شناخت و مدیریت کج خلقی کودک

 راهکارهای عملی برای والدین

بسیاری از کودکان ( و بیشتر بزرگسالان) در موقعیت هایی داد و فریاد  می کنند. این طغیان رفتاری به خصوص در کودکان سنین پیش دبستانی و کودکان نوپا بیشتر دیده می شود و معمولاً  از 5 سالگی از شدت آن کاسته می شود.

با این حال، در برخی از کودکان این کج خلقی ادامه پیدا می کند و ممکن است در سراسر دوران کودکی او مشکلاتی را ایجاد کند.

چه زمانی کج خلقی کودک نگران کننده است؟

بد خلقی، بخشی از رشد کودک در سنین اولیه و به ویژه زیر 5 سال حساب می شود. اما در مواردی این کج خلقی ها  در کودک با شدت بیشتری ادامه پیدا می یابد.این کج خلقی ها ممکن است اگر با علائم زیر همراه باشد نگران کننده شود:

● حالت انفجاری داشته باشد.

● سخت بشود کودک را کنترل و آرام کرد.

● طولانی مدت باشد ، به مدت بیش از 15 الی 20 دقیقه.

● مکرر باشد، چند بار در هفته.

هنگامی که رفتار کج خلقی کودک مانع عملکرد معمول کودک و خانواده شود، ممکن است یک دلیلی برای نگران کنندگی این رفتار باشد. برای مثال، کودکانی که کج خلقی های مکرر و شدید نشان می دهند اغلب در دوست یابی و حفظ دوستان خود مشکل دارند، در مدرسه موفق نیستند و همراهی اعضای خانواده را به دست نمی آورند. کج خلقی کودک وقتی از کنترل خارج شود ناراحتی قابل توجهی در جو خانه ایجاد می کند، به طوری که حتی ممکن است والدین در شیوه ی زندگی خود، برای کاهش این رفتار، تغییر ایجاد کنند. این تغییرات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

● تغییر در برنامه های روزمره خانه، مانند تغییر وعده های غذایی، زمان بیداری از خواب، آماده شدن برای مدرسه، وقت خواب و…

● اجتناب از حضور در مکان های عمومی، مثل: رستوران و یا سوپر مارکت ها

● کاهش شرکت در فعالیت های اجتماعی، از جمله جشن تولد  و بازی ها

●حتی جابه جایی از محل زندگی در موارد شدید

چگونه می توانیم کج خلقی کودکمان را مدیریت کنیم؟

خوشبختانه، مواردی وجود دارد که شما با به کار گیری آنها به عنوان پدر  و مادر و یا پرستار می توانید به کاهش کج خلقی کودکان کمک کنید.

1)  کاری را که به او بهانه ی تکرار گریه و داد وفریاد را بدهد،انجام ندهید.

بسیاری از کودکان  اما نه همه ی آنها،  اغلب زمانی که باید کاری را انجام دهند که علاقه ای به آن ندارند کج خلقی می کنند و بیشتر مواقع والدین برای متوقف کردن داد و بیداد و گریه های او خواسته ی او را می پذیرند.با این کار هرچند، موقتاً رفتار پرخاشگر کودک را خاموش می کنید، اما این پیغام را به کودک می دهید که برای رسیدن به خواسته های خود اوقات تلخی و داد و فریاد بهترین راه حل  است. وبا این کار، زمینه ی بروز رفتار کج خلقی را در کودک برای آینده فراهم و تقویت کرده اید. با توجه به این مورد راهنمایی های زیر را به کار بگیرید:

● اجازه ندهید تا کودک برای رسیدن به خواسته های خود از اوقات تلخی استفاده کند، اگر چه این کار ممکن است زمان بر باشد، اما نه گفتن علیرغم داد و بیداد کودک، نهایتاً باعث می شود تا کودک از اوقات تلخی به عنوان ابزار نیرومند برای رسیدن به خواسته ها استفاده نکند.

● نه گفتن به یک مورد را به طور مداوم ادامه دهید، اگر گاهی اوقات قبول کنید کودک کاری را انجام دهد و گاهی او را نهی کنید، کودک قادر به درک این تمایزی که قائل می شوید،نیست. این طور نباشد که گاهی  برای خاموش کردن رفتار پرخاشگرانه ی او با خواسته اش موافقت کنید و گاهی به گریه ها توجه نکنید.

● نادیده گرفتن: ترک اتاق کودک به دلیل رفتار پرخاشگرانه ی کودک می تواند از بروز این رفتار جلوگیری کند.

● سعی نکنید، در طول اوقات تلخی کودک با او مذاکره کنید و بخواهید او را قانع کنید، این تنها باعث می شود این رفتار طولانی تر شود.

● کودک خود را مطمئن کنید که تا زمانی که به این رفتارخود ادامه دهد حاضر به گوش دادن به حرفهای او نیستید.

2) استفاده از مشوق ها به کودک کمک می کند تا کمتر رفتار پرخاشگرانه از خود بروز دهد. برای مثال : کودکان اغلب زمانی که باید مشق شب را انجام دهند کج خلقی می کنند، در این مواقع شما با گفتن اینکه اگر تکلیفت را تمام کنی میتوانی کارتون مورد علاقه ات را ببینی یا می توانیم با هم بازی کنیم کج خلقی او را کنترل کرده اید.

● توجه داشته باشید که پاداش باید در او ایجاد انگیزه کند.

● تا زمانی که تکلیف را کاملاً  تمام نکرده است، پاداش را ارائه ندهید.

● اگر در زمانی که هنوز تکلیف تمام نشده است پاداش را می خواهد به او بگویید که میتواند تلویزیون تماشا کند اما چون هنوز تکلیف کاملاً تمام نشده است نمی تواند بازی کامپیوتری انجام دهد.

3)رفتار های مثبت او را مورد ستایش قرار دهید.مثلاً دست خود را روی شانه های او بگذارید و به او بگویید که من خیلی خوشحالم که اسباب بازی های خود را در سبد گذاشتی. به جای اینکه بگویید تو بچه ی خیلی خوبی هستی. دقیقاً برای او مشخص کنید که چه رفتاری از او را مورد ستایش قرار می دهید به شکل کلی با او صحبت نکنید. این رفتار باعث می شود تا کودک:

● بداند چه رفتاری از او انتظار دارید.

● بداند که شما او را ستایش می کنید و خوبیهای او را می بینید.

اگر این کارها را انجام دادم و جواب نداد چه کار کنم؟

اگر شما راهکارهای ارائه شده را به طور مداوم به کار گرفتید اما هنوز کج خلقی کودک شما  از بین نرفته است. شاید بهتر است از کمک افراد متخصص در این زمینه استفاده کنید:

درمان های روانشناختی

آموزش مدیریت والدین(PMT) :

 در این نوع درمان والدین در مورد اینکه چه رویکری در مقابل رفتار مخل و کج خلقی کودک داشته باشند و همچنین اصلاح محیط خانواده برای کاهش فراوانی بروز این رفتار در کودک ، آموزش می بینند. در این نوع درمان بر آموزش والدین به جای کار کردن صرف با کودک تأکید می شود.

درمان تعامل کودک با والد(PCIT):

در وهله ی اول برای والدین کودکان 3 تا 6 سال طراحی شده است. در این نوع درمان مهارتهای خاص برای برقراری ارتباط موثر با کودک، نادیده گرفتن سوءرفتارهای جزئی، چگونگی ارائه ی راهکارهای مناسب و عواقب رفتار نامناسب به والدین آموزش هایی داده می شود.این درمان ، معمولاً شامل جلساتی متشکل از والدین و کودک در تعامل با هم می باشد.در حالی که درمانگر از یک اتاق دیگر آنها را تماشا می کند و از طریق یک هدست راهنمایی های لازم را به والدین می دهد.

درمان شناختی رفتاری( CBT):

این نوع درمان برای کودکان مبتلا به بداخلاقی و سایر رفتارهای مخرب ، زمانی که با روش درمانی آموزش والدین ترکیب شود می تواند بهبودی طولانی مدتی را به همراه داشته باشد. در این نوع بیشتر به آموزش مهارتهایی به کودک برای کنار آمدن با احساسات خود تأکید می شود.

مهارتهای که معمولاً در روش شناختی رفتاری آموزش داده می شود عبارتند از: آگاهی از زمان و شرایطی که در او احساس خشم ایجاد می کند،درک دیدگاه های دیگران، تصمیم گیری و مهارتهای حل مسئله در مسائل اجتماعی می باشد.

منبع

                   مریم عبداللهی

روانشناس و نوروتراپیست

درمانگر تخصصی کودک