباس پوشيدن، مرتباً به او توجه کرده و تحسينش كنيد. براي مثال، بگوييد، “ما داريم جوراب را پايت مي كنيم و آن را بالای بالا مي كشيم. حالا داريم آن يكي جورابت را توي انگشت هايت مي كنيم و تا مچ پايت مي آوريم و آن را بالا مي كشيم. حالا شلوارت را پايت مي كنيم و آن را از همه طرف تا بالا مي كشيم.”
• براي كودكاني كه صبح خانه را براي رفتن به مركز نگهداري كودك، پيش دبستان يا دبستان ترك مي كنند، نكته ي مهم بنا كردن يك روال عادي روزانه است. براي مثال، وقتي فرزندتان از خواب بيدار مي شود، بايد دندان هايش را مسواك كند، موهايش را شانه بزند و سپس لباس بپوشد. تا وقتي كه لباس هايش را نپوشيده و صبحانه نخورده است، نباید به او اجازه ي تماشاي تلويزيون يا بازي داده شود.
• اگر فرزندتان تعلّل مي كند، ظرف مدت زمان معقولي لباس نمي پوشد و حد اقل چهار سال دارد، مي توانید گاهي روال روزانه را با شعر خواندن مفرّح تر و مؤثر تر كنيد. زمان سنج آشپزخانه را براي زمان مناسبي تنظيم كنيد تا او همه لباس هايش بپوشد. اگر زودتر از آنكه زنگ ساعت به صدا در بيايد، لباس بپوشد بايد او را تحسين كنيد و شايد نوعي انگيزه به او بدهيد، مثل دادن يك عكس برگردان يا انتخاب صبحانه ي مخصوص.

همچنانكه فرزندتان به سن چهار يا پنج سالگي مي رسد، بايد به او مسئوليت بيشتري براي لباس پوشيدن داده شود. براي كمك به او در يادگيري لباس پوشاندن به خودش، لباس هايي خريداري كنيد كه به تن كردن آنها برايش آسان باشد. از لباس هايي كه داراي دكمه هاي كوچك يا سگك هستند، پرهيز نماييد. در مدت زماني كه فرزندتان طرز لباس پوشاندن به خود را ياد مي گيرد، حتماً او را هر از گاهي تحسين كنيد. در ابتدا مي توانيد این کار را با انجام نخستين مراحل به او آموزش دهيد و سپس بگذاريد بقيه ي كار را خودش تكميل كند. براي مثال، مي توانيد كار را با كشيدن جوراب ها تا مچ پاي او شروع كرده و سپس بگذاريد خودش آن را بالا بكشد يا مي توانيد شلوارش را پايش كنيد و از او بخواهيد خودش آن را بپوشد. در حين آموزش، به او بسيار توجه كرده و تحسينش كنيد.

سحر پهلوان نشان

روانشناس تربیتی کودک